Istanbul – De op handen zijnde vervolging van academici die een petitie ondertekenden waarin tot een einde van de oorlog in Zuidoost Turkije werd opgeroepen leidt in binnen- en buitenland tot veel kritiek.
351 wetenschappers van universiteiten uit Europa, de VS, Canada en Zuid-Afrika verklaarden ‘geschrokken te zijn door de repressie tegen en de vervolging van wetenschappers die slechts hun verontrusting kenbaar maken over het toenemende geweld in hun land.’
In de verklaring wordt de Turkse regering opgeroepen tot:
‘een einde van de intimidatie en vervolging van een ieder die openlijk het huidige beleid van de regering bekritiseert, inclusief de ondertekenaars van de petitie, het reorganiseren van de onderwijsraad (YÖK), het respecteren van de rechtsstaat, democratie en mensenrechten, alsmede een herstart van de onderhandelingen met vertegenwoordigers van de Koerdische gemeenschap in het kader van het vredesproces.’
Artikel 302
Of de Turkse autoriteiten zich veel aan zullen trekken van dergelijke oproepen is onwaarschijnlijk. Het justitiële onderzoek naar de academici is in ieder geval in volle gang.
Aanklagers in de provincie Izmir hebben daarbij gekozen voor artikel 302. Dat betekent dat de daar vervolgde academici ‘het verstoren van de nationale eenheid en de [territoriale] integriteit van het land’ ten laste zal worden gelegd.
Dat artikel 302 in stelling wordt gebracht is geen halve maatregel. Zo werd de oprichter van de Koerdische PKK, Abdullah Öcalan, op basis van dit artikel tot een levenslange gevangenisstraf veroordeeld.
Artikel 301
In de rest van Turkije weten academici die de petitie ondertekenden zich geconfronteerd met het controversiële artikel 301. Voor 2008 had dat betrekking op het ‘belasteren van de Turkse identiteit’, daarna op het ‘belasteren van de Turkse natie, de Turkse Republiek, het Turkse parlement en regering, en de rechtelijke macht in het land.’
Verder werd de wet dat jaar gewijzigd in de zin dat een aanklager voortaan eerst toestemming van het ministerie van Justitie moest krijgen alvorens tot vervolging in verband met artikel 301 over te kunnen gaan. De hoofdaanklager in Ankara heeft een dergelijk verzoek echter nog niet aan het ministerie gericht in verband met de vervolging van de academici.
Hrant Dink
Dat nu naar artikel 301 wordt gegrepen brengt het beruchte proces tegen de Armeens/Turkse journalist Hrant Dink in herinnering. Ondanks een veroordeling van het Europees hof voor de rechten van de mens (ECHR), dat op de vrijheid van meningsuiting wees, werd Dink op basis van dat artikel veroordeeld. Daarmee ontstond de atmosfeer waarbinnen Dink een jaar later werd vermoord.
Deze week werd de moord op Dink herdacht. Een herdenking die tegelijkertijd ook een protest was, want hoewel de schutter werd veroordeeld heerst nog altijd veel onduidelijkheid. Vooral over de rol van veiligheidsdiensten als de gendarme, de politie en de nationale veiligheidsdienst MIT.
Fethullah Gülen
Eerder werd de moord op Dink in verband gebracht met Ergenekon, de vermeende samenzwering tegen de AKP en de beweging rond Fethullah Gülen. Ergenekon bleek uiteindelijk op een fantasie van tot de Gülen-beweging behorende aanklagers gebaseerd bleek te zijn.
De laatste jaren kwamen aan de Gülen-beweging verbonden politiefunctionarissen onder verdenking te staan, omdat zij vooraf op de hoogte waren van plannen om Dink te vermoorden, maar niets ondernamen om het te voorkomen. Nadat een conflict was ontstaan tussen president Erdogan en Fethullah Gülen leek de weg open te liggen naar hun vervolging. Er kwam ook inderdaad een zaak tegen hen op gang, maar of zij op korte termijn veroordeeld zullen worden menen velen te moeten betwijfelen.
Het valt voor de academici die onder artikel 301 vervolgd gaan worden te hopen dat hen niet hetzelfde lot wacht als Hrant Dink. Bedreigd worden ze zeker al. Op hun deuren aangebrachte rode kruisen werden aldus geïnterpreteerd.
Istanbul/Peter Edel
