Istanbul – De Venetië commissie, het juridische adviesorgaan van de Raad van Europa, dringt erbij Turkije op aan om artikel 299, dat het beledigen van de president strafbaar stelt, af te schaffen. De Venetië Commissie stelt:
‘Gezien de excessieve en toegenomen toepassing van dit artikel, overweegt de commissie dat verdere inbreuk van de vrijheid van meningsuiting in Turkije alleen voorkomen kan worden door dit artikel volledig af te schaffen.’
De Venetië Commissie acht de algemene wet tegen belediging gerichte wetgeving in Turkije voldoende. Ook ten aanzien van beledigingen van de president, al wordt daaraan toegevoegd dat ook die wetgeving niet in strijd mag zijn met het recht op de vrijheid van meningsuiting.
Overzicht
De Venetië Commissie gaf een overzicht van de wetgevingen over belediging van het staatshoofd in Europa:
In Hongarije werd het specifieke artikel over belediging van het staatshoofd in 1994 afgeschaft. In de Tsjechische Republiek gebeurde dat vier jaar later.
Duitsland kent een wetgeving over het beledigen van de president, maar het wordt zelden toegepast. Het Duitse Constitutioneel Hof oordeelde dat zelfs de meest zware en onterechte kritiek niet als overtreding kan worden aangemerkt.
In Nederland is het strafbaar om het staatshoofd te beledigen, maar het kwam voor het laatst in de jaren zestig tot een veroordeling in verband daarmee. De Venetië Commissie constateert een soortgelijke situatie in België, Griekenland, Portugal, Roemenië en Spanje.
In andere landen, waaronder Polen en Italië, wordt de wet op belediging van het staatshoofd nog wel toegepast, maar tot meer dan een boete komt het niet. Frankrijk heeft deze wet in 2000 aangepast, waardoor belediging van het staatshoofd niet meer tot een gevangenisstraf kan leiden.
1845
Terwijl kwesties rond belediging van het staatshoofd niet of nauwelijks aan de orde zijn in Europa, lopen in Turkije momenteel 1845 strafzaken wegens belediging van president Erdogan. Ook de leiders van twee oppositiepartijen zijn daarvoor aangeklaagd.
Onlangs werd een journalist van de krant Bir Gün tot 21 maanden gevangenisstraf veroordeeld, omdat met de eerste letters van de paragrafen uit een van zijn artikelen het woord ‘dief’ kon worden gevormd. Na het in 2013 ontstane corruptieschandaal rond de regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) is president Erdogan er regelmatig van beschuldigd een ‘dief’ te zijn.
Artikel 301
Verder dringt de Venetië Commissie bij Turkije aan op aanpassing van artikel 301, dat betrekking heeft op ‘het vernederen van staat en natie.’ De commissie stelt:
‘Het wordt aanbevolen om de bepaling opnieuw te formuleren en verder aan te passen, met als doel het verhelderen en specifiek maken van omschrijvingen. Verder dient de toepassing van deze bepaling beperkt te worden tot oproepen tot haat en geweld.’
Artikel 301 heeft tot een aantal beruchte zaken geleid in Turkije. Zo werd het ingezet tegen de (begin 2007 vermoorde) Armeens-Turkse journalist Hrant Dink en de schrijver en Nobelprijswinnaar Orhan Pamuk.
In 2008 werd artikel 301 aangepast. Sindsdien is de strafmaat verlaagd en kunnen aanklagers alleen nog een zaak op basis ervan beginnen met toestemming van de minister van Justitie. Deze aanpassing ging de Venetië Commissie kennelijk niet ver genoeg.
Istanbul/Peter Edel
