Terwijl Erdogan de VS bezoekt… (COLUMN)

Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – In tegenstelling tot eerdere berichten zal president Erdogan tijdens zijn bezoek aan de VS toch een gesprek hebben met zijn Amerikaanse collega Obama. Daar was Ankara veel aan gelegen. Men zal daar dan ook hemel en aarde hebben bewogen om minstens een informele ontmoeting te regelen.

Als het al meer wordt dan een veredeld fotomomentje, zou het gesprek in een stripverhaal waarschijnlijk afgebeeld worden met ijspegeltjes aan de tekstballonnetjes, want Obama lijkt het helemaal gehad te hebben met Erdogan.

Een recent interview met de Amerikaanse president in het tijdschrift The Atlantic sprak boekdelen. Obama zei Erdogan te hebben zien transformeren van ‘een islamitische leider die een brug kon slaan tussen West en Oost, tot een mislukking en autocraat.’

Dit viel uiteraard slecht in het presidentieel paleis te Ankara, al werd het daar levende verlangen naar een gesprek met Obama er niet minder door. Het uitblijven van een rendez vous met de bewoner van het Witte huis zou immers als een vernedering van Erdogan kunnen worden opgevat.

Slachtoffer

Aangenomen wordt dat Erdogan tegenover Obama zal pleiten voor Amerikaanse maatregelen tegen imam Fethullah Gülen en diens beweging. Of dat veel op zal leveren is de vraag, want als ‘slachtoffer’ van Erdogan lijkt Gülen op meer sympathie van de Amerikanen te kunnen rekenen dan ooit tevoren.

Erdogan zat nog maar koud in de VS toen de Turkse strijdkrachten tegenspraken dat tot de Gülen-beweging behorende militairen een staatsgreep beramen. Dat de generale staf aanleiding tot deze verklaring zag blijft echter veelzeggend.

Er bevinden zich hoe dan ook nog altijd veel volgelingen van Gülen binnen de strijdkrachten. Erdogan kon hen (voor een groot deel) uit politie en justitie verwijderen, maar een zuivering binnen de strijdkrachten hielden de generaals tegen uit vrees voor een heksenjacht.

Ensar

Terwijl Erdogan de VS bezoekt siddert Turkije over recentelijk bekend geworden feiten omtrent seksueel misbruik van kinderen.

In de provincie Karaman eiste een aanklager 600 jaar gevangenisstraf voor een leraar die ervan beschuldigd wordt een aantal jongens seksueel te hebben misbruikt. Officieel gaat het om acht tussen 2002 en 2003 geboren jongens, maar in werkelijkheid zouden er 45 slachtoffer van deze pedofiel zijn. Uit het onderzoek bleek verder dat de viezerik een jongen dwong tot het bekijken van pornografie met dieren.

Het misbruik vond plaats in slaapzalen van kostscholen. Veel Turken op het platteland zijn gedwongen hun kinderen naar dergelijke onderwijsinstellingen te sturen omdat door het beleid van de regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) scholen in dorpen gesloten worden.

De leraar werkte voor de onderwijsstichting Ensar, terwijl de slaapzalen waar hij de jongens misbruikte daar naar verluidt eveneens toe behoren. Ensar ontkent de slaapzalen te beheren en zegt verder dat de leraar in 2013 slechts vijf maanden voor de stichting werkte.

Sera Kadigil, een aan de oppositievoerende Republikeinse Volkspartij (CHP) verbonden advocaat, trok naar Karaman om de zaak te bestuderen. Zij noemt de uitvluchten van Ensar een leugen. Volgens haar werkte de leraar daar kort geleden nog voor en behoren de onderkomens waar scholieren slapen tot deze stichting.

Ramazanoglu

De AKP werd in verlegenheid gebracht door het schandaal in Karaman. Ensar kent niet alleen nauwe banden met de partij, maar ook met Erdogan. De AKP en de daaraan verbonden media schoten dan ook onmiddellijk in de verdediging. De AKP-minister voor Familie en Sociaal Beleid, Sema Ramazanoglu, gaf aanleiding tot veel verontwaardiging toen ze het misbruikschandaal afdeed als een ‘eenmalig incident.’

Ook Erdogans zoon Bilal wordt ook genoemd, omdat hij bestuurslid is van TÜRGEV, een onderwijsstichting die samen met Ensar nauw betrokken was bij de hervorming van het onderwijs onder de AKP.

Die onderwijshervorming moet bijdragen aan het ontstaan van wat Erdogan ‘vrome generaties’ noemt. Vooralsnog komt dat echter vooral neer op een ‘verkrachte generatie’, want het schandaal in Karaman staat niet op zich. De laatste dagen zijn talloze gevallen van seksueel misbruik van kinderen aan het licht gekomen.

Het is als de Turkse versie van de Amerikaanse Film Spotlight, die onlangs een Academy Award won. Evenals in de Katholieke kerk gaat het om een structureel probleem. Sinds de AKP aan de macht kwam is het seksueel misbruik van kinderen met 434 procent toegenomen.

Er wordt een samenhang gesuggereerd met de onderneming door Erdogan & Co. om de Turken in een moreel keurslijf te dwingen dat op fundamentalistische leest is geschoeid. Als dat leidt tot meer seksueel misbruik van kinderen dan is het desastreuze karakter van dit beleid alleen om die reden al aangetoond.

Diyanet

Terwijl Erdogan de VS bezoekt huiveren veel Turken ook over de verkrachting van kinderen in een ander opzicht. Een cartoon in een recent verschenen kindertijdschrift van Diyanet, het presidium voor religieuze zaken van de Turkse staat, idealiseert het martelaarschap en doet de rillingen over de rug lopen.

