Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – Er is weer nieuws over Reza Zarrab. Regelmatige bezoekers van Turksnieuws zullen zijn naam ondertussen kennen, maar ik stel hem nogmaals voor.
De uit Iran afkomstige zakenman Reza Zarrab was eind 2013 de centrale figuur in een corruptieschandaal rond de in Turkije regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP). In maart jl. werd hij in de VS gearresteerd op beschuldiging van het ontduiken van de Amerikaanse boycot tegen Iran.
Er zijn er wellicht die zich afvragen waarom ik zo nadrukkelijk stilsta bij deze zaak, terwijl de Europese media er geen enkele aandacht voor hebben. Dat laatste komt wellicht omdat het begin van het voorspel nog maar net begonnen is. Als de echte bom barst zal men in Europa wel wakker schrikken, al is daar dan veel inhaalwerk te doen, want de zaak kent nu al veel haken en ogen. Aan inhaalwerk heb ik een hekel, vandaar.
De Amerikaanse en Turkse media houden het wel in de gaten. Meer dan in Europa is men zich daar zo te zien bewust van de mogelijke consequenties van het proces. Ook in de VS en Turkije blijven echter (nog) veel details onbenoemd. Dat wil zeggen, details over bij de procedure betrokken personen waar ik gaandeweg bij beland ben. In eerder artikelen over de zaak tegen Zarrab noemde ik die al. Hoe relevant ze uiteindelijk zullen zijn valt niet te voorzien. Maar niet geschoten is altijd mis en ze schetsen in ieder geval het wijde landschap rond het proces.
Bahceli
Ik kan me voorstellen dat medestanders van de AKP in Nederland liever niet zien dat ik zoveel aandacht heb voor het proces tegen Zarrab. Logisch, want het is zeker niet uitgesloten dat hij in de loop van de procedure uit de school gaat klappen over zaken die belastend zijn voor zowel de AKP als voor president Erdogan.
Er hangt Zarrab een 75 jaar gevangenisstraf boven het hoofd en hij zal alles doen om strafvermindering te bewerkstelligen. In de VS zal men ook graag luisteren naar wat hij te vertellen heeft over Erdogan. Eerder schreef ik al dat zich daar de kern van de zaak zou kunnen bevinden. Devlet Bahceli, de leider van de Partij van de Nationale Beweging (MHP) lijkt dat te begrijpen. Eerder deze week waarschuwde hij Erdogan, ministers en andere AKP-politici tegen reizen naar de VS:
‘Je zal aan de andere kant van de oceaan geen partijdige rechters en aanklagers vinden, en je ontkomt er daar niet aan om verdachte te worden in een groot schandaal, wanneer de smokkelaar uit Iran zich tegen je keert.’
Borgtocht
Het meest actuele nieuws op dit moment is dat rechter Richard Berman het door Zerrabs advocaat ingediende verzoek om borgtocht heeft afgewezen. Zat er al niet erg in. Berman zal sterk vermoed hebben dat Zarrab jokte toen hij na zijn aanhouding zei slechts over een Turks paspoort te beschikken.
Aanklager Preet Bharara hield vol dat Zarrab ook over een Macedonisch en een Iraans reisdocument beschikt. Dat maakte het vluchtgevaar volgens Bharara realistisch. Daar lijkt Berman nu begrip voor te hebben.
Toen Zarrab vorige week het bevel van Berman kreeg om die twee andere paspoorten in te leveren, leek het er al alleszins op dat de rechter met de aanklager meeging. Dat Berman op 16 juni borgtocht afwees kwam dus niet als een grote verrassing.
Hüseyin Zarrab
In Bhararas bezwaarschrift tegen borgtocht voor Zarrab introduceerde hij een nieuw aspect in de zaak. Waar het eerder alleen ging om het ontwijken van de boycot tegen Iran, kwam nu ook de Turkse corruptiezaak uit 2013 aan de orde. Daarbij leek Bharara opvallend goed op de hoogte te zijn van Zarrabs ‘donaties’ aan door familieleden van Erdogan en andere AKP-coryfeeën bestuurde ‘liefdadigheidsinstellingen’.
Naar later bleek kwam Bharara aan die wijsheid via Hüseyin Zarrab, de vader van Reza. Hüseyin Zerrab stond op 11 april jl. zelf terecht in de VS. Dat was twee weken nadat Zarrabs zakenpartner, de in Iran ter dood veroordeelde (doch nog niet geëxecuteerde) Babek Zanjani, op een Amerikaanse verdachtenlijst was geplaatst.
