Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – Nadat Reza Zarrab in maart jl. in de VS was aangehouden op beschuldiging van ontduiking van de boycot tegen Iran, zei president Erdogan dat het proces tegen de in Iran geboren zakenman niets met Turkije te maken had. Klopte natuurlijk niet, want Zarrabs praktijken tijdens de goud-voor-olie deal met Iran tijdens de boycot tegen dat land stonden eind 2013 centraal in het corruptieschandaal rond Erdogans Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP). Dat Erdogan daar niets van wilde weten was vanuit zijn oogpunt echter begrijpelijk.
Nu kijkt Erdogan er toch een beetje anders tegen aan. Recentelijk verklaarde hij de Amerikaanse vicepresident Biden over het proces tegen Zarrab te hebben gesproken. Erdogan deed voorkomen bezorgd te zijn omdat Zarrab de Turkse nationaliteit heeft:
‘… we verlangen gerechtigheid omdat hij een burger van ons is. Het zou om een andere persoon kunnen zijn gegaan dan Reza Zarrab. We kunnen ons niet ongevoelig tonen over de arrestatie van een van onze burgers in een ander land. Zoals de VS zich niet ongevoelig kunnen tonen wanneer een van hun burgers in Turkije wordt gearresteerd. Bovendien, deze persoon heeft volgens ons ministerie van Justitie en ministerie van Economische Zaken geen misdaad gepleegd. Iran zegt hetzelfde. Deze persoon bevindt zich echter al zes maanden in hechtenis in de VS.’
Of Zarrab volgens Iran te goeder trouw is valt te betwijfelen. Men zou hem in Teheran graag aan de tand voelen over zijn zakenrelatie met de ter dood veroordeelde (maar nog niet terechtgestelde) Babak Zanjani. Met name over de ettelijke miljarden dollars die verdwenen zijn bij de door Zarrab en Zanjani aangelegde goud-voor-olie constructie.
Kwaadaardige intenties
In dezelfde verklaring gaf Erdogan duidelijk te kennen dat Zarrab niet de eerste de beste burger is en dat het proces tegen hem toch wel heel specifiek weegt voor Turkije. Erdogan sprak van ‘kwaadaardige intenties’ en zei verder:
‘In mijn gesprekken met Biden heb ik ook de kwestie rond Reza Zarrab naar voren gebracht, toen het onderwerp rechtspraak aan de orde kwam. Het hof waar justitie in de VS deze zaak naar verwezen heeft is ook interessant. Zowel aanklager Bharara en rechter Berman zijn eerder te gast geweest bij FETÖ [hedendaags Turks jargon voor de Gülen-beweging] in Turkije. Justitie in de VS heeft Zarrab met andere woorden uitgeleverd aan nauw aan FETÖ verbonden figuren. Ik zei dit tegen Biden en hij antwoordde “Ik weet hier niet veel over.” Ze zitten via relationele netwerken achter andere dingen aan, niet via de wet.’
Bharara
Erdogan heeft gelijk. Het proces tegen Zarrab ademt een overduidelijk politiek karakter. Bovendien zijn de links tussen Bharara en Berman aangetoond, al is het nieuw dat Bharara in Turkije te gast zou zijn geweest bij de Gülen-beweging. Dat is eerder door niemand zo gesteld. Eerder was wel al bekend dat Bharara’s voormalige werkgever, U.S. Senator Chuck Shumer, banden heeft met de Gülen-beweging.
Daarnaast feliciteerde Bharara de basketbalspeler Enis Kanter via Twitter met een overwinning. Heel speciaal, want van Kanter is bekend dat hij regelmatig bij Gülen over de vloer komt in Pennsylvania (Kanter was overigens in juni jl. in Nederland. De Nederlandse Gülen-krant Zaman Vandaag berichtte daar uitvoerig over, waarbij niet geheimzinnig werd gedaan over Kanters sympathie voor de imam).
Berman
In 2014 nam rechter Berman in Istanbul deel aan een symposium over rechtspraak, dat werd georganiseerd door een met de Gülen-beweging in verband gebracht advocatenkantoor. Daarnaast deed hij destijds uitspraken over het corruptieschandaal van 2013 tegenover Gülens krant Today’s Zaman.
