Geen komkommertijd in Turkije, of toch…? (COLUMN)

Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – Duitsland is belangrijk voor Turkije. Voor de export van Turkse producten, maar ook als partner in zowel de NAVO, als de alliantie tegen de Islamitische Staat (IS).

Tegelijkertijd heeft Duitsland de reputatie de favoriete Kop van Jut in Turkije te zijn. Je kunt het zo gek niet bedenken of de Duitsers krijgen de schuld. Van milieuprotesten, tot de door fundamentalisten aangestoken brand in het Madimakhotel van de stad Sivas in 1993, overal wordt de duistere hand van Duitsland in herkend.

Bewijzen zijn er nooit en het blijft meestal dan ook bij samenzweringstheorieën. Soms doet Duitsland echter iets waar de toorn van Ankara mee gewekt wordt zonder dat er complotverhalen aan te pas hoeven te komen. Ik bedoel het besluit van het Duitse parlement begin deze maand om de dood van honderdduizenden Armeniërs in 1915 onder het Ottomaanse Rijk als genocide aan te merken. Is al veel over geschreven, zelf deed ik dat ook.

Ondertussen worden de voorpagina’s van Turkse kranten al weer grotendeels door andere kwesties gevuld, want in Turkije is het nu eenmaal nooit tijd komkommertijd (of men geeft daar zoals later in dit artikel zal blijken een geheel eigen invulling aan).

Daarmee is niet gezegd dat de rel met Duitsland over de genocideresolutie tot het verleden behoort. Spanningen tussen beide landen zijn er in ieder geval nog volop. Dat bleek vorige week toen een delegatie Duitse politici de luchtmachtbasis Incirlik wilde bezoeken, waar in het kader van de alliantie tegen IS 250 Duitse militairen zijn gestationeerd. De Turkse buitenlandminister Mevlüt Cavusoglu noemde het bezoek ‘ongepast’ en sloot het uit, waarop de Duitse minister van Defensie, Ursula von der Leyen, liet weten dat ze zelf naar Incirlik zou gaan.

Von der Leyen wekte alleszins de indruk dat ze bereid was om het hard te spelen en dat werd kennelijk ter harte genomen in Ankara, want premier Yildirim was er als de kippen bij om te verklaren dat ze welkom was en Incirlik mag bezoeken.

‘Er is geen probleem’, zei Yildirim. Terwijl dat er een paar dagen eerder toch wel degelijk leek te zijn. De soep uit in Ankara wordt vaker minder heet gegeten dan opgediend.

Paus

Meer ruzie over genocide. Paus Franciscus was drie dagen in de Armeense hoofdstad Jerevan en nam daar het g-woord in de mond. Kwam niet als een grote verrassing, want vorig jaar deed de kerkvorst exact hetzelfde. De verontwaardiging was er niet minder om in Ankara. Volgens het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken toont Franciscus ‘onvoorwaardelijke toewijding aan het Armeense verhaal.’ Verder zei men in Ankara dat wat de Paus had gezegd ‘niet overeenkomt met de historische feiten of de wet aangaande het incident in 1915.’

Om de dood van honderdduizenden af te doen als ‘een incident’ komt nogal wrang over. Bovendien doet het ministerie van Buitenlandse Zaken alsof alleen in Armenië van genocide wordt gesproken. Wereldwijd interpreteert een compleet legioen historici (waaronder nogal wat Turkse) de ‘historische feiten’ immers langs die weg. Wanneer die dat niet zouden doen had Franciscus het zeer waarschijnlijk ook niet tot twee keer aan toe zo gesteld.

De ambassadeur van het Vaticaan in Ankara is daar nog maar kort geleden gearriveerd en heeft zijn geloofsbrieven nog niet overhandigd aan president Erdogan. Daardoor bekleedt hij zijn ambt nog niet officieel, waardoor hij ook niet op het matje kan worden geroepen. Nu mag Angelo Accatino, de eerste adviseur van de ambassade van de heilige stoel, op komen draven.

Men wil op dit moment nog niet zo ver gaan om de Turkse ambassadeur in het Vaticaan terug te roepen. Maar zelfs als dat alsnog gebeurt, wat valt er dan verder te verwachten? Dat de Paus op zijn woorden terugkomt en zich voortaan doof toont ten aanzien van al die historici, omdat de Turkije dat zo graag wil? Denk het niet. En zo zal het wel weer bij veel boze woorden blijven zonder een duidelijke conclusie. Precies zoals vorig jaar toen de Franciscus de pijnlijke kwestie aan de orde bracht. De kwestie is nu eenmaal een gebed zonder eind. Turkije zet de hakken in het zand, terwijl de rest van de wereld beter weet.

Israël

Het heeft even geduurd, maar Israël en Turkije zijn dan eindelijk tot een akkoord gekomen over een herstel van de betrekking. Zat er al een tijd aan te komen. Er is ellenlang onderhandeld, waardoor er ook al veel over is geschreven. Nu het eenmaal zo ver is valt daar weinig aan toe te voegen, dus kan ik het kort houden.

