Twee explosies tijdens de openbare partijbijeenkomst van de pro-Koerdische Democratische Volkspartij (HDP), gisteren in de stad Diyarbakir (HDP), eisten twee doden en 184 gewonden. Hoewel aanvankelijk de mogelijkheid van een ongeluk werd opengehouden bleek al snel dat het om een aanslag ging. Geen amateuristische aanslag bovendien. Eerst een kleinere explosie, gevolgd door een grote, nadat omstanders op de gewonden waren afgekomen. Het is bekende truc van terroristen.
Volgens president Erdogan was de aanslag gericht op de verkiezingen, terwijl premier Davutoglu van een provocatie sprak. Daar valt geen speld tussen te krijgen. Heel goed mogelijk dat het de bedoeling van de daders was om grote rellen in Diyarbakir te creëren, ten einde de Koerdische gemeenschap in een kwaad daglicht te plaatsen.
Wie die daders ook waren, de intentie van de aanslag om te voorkomen dat de HDP morgen de kiesdrempel van tien procent haalt is overduidelijk. Er is maar een partij binnen het parlement die daarbij gebaat is, al zijn daarbuiten ook andere groeperingen waarvan voorstelbaar is dat ze succes voor de HDP tegen willen houden. Te denken valt aan Huda Par, een Koerdische georiënteerde partij die als fundamentalistische tegenhanger van de seculiere HDP geldt.
De bijeenkomst in Diyarbakir had de grootste van de HDP moeten worden, maar werd na de explosies afgebroken. Hoewel de meeste aanwezigen het plein al snel verlieten, bleef een groep jongeren daar om tegen de aanslag te protesteren. Daarbij werd even stenen gegooid naar de politie, die vervolgens het plein schoonveegde. HDP-leider Selahattin Demirtas riep op tot kalmte.
Menselijk gezicht
Vandaag klaagde Erdogan dat Demirtas onbereikbaar was toen hij zijn condoleances aan hem over wilde brengen ten aanzien van de aanslag in Diyarbakir.
Demirtas had er weinig boodschap aan:
‘Hij kan getracht hebben me te bereiken, maar het is niet belangrijk. Er zijn mensen afgeslacht. Hij zou hen zijn condoleances moeten aanbieden. Is hij niet de president van 77 miljoen mensen? Laat hem naar Diyarbakir gaan en daar bloemen neerleggen op de plaats waar de slachting plaatsvond.’
Het gaat er tot op het laatste moment ‘vriendelijk’ aan toe gedurende deze verkiezingsperiode.
‘Ik deed mijn taak als mens’, zei Erdogan. Opmerkelijk dat menselijke gezicht van hem opeens. Het ontbreken daarvan, bijvoorbeeld richting de slachtoffers van het Geziparkprotest in Istanbul twee jaar geleden, is hem vaak verweten. Zoals door Özgür Mumcu, de journalist van de krant Cumhuriyet, die als gevolg een gevangenisstraf tot vijf jaar boven het hoofd hangt.
Aanhoudingen
Eerder vandaag verrichte de politie huiszoekingen in Istanbul, waarbij personen werden aangehouden die deel uit zouden maken van een aan de Koerdische PKK verbonden jongerenafdeling.
Afgelopen woensdag werden in de provincie Sirnak al leden van de aan de PKK gelieerde Patriotische Revolutionaire Jeugdbeweging (YDG-H) aangehouden.
Het tijdstip van beide politieacties, zo kort voor de verkiezingen, valt uiteraard op. Het Dogan-persagentschap sprak met anoniem gebleven overheidsvertegenwoordigers. Zij zeiden dat de aangehouden personen de verkiezingen wilden verstoren. Daaronder zouden zich echter ook personen bevinden die door de HDP werden aangewezen om als in stemlokalen te controleren, wat uiteraard iets anders is dan ordeverstoring.
