Meer over de aanslag in Ankara (COLUMN)

Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – President Erdogan sprak zich uit over de hel van Ankara. Deed hij tijdens een gezamenlijke persconferentie met de bezoekende president van Finland.

Erdogan zei wat hij verwacht werd te zeggen, maar stond er verder nogal onbewogen bij. Een heel verschil met zijn reactie een paar jaar geleden op de dood van een Egyptisch meisje. De waterlanders die toen uit zijn ogen stroomden bleven nu weg, zoals ze naar aanleiding van de mijnramp in Soma vorig jaar en de aanslag op 20 juli in Suruc ook al verstek lieten gaan. Maar in Egypte draaide het om de door hem geliefkoosde Moslim Broederschap en het hemd is nu eenmaal nader dan de rok.

Erdogan meent dat de aanslag niet tegen een bepaalde bevolkingsgroep gericht was, maar tegen de Turkse natie als geheel. Klinkt aardig, maar de kans om slachtoffer te worden van een aanslag is, zo weten we ondertussen, groter bij een linkse of Koerdische massabijeenkomst, dan bij een van Erdogans Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP).

Erdogan zei dat de onderzoeksraad DDK de aanslag van afgelopen zaterdag zal onderzoeken. Dit aan de Turkse president verbonden instituut onderzocht eerder gevoelige kwesties zoals de moord op de Armeens-Turkse journalist Hrant Dink in 2007. In het laatste geval overigens niet met honderd procent resultaat, want de moord op Dink is ook nu nog met veel vragen omgeven. Eens zien of de DDK deze keer beter werk levert…

PKK/PYD

Volgens Erdogan houdt de DDK bij haar onderzoek alle opties open. Premier Davutoglu noemde een dag eerder de Islamitische Staat (IS) als hoofdverdachte, maar sprak daarnaast over een link met een andere organisatie. Welke organisatie zei hij aanvankelijk niet, maar later verklaarde hij dat er zowel verbanden gelegd kunnen worden naar IS, als naar de Koerdische PKK. Viel te verwachten, in AKP-kringen leeft al een paar dagen de theorie dat de PKK, en/of de daaraan verbonden Democratische Eenheidspartij (PYD) in Syrië met IS samenwerkte in Ankara.

Aangezien de PYD in Noord-Syrie tegen IS vecht is dit geen voor de hand liggende verbintenis; het is zelfs ronduit bizar. Net zo bizar als de samenwerking in Syrië tussen IS en al-Assad waar Davutoglu het eerder over had, al hoort geen mens hem daar nu nog over.

Aan het in AKP-kringen gelegde verband tussen de PKK en de aanslag in Ankara is uiteraard de hoop verbonden dat het de pro-Koerdische Democratische Volkspartij (HDP) stemmen zal kosten bij de verkiezingen op 1 november. En dat het stemmen voor de AKP op zal leveren die eerder naar de extreemrechtse en anti-Koerdische Partij van de Nationale Beweging (MHP) gingen.

Het wordt een rare situatie, als de PKK zich voortaan toelegt op aanslagen tegen Koerden, links, vakbondsleden en ander door de MHP verguist volk. Misschien wordt MHP-leider Devlet Bahceli zo nog wel eens fan van de PKK…

De theorie over een pact tussen IS en de PKK/PYD werd niet van een onderbouwing voorzien, anders dan dat beide tegen Turkije zijn. Maar toen verscheen op 14 oktober opeens het nieuws dat twee leden van de PKK aangehouden werden omdat ze schuil zouden gaan achter Twitteraccounts waar de aanslag op voorspeld werd. Kwam dat de AKP even goed uit. Maar waarom zou de PKK een aanslag waar ze zelf bij betrokken is vooraf aankondigen? Staat de vraag tegenover hoe de gebruikers van de Twitteraccounts aan deze kennis kwamen.

Misschien wordt de lijst met samenzweerders die verantwoordelijk zijn voor de hel in Ankara binnenkort nog wel door AKP-gezinde journalisten uitgebreid met Iran, Israël, de EU, de VS, de Gülenbeweging, de Vrijmetselarij, alsmede met de militante vleugel van het Leger des Heils. Wij kijken nergens meer van op.

Deniz/Alagöz

Op de plaats delict in Ankara zou een identiteitskaart zijn gevonden van een van de daders. We zijn daar lichtelijk sceptisch over. Het lichaam van de dader veranderde in een goulash-achtige substantie en dan wordt een leesbare identiteitskaart gevonden… Daar komt bij dat het in Turkije een fluitje van een cent is om een valse identiteitskaart te bemachtigen. Zo ontstaat de indruk dat de daders, dan wel anderen, wilden dat zo snel mogelijk een identiteit achterhaald zou worden.

In ieder geval is de identiteit van de daders nu bekend. Het gaat om Ömer Deniz en Yunus Emre Alagöz. Deniz stond eerder al op een lijst van 21 potentiële zelfmoordterroristen. Naar verluidt verbleef hij in 2013 een jaar in Syrië. Na teruggekeerd te zijn in Turkije gaf zijn vader hem bij de politie aan uit vrees dat hij ‘illegale acties’ zou begaan in Turkije. De politie liet hem echter zonder verhoor gaan. Acht maanden later zat hij weer in Syrië.