Evenals zoonlief werd Hüseyin Zarrab door de Amerikanen vervolgd in verband met het ontduiken van de boycot tegen Iran. Daarvoor kreeg hij aanvankelijk een boete opgelegd van 9,1 miljoen dollar, maar dat werd teruggebracht naar 2,3 miljoen. Hüseyin was namelijk bereid om mee te werken. Dat wil zeggen, hij voorzag Bharara van informatie over zijn zoon, zoals over wie er ‘donaties’ van hem ontvingen.
Werd Reza Zarrab door zijn vader verraden? Kan, maar er is een andere mogelijkheid en dat betekent…… welkom in dit theater! In dat laatste geval geldt dat het verschil tussen 2,3 en 9,1 miljoen dollar niet zo enorm groot is voor de jonge Zarrab, die naar eigen zeggen miljarden binnenhaalde en alleen al bereid was om 50 miljoen dollar cash en waardepapieren neer te leggen wanneer de rechter hem borgtocht had toegestaan.
Nationaliteit
Dat Zerrab de Turkse nationaliteit heeft staat vast. Dientengevolge heeft hij ook een Turkse naam. Riza Sarraf heet hij officieel in het land van de maan en de ster.
Zarrab werd in 1983 in Teheran geboren, in een familie die al veel langer grote zaken doet. Een jaar later vertrok het gezin Zarrab naar Turkije, om in 1999 naar Dubai te verhuizen. Drie jaar later kwam Reza in zijn eentje terug naar Turkije, waar hij in 2005 de Turkse nationaliteit aanvroeg. Dat was in hetzelfde jaar waarin Mahmud Ahmedinejad president van Iran werd. Lijkt op het eerste gezicht weinig relevant, maar dat verandert een beetje als blijkt dat Ahmedinajad in opspraak kwam naar aanleiding van de zwendel door Zarrabs eerder genoemde zakenpartner Babek Zanjani.
Ondernemingen
Twee jaar later kreeg Zarrab de Turkse nationaliteit. Hoe dat ging is niet geheel duidelijk. Er zou toe besloten zijn tijdens een regeringsbijeenkomst op 1 juni 2007. Volgens zijn advocaat mocht Zarrab Turk worden vanwege zijn uitzonderlijke verdiensten als zakenman. Daar is geen direct bewijs voor, maar in ieder geval stonden toen twee ondernemingen op zijn naam: het constructiebedrijf Bella Insaat en de exportonderneming Zafer Ithalat Ihracat. Verder kreeg hij destijds een aardige positie bij de in valuta handelende firma Durak Döviz. Zerrab ging toen al door het Turkse leven als Riza Sarraf.
Over de Turkse nationaliteit van Zarrab is nergens iets terug te vinden, terwijl naturalisatie van buitenlanders normaal gesproken in de staatscourant wordt vermeld. De journalist Tolga Tanis sprak er over met werknemers van inlichtingendiensten. Die vertelden hem dat de regering bij uitzondering de Turkse nationaliteit toekent via een buitengewone verordening. Dat gebeurt wanneer een specifiek belang aan een persoon wordt toekend. Omdat dit niet conform de regels gaat komt er dan niets over in de staatscourant te staan.
Waarom Zarrab langs deze heimelijke weg de Turkse nationaliteit kreeg blijft onduidelijk, maar dat er een specifieke reden voor was wordt zo zeker gesuggereerd.
Bharara
Ik ga verder met mijn schildering van het landschap waarin het proces tegen Zerrab zich afspeelt. We beginnen met aanklager Bharara. Het is duidelijk dat hij sympathiek tegenover de Democratische Partij staat. Momenteel gaan geruchten dat hij U.S. Attorney General (minister van Justitie) kan worden in de nieuwe Amerikaanse regering, als Hillary Clinton tenminste in november Donald Trump weet te verslaan.
In 2012 werd de naam van Bharara al genoemd als opvolger van justitieminister Eric Holder. Hij bleef echter liever aanklager in het zuidelijke district van New York. Holder ging voor een tweede termijn, maar vertrok vorig jaar tussentijds. Hij werd opgevolgd door Loretta Lynch, de eerdere hoofdaanklager in het oostelijke district van New York.
