Turkije verstrikt in geweldsspiraal

Istanbul – Afgelopen zondag vonden nabij de plaats Daglica in de Turkse provincie Hakkari zestien militairen de dood bij een door de Koerdische PKK veroorzaakte explosie langs een autoweg. Het was de zwaarte aanslag door de PKK sinds deze organisatie in juni een nieuw offensief begon.

Twee dagen later kwamen bij een PKK-aanslag in de provincie Igdir veertien politieagenten om. Het is duidelijk dat de PKK haar strategie heeft aangepast en nu meer slachtoffers tracht te maken bij aanslagen dan een paar weken geleden.

Het aantal dodelijke slachtoffers onder Turkse veiligheidsdiensten is opgelopen tot boven de honderd. Over het aantal slachtoffers aan Koerdische zijde als gevolg van Turkse vergeldingsacties bestaat onduidelijkheid, maar wordt ver boven de 2000 geschat.

De Koerdische bevolking lijdt zwaar onder het geweld. Hartverscheurend is het verhaal over het tienjarige meisje dat voor haar huis in een confrontatie tussen Koerdische strijders en Turkse militairen terechtkwam en daarbij de dood vond. Door het uitgaansverbod in het gebied waren de ouders van het kind gedwongen haar dode lichaam dagenlang in huis te houden en het met ijs te koelen vanwege de hoge temperatuur.

HDP

Turkije raakt steeds verder in een geweldsspiraal verstrikt. Bovendien dreigt het geweld zich in westelijke richting te verspreiden. Tijdens een demonstratie tegen de PKK-aanslagen in Ankara openden nationalisten de aanval op kantoren van de pro-Koerdische Democratische Volkspartij (HDP). De leider daarvan, Selhattin Demirtas, roept de PKK dagelijks op om de wapens neer te leggen, maar kan daarmee niet voorkomen dat nationalistische kringen hem verantwoordelijk houden voor de aanslagen.

Aanvallen op de HDP tijdens nationalistische demonstraties waren er verder in de provincies Adana, Aydin, Balikesir, Corum, Eskisehir, Kocaeli, Malatya en Tekirdag. Volgens HDP-leidster Figen Yüksekdag werden deze week in totaal 128 HDP-vestigingen aangevallen in Turkije.

De demonstraties tegen de PKK en de HDP lijken vooral uit te gaan van de ultranationalistische Partij van de Nationale Beweging (MHP), al is het verre van uitgesloten dat medestanders van de regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) er eveneens aan deelnemen. In ieder geval leveren aan de AKP verbonden media hun aandeel in het verketteren van de HDP. Zo plaatste de regeringsgezinde krant maandag jl. een foto van Demirtas op de voorpagina met de tekst ‘moordenaar’.

Ankara

Het geweld tijdens anti-PKK demonstraties beperkt zich niet tot vestigingen van de HDP, maar richt zich ook tegen Koerden in het algemeen. Zo werden in Ankara vier door Koerden gedreven winkels in de brand gestoken. In het eveneens in de provincie Ankara gelegen Beypazari werd de aanval geopend op een groep Koerdische seizoensarbeiders, waarbij 27 gewonden vielen.

Nadat bewoners van de wijk Zafer stenen naar demonstranten hadden gegooid, werden huizen waar Koerden wonen aangevallen. Daarbij werden tevens getracht huizen en auto’s in de brand te steken. Er werd ook geschoten. Een persoon werd door een kogel in een been geraakt.

In de aan de Middellandse Zee gelegen stad Mersin sloot een woedende menigte een snelweg af en viel bussen aan die op weg waren naar Koerdisch gebieden. Volgens krantenberichten werden ruiten van de bussen met stenen ingeslagen.

Volgens de krant Bir Gün werd in de provincie Erzurum een bouwproject van de Turkse staat aangevallen door ongeveer 2000 personen die meenden dat de arbeiders met de PKK sympathiseerden.

Hürriyet

Medestanders van de AKP toonden dinsdagavond hun bereidheid tot geweld door voor de tweede keer deze week het redactiegebouw van de regeringskritische krant Hürriyet aan te vallen.

Toen een groep van honderd het gebouw benaderde waren vier pistoolschoten te horen. Ondanks de aanwezigheid van een kleine eenheid oproerpolitie konden de demonstranten beveiligingspersoneel aanvallen en de tuin van het complex binnentreden. Daar werd de ingang van het gebouw met stenen bekogeld.

‘Als ze het gebouw binnen waren gekomen, weet ik niet of ik hier nu nog was geweest’, zei Hürriyet-hoofdredacteur Sedat Ergin. Hürriyet verwijt premier Davutoglu dat hij de aanvallen niet veroordeeld heeft.

A Haber

Aanleiding tot de woede van AKP-medestanders richting Hürriyet is een interview met president Erdogan dat afgelopen zondag door het regerinsggezinde Tv-kanaal A Haber werd uitgezonden. Onderwerp van gesprek was de aanslag in Daglica dezelfde dag.

Op een vraag van de interviewer ten aanzien van Erdogans wens over 400 zetels in het parlement voor de AKP voorafgaand aan de verkiezingen van 7 juni, antwoordde de president dat ‘de situatie nu anders zou zijn als “een partij” in staat was geweest zelfstandig een nieuwe grondwet op te stellen.’

Omdat het vraaggesprek betrekking had op de aanslag in Daglica twitterde de redactie van Hürriyet de laatste zin. Echter, onder vermelding van de hashtag Daglica. Daarmee werd de indruk gewekt dat Erdogan gezegd had dat de aanslag in Daglica niet had plaatsgevonden als er een nieuwe grondwet was opgesteld (waarmee hij tussen de regels door uiteraard op de invoering van het door hem begeerde presidentieel systeem doelde).

Dat die tweet onnauwkeurig was werd ook door Hürriyet-columnist Mustafa Akyol bevestigd. Het ergste wat er volgens hem over gezegd kon worden was echter dat het ‘een commentaar was op wat Erdogan in werkelijkheid gezegd had.’

Boynukalin

Met als argument dat Hürriyet opzettelijk de woorden van Erdogan verdraaide, gaf AKP-parlementariër Abdülrrahim Boynukalin leiding aan de groep die de aanval op Hürriyet ondernam. Twee dagen later bleek dat dezelfde Boynukalin in 2013 een tweet verstuurde waarin hij het Opperwezen opriep de aan al-Qaeda gelieerde jihadistische organisatie Al-Nusra in Syrië te beschermen. De zoveelste aanwijzing dat de AKP al-Nusra de hand boven het hoofd houdt.

De tweet van Hürriyet over de uitspraak van Erdogan en de berichtgeving door de krant die daarop volgde, leidde verder tot een justitieel onderzoek. Van dat laatste is geen sprake ten aanzien van Yeni Safak, de krant die zoals gesteld HDP-leider Demirtas voor moordenaar uitmaakte op haar voorpagina. Zonder daar ook maar een fractie van bewijs aan toe te voegen dat Demirtas iets met de aanslagen van de PKK van doen heeft. Onder de gegeven omstandigheden valt dat zeker onder de categorie ‘oproepen tot geweld’, maar in tegenstelling tot Hürriyet gaat Yeni Safak vrijuit.

Het gaat van kwaad tot erger in Turkije en menigeen vraagt zich af hoe onder deze omstandigheden veilige en eerlijke verkiezingen gehouden kunnen worden op 1 november.

Istanbul/Peter Edel