Dat Berman in Istanbul was probeerde hij zelf niet eens te verhullen. Sterker nog, hij maakte er bij het begin van het proces melding van. Zarrabs advocaat, Benjamin Brafman, tracht nu op deze basis Berman te laten vervangen. Terecht stelde Brafman dat Berman niet als onpartijdig kan worden beschouwd. Maar vreemd genoeg maakte Brafman hier in eerste instantie geen punt van toen Berman zelf op zijn reisje naar Istanbul wees. Brafman zei toen Berman als een goede en onpartijdige rechter te kennen. Daar maakt aanklager Bharara nu dan ook handig gebruik van in zijn bezwaarschrift tegen het verzoek van Brafman om Berman te vervangen.
Politiek karakter
Vreemd allemaal. Ik vraag me af waarom justitie in de VS niet de moeite heeft genomen om het politieke karakter van het proces tegen Zarrab te verhullen. Het was niet zo moeilijk geweest om een rechter en een aanklager te vinden die op geen enkele manier met de Gülen-beweging in verband gebracht konden worden.
Het lijkt wel alsof justitie in de VS juist de indruk wil wekken dat het proces van de Gülen-beweging uitgaat. Die open tweet van Bharara aan Enis Kanter was absurd. Bharara had hem ook een direct message kunnen sturen als hij hem vanuit zijn sportieve belangstelling zonodig moest feliciteren. Het was duidelijk de bedoeling om banden met de Gülen-beweging te onderstrepen.
TOGEM-DER
Willen de Amerikanen Erdogan op deze manier ergeren, of uit de tent lokken? Het heeft er alle schijn van. Of aanschouwen we hier een groots theaterstuk? Die indruk ontstond al eerder toen Zarrabs vader in april jl. terechtstond. Hüseyin Zarrab legde in ruil voor strafvermindering verklaringen af, zoals over donaties van zijn zoon aan liefdadigheidsinstellingen waar Erdogans familieleden bij betrokken zijn.
In het geval van theater speelt Erdogan zijn rol in ieder geval voortreffelijk, want uit zijn verklaring blijkt tussen de regels door wel degelijk vrees voor de mogelijkheid dat hij er tijdens het proces tegen Zarrab met de haren bijgesleept wordt. Hij zei het volgende:
‘Het is interessant dat mijn vrouw [Emine Erdogan] in de tenlastelegging wordt genoemd als de oprichter van TOGEM (Vereniging voor de ontwikkeling en sociale solidariteit) en dat ik daar aan verbonden was. Echter, mijn vrouw noch ik bevinden zich onder oprichters van deze vereniging. Het feit dat dit genoemd wordt toont hun kwaadaardige intentie, omdat deze vereniging niet bestaat. Zoals mijn ondersecretaris van Buitenlandse Zaken heeft gezegd, bestaat er een artikel over soevereine immuniteit in de Amerikaanse rechtspraak. Dat artikel maakt het onmogelijk om staatshoofden binnen een rechtbank te noemen. Het feit dat onze naam toch is genoemd toont de kwaadaardige intentie.’
Er bestaat een (Turkse) wikipedia-pagina over TOGEM (al is de volledige naam TOGEM-DER), waarop Emine Erdogan als oprichter wordt genoemd. Erdogan zal wellicht stellen dat die wikipedia-pagina met kwaadaardige intenties door leden van de Gülen-beweging is gemaakt in opdracht van hun Amerikaanse bondgenoten…
Verder noemde Bharara TOGEM-DER niet in de tenlastelegging, maar in zijn bezwaarschrift tegen Zarrabs verzoek om borgtocht. Dat houden we maar op een vergissing aan Erdogans kant.
Scheiding
Tenslotte nog een ander nieuwtje over Zarrab. Zijn vrouw, de zangeres Ebru Gündes, heeft echtscheiding aangevraagd. Of er een verband bestaat met het proces is onduidelijk, maar dat Ebru uitgerekend op dit moment van Reza wenst te scheiden valt natuurlijk op.
Eerdere artikelen over het proces tegen Reza Zarrab staan onder de rubriek ‘justitie en politie’.
Volg Peter Edel op Twitter
Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)