In de cartoon vraagt een zoon aan zijn vader: ‘Waarom zou iemand martelaar willen zijn?’ De vader antwoordt: ‘Wie wil er niet naar de hemel.’ De dochter zegt dan tegen haar moeder: ‘Ik zou graag martelaar willen zijn.’ Waarop de moeder antwoordt: ‘Als je dat graag wil zal Allah je dat hopelijk schenken.’

Bij aanslagen in Turkije door jihadistische en Koerdische ‘martelaren’ kwamen in het afgelopen jaar meer dan 200 mensen om het leven. Diyanet lijkt er zorg voor te willen dragen dat deze waanzin doorgaat.

Consuls

Terwijl Erdogan de VS bezoekt denken Turkije en de rest van de wereld nog na over zijn tirade ten aanzien van de westerse consuls die de eerste zitting bezochten van de rechtszaak tegen de journalisten Can Dündar en Erdem Gül van Cumhuriyet. Deze krant publiceerde vorig jaar gegevens waarmee bevestigd werd dat de nationale inlichtingendienst MIT wapens naar Syrië transporteerde.

Erdogan toonde zich eerder dit jaar uiterst verbolgen toen het Constitutioneel Hof besliste dat de eerder gearresteerde Dündar en Gül hun proces in vrijheid mochten afwachten.

Over de consuls zei Erdogan:

‘Wie zijn jullie? Wat hadden jullie daar te zoeken? Dit is jullie land niet, dit is Turkije. Jullie mogen alleen handelen binnen een consulaat, verder heb jullie toestemming nodig.’

Verdrag van Wenen

Hoewel Erdogan bijval kreeg van islamisten en nationalisten sloeg hij de plank volledig mis. Volgens het Verdrag van Wenen over diplomatieke relaties hebben buitenlandse diplomaten namelijk het volste recht om politieke ontwikkelingen te volgen, ook in de vorm van rechtszaken.

Het behoort tot de taak van diplomaten om hierover aan hun regeringen te rapporteren. In Turkije weegt dit extra zwaar, vanwege de wereldwijd levende twijfels over het functioneren van de rechtsstaat in dat land. Logisch dus dat andere landen de vinger aan de pols willen houden via hun diplomatieke vertegenwoordigers. Geen land trok zich dan ook iets aan van Erdogans woede. Men is zo langzamerhand niets anders van hem gewend.

Erdogan gaf zo weer eens blijk van zijn dubbele moraal, want toen hij in 1998 burgemeester van Istanbul was en zelf terechtstond wegens het citeren van een islamistisch gedicht, had hij er geen bezwaar tegen dat de rechtszaak bezocht werd door westerse diplomaten.

Liedje

Terwijl Erdogan de VS bezoekt is de wereld nog niet bijgekomen van het lachen over de flater die hij sloeg met zijn idiote poging om de sterk beperkte vrijheid van meningsuiting in Turkije naar Duitsland uit te breiden.

Aanleiding was een satirisch liedje op de Duitse TV met als titel ‘Erdowie, Erdowo, Erdogan’, waarin de president op de hak werd genomen. Erdogan reageerde woedend, de Duitse ambassadeur werd op het matje geroepen en er werd druk op Duitsland uitgeoefend om de video van het liedje van internet te verwijderen.

Een woordvoerder van het Duitse ministerie van Buitenlandse Zaken verklaarde dat over de vrijheid van meningsuiting in Duitsland niet zal worden onderhandeld met Turkije. Mina Andreeva, de woordvoerster van Europe Commisie-voorzitter Jean-Claude Juncker, zei dat het ontbieden van de Duitse ambassadeur over een liedje op de Duitse TV zich scheef verhoudt tot de democratische waarden van de EU.

Wat bezielt Erdogan dat hij denkt het buitenland naar zijn hand te zetten, met achtereenvolgens zijn woede over de consuls en direct daarop het gekrakeel over een liedje in Duitsland? Is de deal met de EU over vluchtelingen hem in de bol geslagen?

Het gaat om meer dan dat. Zijn gedrag benadrukt dat hij niet meer in staat is het eigen handelen kritisch te beoordelen. Overduidelijk een gevolg van de combinatie van te lang te veel macht en de neo-Ottomaanse waanbeelden waar hij aan lijdt.

Syrië

Tenslotte: terwijl Erdogan de VS bezoekt bereidt Turkije zich voor om door de VS gesteunde Koerdische milities in Noord-Syrië te beschieten, als die de Islamitische Staat (IS) in de stad Manbij aanvallen en daarbij de lijn tussen Azaz- en Jarablus overschrijden.

Westerse inlichtingendiensten menen dat de IS-strijders die de aanslagen pleegden in Parijs en Brussel de negentig kilometer lange snelweg tussen Manbij en de grens gebruikten om naar Turkije te reizen. De VS zouden deze laatste mogelijkheid voor jihadisten om naar Europa te komen willen afsluiten.

De AKP-regering zal een opmars van Koerden naar Manbij op haar beurt beschouwen als onderdeel van een autonoom Koerdisch gebied in Noord-Syrië in wording. Komt het tot beschietingen vanuit Turkije om de Koerdische milities daarvan te weerhouden dan is de kans echter groot dat dit in de rest van de wereld als steun aan IS wordt uitgelegd.

Erdogan zal de steun van de VS aan de Koerden in Syrië zeker willen bespreken met Obama, maar of die daar veel voor voelt valt te betwijfelen. De informele ontmoeting met Erdogan is voor Obama een verplichte oefening die hij bij voorkeur zo kort mogelijk zal willen houden.

Volg Peter Edel op Twitter

Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)