Lynch kreeg daar een opvolger in de persoon van Robert L.Capers. Hij werd door Obama aan de senaat voorgedragen, nadat senator Chuck Shumer zijn steun aan hem had uitgesproken. Shumer kwam eerder al naar voren in mijn artikelen over het proces tegen Zerrab. Omdat Bharara voorheen voor hem werkte en door hem gesteund werd in zijn carrière, maar ook vanwege associaties met de beweging rond imam Fethullah Gülen. Verder viel de zeer pro-Israëlische Shumer op omdat hij zich als enige democraat tegen de nucleaire overeenkomst van de VS met Iran uitsprak.
Kuyumcu
Terwijl Bharara de aanklager is in het proces tegen Zarrab, treedt de eveneens door Shumer gesteunde Robert L.Capers als U.S. Attorney op in een andere zaak in de VS waarbij naast Iran ook Turkije aan de orde komt.
Op 1 maart jl., achttien dagen voordat Zerrab in de VS werd aangehouden, arresteerde de FBI de voormalige acteur Erdal Kuyumcu. Deze directeur van Global Metallurgy LLC, die uit Turkije afkomstig is maar een Amerikaans paspoort heeft, wordt ervan verdacht zonder vergunning 450 kilo kobalt-nikkel poeder aan Iran te hebben geleverd, waarmee hij de International Emergency Economic Powers Act (IEEPA) overtrad.
Kobalt-nikkel poeder kent verschillende industriële toepassingen, zoals in straalmotoren van vliegtuigen. Het wordt echter ook gebruikt in raketten die van kernkoppen kunnen worden voorzien.
In januari jl. werden vijf Iraniërs aangehouden in de VS omdat ze daar onderdelen voor raketten op de kop probeerden te tikken, al is niet duidelijk of die kwestie verband houdt met de vervolging van Kuyumcu. Daar staat tegenover dat nadat de deal met Iran tot stand was gekomen, tegen elf ondernemingen in de VS die van hetzelfde werden verdacht de sancties werden opgeheven.
Gezien dat laatste ontstaat toch een beetje de indruk dat de Amerikanen Kuyumcu specifiek moet hebben. Hetzelfde geldt voor ZArrab. Een proces wegens het ontduiken van een boycot is op zich verklaarbaar. Dat die boycot is opgeheven maakt al die heisa echter wat overdreven. Het wekt de indruk dat er meer speelt.
Garlin
Kuyumcu weet in de rechtszaal niet alleen aanklager Robert L.Capers tegenover zich, maar ook Assistant Attorney General voor nationale veiligheid John P. Garlin. Hij is ook bij het proces tegen Zarrab betrokken. Garlin treedt daarbij minder op de voorgrond dan Bharara, die er een ware show van probeert te maken, maar toen de aanklacht tegen Zarrab werd gepresenteerd, sprak hij daar eveneens. Assistant Director-in-Charge van de FBI Diego Rodriguez behoorde ook tot de aanwezigen. Hij is ook betrokken bij het proces tegen Kuyumcu.
Capers en Garlin zouden twintig jaar gevangenisstraf kunnen eisen voor Kuyumcu. Ze nemen echter genoegen met vijf jaar omdat Kuyumcu schuld heeft bekend en bereid is verklaringen af te leggen over personen en ondernemingen in Turkije waarmee hij samenwerkte bij het transport naar Iran van het kobalt-nikkel poeder. Dat spul ging namelijk niet direct naar Iran, maar via Turkije, waar het eerst een tijdje werd verborgen. Volgens de tenlastelegging tegen Kuyumcu gebruikte hij en zijn medeplichtigen het codewoord ‘neighbor’ voor het Turkse buurland Iran.
Wie werd er ook al weer schatrijk aan export naar Iran? Het zou toch niet dat…? Nee, dat zou een erg voorbarige conclusie zijn. Eerst maar eens wachten wat voor namen Kuyumcu gaat noemen. Maar toch, zeker spannend.
Verder is het wachten op de volgende zitting in het proces tegen Zarrab. Die zou op 15 juni plaatsvinden, maar Bharara verzocht wegens grote drukte een paar dagen uitstel. Zo werd het 20 juni in de agenda van rechter Berman, die tussendoor nog wel kans zag om bekend te maken dat hij Zerrabs verzoek om borgtocht had afgewezen. Bharara stuurde er trots een tweet over rond.
Eerdere artikelen over het proces tegen Reza Zarrab staan onder de rubriek ‘justitie en politie’.
Volg Peter Edel op Twitter
Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)
