De ultranationalistische Partij van de Nationale Actie (MHP) van Devlet Bahceli heeft het niet eenvoudig. Terwijl Premier Erdogan probeert nationalistische stemmen bij de MHP weg te snoepen voor de verkiezingen in juni, door boute taal uit te slaan en kunstwerken te slopen, wordt de partij ook nog eens getroffen door een videoschandaal. Vorige maand moesten de MHP-kopstukken Metin Cobanoglu en Recai Yildirim het veld ruimen nadat een video op Internet was verschenen waarop beiden te zien waren, kussend met dames en kritiek uitend op de MHP. Afgelopen weekend was het weer raak toen twee MHP-parlementsleden door de lens van een camera werden betrapt in gezelschap van een aantal deernes, waarvan een niet ouder dan zestien jaar.
Verleden jaar kreeg de Republikeinse Volkspartij (CHP) met een vergelijkbare vervelende situatie te maken. Toen verscheen een video op Internet waarop toenmalig CHP-leider Deniz Baykal aan het stoeien was met een ander parlementslid. Kon niet door de beugel, met als gevolg exit Baykal en een nieuwe leider van de CHP in de persoon van Kemal Kilicdaroglu. Naar aanleiding van de recente problemen van de MHP legde Baykal onlangs een verklaring af. Volgens hem was de AK-partij regering verleden jaar verantwoordelijk voor het videoschandaal naar aanleiding waarvan hij gedwongen werd uit de politiek te vertrekken. Zou kunnen, we hebben geleerd niets uit te sluiten in de politiek, zeker niet in die van Turkije. Maar de verkiezingen waren toen nog ver weg. De machtsstrijd destijds binnen de CHP leek daarom eveneens een goed verklaring te bieden voor de ontstane situatie.
Maar hoe dan ook, nu herkent Baykal wederom de hand van de AK-partij in een videoschandaal, al is daar nu een andere partij doelwit van. MHP-leider Devlet Bahceli denkt daar anders over. Hij wijst de beschuldigende vinger naar de VS en voert daarbij als argument aan dat de bewuste video’s in de VS op Internet werden gezet. Natuurlijk zijn er tal van dwarsverbanden tussen de Amerikanen en de AK-partij. Dat Recep Tayyip Erdogan al in de jaren negentig door CIA buddy Morton Abramowitz werd gestimuleerd om hoger op te komen in de Turkse politiek is er daar een van. Dat de religieuze leider Fethullah Gülen, die door velen als de drijvende kracht achter de AK-partij wordt beschouwd, het goed kan vinden met het Amerikaanse establishment, is een andere. Verder is het zonneklaar dat Turkije nog altijd van cruciaal belang is voor de VS en dat men om die reden nog altijd graag een dikke vinger in de Turkse pap heeft. Het is echter niet direct voorstelbaar dat Washington zich van methoden als het verspreiden van compromitterende videotapes bedient om de AK-partij te steunen. Althans, niet zoals de zaken er nu voorstaan. Per slot van rekening lijkt Erdogan de winst bij de verkiezingen niet meer te kunnen ontglippen. De enige mogelijkheid is dat de Amerikanen de AK-partij tegen iedere prijs aan een tweederde meerderheid in het parlement willen helpen, zodat Erdogan de grondwet geheel naar zijn hand kan zetten zonder gehinderd te worden door andere partijen. De kans dat de AK-partij zoveel winst gaat halen bij de verkiezingen lijkt echter vrij gering en dat zal men in de VS ook begrijpen. Wellicht probeert Bahceli daarom uit wanhoop een nadelige situatie in zijn voordeel om te buigen met zijn beschuldiging richting de VS. Dat onder veel Turken een nogal anti-Amerikaanse stemming heerst zal ook hij weten en het ligt voor de hand dat hij van die omstandigheden probeert te profiteren.
Dat Bahceli de VS beschuldigt is een indicatie dat er in de loop der jaren veel is veranderd in de Turkse politiek en de verhouding met de VS. Ooit werd MHP-oprichter Alparslan Türkes door de Amerikaanse inlichtingendienst CIA naar de VS gehaald om daar een opleiding communistenbestrijding te volgen. De later door hem opgerichte Grijze Wolven waren in de jaren zeventig verantwoordelijk voor een aaneenschakeling van politiek geweld, waarmee de militairen het argument bij uitstek in handen kregen om in 1980 de macht te grijpen. Geheel naar de zin van de VS. Maar die tijd is voorbij, want tegenwoordig hanteert Washington andere middelen. Niet langer is een eventuele dictatoriale volmacht van de militairen het middel om te garanderen dat er in Turkije gebeurt wat de VS wensen. Vandaag de dag is democratie (of wat daar voor door moet gaan) het primaire gereedschap. De rol van de AK-partij en de beweging rond Fethullah Gülen zijn elementair in deze nieuwe aanpak van de VS om Turkije tot op de gewenste hoogte te controleren. Bahceli hobbelt daar met de niet al te beste prognose van de MHP voor de verkiezingen, een beetje achteraan met zijn beschuldiging richting de VS.
(Peter Edel/Istanbul)