Aan de drie Turkse voorwaarden is gedeeltelijk tegemoetgekomen. Israël bood eerder al excuses aan en is nu ook bereid tot een financiële compensatie ten aanzien van de Turkse slachtoffers die in 2010 met Israëlische kogels werden doorzeefd op het passagiersschip Mavi Marmara.

Geen haar op een Israëlisch hoofd dat echter wilde peinzen over een volledig einde van de blokkade van Gaza zoals Turkije dat eiste. Dat komt voor Israël op ongeveer hetzelfde neer als Turkije vragen de antiterrorismewet drastisch te wijzigen.

De laatste jaren werd die blokkade echter al versoepeld, waardoor het voor Israël nu geen probleem is dat Turkije humanitaire goederen en andere hulp aan de bevolking van Gaza biedt. Men zal er in Jeruzalem geen groot probleem mee hebben wanneer de in Turkije regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) daarmee wil pronken. Er staat namelijk veel tegenover, want Turkije is voor Israël een in strategisch opzicht erg belangrijk land. Niet in de laatste plaats omdat het grenst aan de aartsvijand Iran. Als Turkije in dat verband wil samenwerken is een zeker prijskaartje niet onoverkomelijk.

Bovendien opent de overeenkomst de weg naar allerlei commerciële mogelijkheden voor de komende jaren. Zoals lucratief transport van Israëlisch aardgas via Turkije. In dat licht beschouwd zal de Israëlische premier Netanyahu evenmin reden kennen om te zeuren. Ook niet wanneer de AKP, haar media, en haar achterban van de daken schreeuwen dat Turkije als de grote overwinnaar uit de vandaag bekendgemaakte overeenkomst tevoorschijn komt. Laar ze maar lekker, zal Bibi denken.

In feite zijn Israël en Turkije nu terug bij de situatie zoals die eerder al jaren bestond. Of het zo ver zal komen als in de jaren negentig, toen de Israëlische inlichtingendienst Mossad nauw samenwerkte met de even criminele Turkse diepe staat, valt nog te bezien. Maar het hoofd van de Mossad sprak al met zijn collega van de Turkse nationale inlichtingendienst MIT, dus wie weet wat er nog allemaal in het verschiet ligt.

In ieder geval heeft Turkije er een vriend bij in de regio. Dat is belangrijk, want veel vrienden heeft het land daar niet. Bovendien is Israël een vriend waar niet snel van te verwachten valt dat het de Armeense genocide zal erkennen.

Dat laatste heeft Israël nooit gedaan. Nadat in 2010 het conflict met Turkije was ontstaan klonken er weliswaar geluiden om dat alsnog te doen, maar daar werd vanaf gezien. Wellicht omdat ingezien werd dat het conflict van tijdelijke aard zou zijn, maar misschien ook omdat in Israël nog wel eens aan het ‘unieke karakter’ van de nazi-Holocaust gehecht wordt. Erkenning van de Armeense genocide zou de Jodenmoord tijdens de Tweede Wereldoorlog in sommige Israëlische ogen iets minder uniek kunnen maken en wordt zo al snel onwenselijk.

Komkommer

Kortom, geen komkommertijd in Turkije. Of toch…? De komkommer was namelijk het lijdend voorwerp in een van de meest gelezen nieuwsberichten van de laatste dagen in de krant Hürriyet. Het bericht ging over een imam in de Centraal Anatolische stad Kayseri, die met klachten over buikpijn en bloedingen in een ziekenhuis werd opgenomen. Artsen peuterden vervolgens zorgvuldig de stoffelijke resten van een komkommer uit zijn achterste.

Dat het incident niet binnenskamers kon worden gehouden door het ziekenhuis, en dat de media er zo lucht van kregen, leidde tot zware kritiek bij de vereniging van artsen. Terecht, want dergelijke informatie valt uiteraard onder het medisch beroepsgeheim en de privacy van de imam werd zo geschonden.

Het kwaad was echter al geschied en toen het Presidium voor Religieuze Zaken (Diyanet) over het voorval vernam gelastte men daar onmiddellijk besloten een onderzoek naar de imam, in afwachting waarvan hij geschorst.

Er was dit jaar een forse toename van het aantal meldingen over seksueel misbruik van kinderen door imams en Koranleraren. Diyanet neigt daarover tot een afwachtende houding, om niet te zeggen tot bagatelliseren. Is er in plaats van een kind een komkommer in het spel dan worden echter onverwijld maatregelen genomen. We zullen het maar op een kwestie van prioriteiten houden…

PS
Tijdens het schrijven van dit artikel begreep ik dat Erdogan zijn excuses heeft aangeboden aan Moskou voor het neerschieten van een Russisch gevechtsvliegtuig vorig jaar november. Excuses! Ik wist niet dat hij in zich had. Door teruggelopen export naar, en het toerisme uit Rusland, moet de nood erg hoog aan de man zijn geweest. Maar als Erdogan nu toch bezig is kan hij dan ook zijn excuses aanbieden aan de familieleden van de 150 Koerden waarvan de verkoolde lichamen in kelders in Cizre werden gevonden? Voor zover dan dat er excuses over zoiets mogelijk zijn…

Volg Peter Edel op Twitter