Het heeft veel weg van een onderneming om de connectie tussen de HDP en de PKK te onderstrepen aan de vooravond van de verkiezingen. Erdogan en Davutoglu hebben daar de afgelopen weken herhaaldelijk op gewezen.
Voorspellingen
Voorspellingen over verkiezingsuitslagen binnen de regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) zitten er vaak het dichtst bij, maar het is onduidelijk hoe die er de laatste week uitzagen. Dat de verwachtingen zorgvuldig binnenskamers worden gehouden duidt wellicht op onzekerheid.
We moet het daarom stellen met wat de verkiezingspeilers voorzien. Hoewel die de laatste tien dagen onder een mediaban vielen is er wel iets over bekend. Niet dat je er veel wijzer van wordt, want de verschillen blijven groot. Ze lopen voor de AKP bijvoorbeeld uiteen van 38.1 tot 46 procent.
De website James in Turkey gooide de laatste maanden alle peilingen op een hoop en trok daar een gemiddelde uit. Op basis daarvan hadden de AKP en de HDP de volgende percentages:
januari: AKP 46,2, HDP 8,5
april: AKP 44,2, HDP 9,9
begin mei: AKP 42,6, HDP 10,2
eind mei: AKP 40,9, HDP 10,8
Op 5 juni, 48 uur voor de verkiezingen, kwam James in Turkey tot 41,1 procent voor de AKP en 11,2 voor de HDP.
Zetelverdeling
Ook als deze voorspelling in de goede richting zit zegt dat nog niet alles over de zetelverdeling, wat met name belangrijk is ten aanzien van de vraag of het tot een coalitie zal komen.
Dat komt door het ingewikkelde verkiezingssysteem in Turkije. Tien procent van de stemmen voor de HDP hoeft daarbij bijvoorbeeld niet in een zelfde percentage zetels te resulteren. Een evenredige afspiegeling tussen stemmen en zetels is een gemiddelde dat als uitgangspunt kan dienen bij het opstellen van scenario’s over coalities (zelf deden we dat afgelopen week ook), maar waterdicht is het zeker niet.
Stemmen in kleinere provincies wegen zwaarder dan die uit grotere. Zo staan 27.089 stemmen in de kleine provincie Bayburt garant voor een zetel, terwijl daar in Izmir 118.669 stemmen voor nodig zijn. Een partij die vooral stemmen vindt in kleinere provincies is daardoor in het voordeel. Dat is een van de redenen waarom de consequenties voor de AKP binnen de perken kunnen blijven bij stemmenverlies, want die partij doet het doorgaans goed in de kleinere provincies in centraal Anatolië.
Volgens de peiler Konda haalt de HDP de kiesdrempel, maar houdt de AKP mogelijk toch 277 of 278 zetels over. Dat is echter maar een of twee zetels boven de kritische grens waaronder het tot een coalitie komt. Als Konda er net naastzit wordt het dus een ander verhaal. De kans daarop is zeker aanwezig, want hoewel Konda voorheen de meest betrouwbare peiler was, zat men er daar bij de presidentsverkiezingen vorig jaar volledig naast.
Kortom, het blijft koffiedik kijken. Maandagochtend zullen we pas zeker weten.
Laatste aflevering
Dit is in ieder geval de laatste aflevering van ons dagboek over de Turkse verkiezingen. Morgen is dan de grote dag, maar de kans bestaat dat er niet eens zoveel nieuws te melden zal zijn. We hopen het, want we zijn danig aan een rustdag toe. Ook al omdat er maandag des te meer te doen zal zijn. Maar mochten zich tussendoor toch onverwachte ontwikkelingen voordoen dan zullen we uiteraard van ons laten horen.
Voor dit moment wensen we de Turkse stemmers morgen veel wijsheid.
Istanbul/Peter Edel
Eerder afleveringen van het dagboek over de Turkse verkiezingen staan onder de rubriek ‘Turkije’.