De naam van Yunus Emre Alagöz viel eerder al als verdachte, omdat hij vermist werd, en omdat zijn broer Seyh Abdurrahman de aanslag van 20 juli in Suruc pleegde. De broers dronken vaak thee in een voor de rekrutering van IS-terroristen gebruikte horecagelegenheid in de provincie Adiyman.

Wie daar ook kwam was Orhan Gönder, de dader van de aanslag in Diyarbakir op 5 juni tijdens een openbare partijbijeenkomst van de HDP. Het clubje staat nu bekend als de Dokumacilar, naar ene Mustafa Dokumanci, die een belangrijke rol schijnt te spelen bij het rekruteren van leden voor de Turkse tak van IS.

Twee andere namen in verband met de Dokumanci zijn Hüseyin Peri en Mahmut Gazi. Die twee kwamen ook in dat theehuis in Adiyaman. Peri en Gazi reisden naar Tel Abyad in Syrië, en werden daar gearresteerd nadat de stad door de PYD was ingenomen. Wanneer de betrekkingen tussen de PYD en Ankara beter waren geweest had dat interessante informatie op kunnen leveren over snode plannen van IS in Turkije. De PYD wordt door Ankara echter (tja, veel meer dan IS…) als terroristische organisatie aangemerkt dus tot veel overleg zal het niet zijn gekomen.

Moskou

Zoals we in een eerder artikel al opmerkten werden in Diyarbakir en Suruc overeenkomstige ontstekingsmechanismen gebruikt. Deze week berichtte de Russische krant Ria Novosti dat in Moskou een soortgelijk ontstekingsmechanisme werd gevonden. Zou nuttig zijn wanneer daar vanuit Ankara contact over wordt gelegd met de Russische autoriteiten. Gezien de rap verslechterde relatie tussen Rusland en Turkije als gevolg van de Russische interventie in Syrië, is de kans daarop echter nogal minimaal.

De link met Rusland doet denken aan de aanslag begin dit jaar in Istanbuls wijk Sultanahmet, die we ook al eerder noemden. De aanslag op een politiebureau die aanvankelijk per abuis werd opgeëist door de radicaal links DHKP/C, maar later gepleegd bleek te zijn door een Russische vrouw met een achtergrond in Tsjetsjenië.

We doen maar een gooi. Zou de Turkse IS-tak van materiaal voorzien worden door Tsjetsjeense jihadisten? Aangezien momenteel vrij veel van die jongens in Syrië tegen al-Assad vechten lijkt dat geen buitensporige gedachte.

Lijst

Op 13 oktober maakte premier Davutoglu het bestaan bekend van een lijst met verdachte personen waarvan aangenomen wordt dat zij zelfmoordaanslagen kunnen plegen. Hij zei echter ook dat niets tegen hen ondernomen kan worden, omdat de vrees bestaat dat andere jihadisten dan vervolgens weer nieuwe aanslagen plegen. Vreemd genoeg speelt dit argument niet wanneer de Turkse strijdkrachten vergeldingsacties uitvoeren tegen de PKK, die in een reactie daarop dan vervolgens weer nieuwe aanslagen pleegt.

Verder meent Davutoglu dat om juridische redenen niets tegen potentiële zelfmoordterroristen kan worden begonnen. Dat zou volgens hem pas kunnen nadat zij een aanslag hebben gepleegd.

Dat had Davutoglu niet moeten zeggen in de ogen van veel Turken. Die weten maar al te goed hoe weinig er voor nodig is om wegens ‘lidmaatschap van een verboden organisatie’ achter de tralies gesmeten te worden. Ga naar een kapper waarvan de neef een met een verboden organisatie geassocieerde krant leest, en er bestaat kans dat je de schoenveters in kunt leveren.

Met IS ligt dat allemaal anders. Die kon tijdens de laatste Ramadan in alle openheid bijeenkomsten organiseren en menigeen weet winkels en horecagelegenheden aan te wijzen waar IS haar leden rekruteert. Daar doet Davutoglu dus niets aan, al jaren niet.

Zo neem je geen verdenkingen weg. Verdenkingen dat de betrekkingen tussen de AKP en IS nog altijd puik zijn en dat Erdogan & Co. wisten wat er ging gebeuren in Ankara. Natuurlijk, je moet als een samenzweringstheoreticus denken om dat te beweren en we zullen dat dan ook niet doen. Dat IS ongestoord haar gang kon gaan in Turkije is echter al erg genoeg.

Er speelt daarnaast nog een andere factor waar de AKP zich verantwoordelijk voor zou moeten voelen, want met de door Erdogan betrachtte polarisering onder de bevolking konden politieke en religieuze radicalisering niet uitblijven. De Turkse tak van IS zal daar niet kleiner door zijn geworden.

Volg Peter Edel op Twitter

Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)