De voortwoekerende inktvlek rond de lobby tegen Gülen in de VS (ANALYSE)

Istanbul/Peter Edel (ANALYSE) – Sinds het ontstaan van de diplomatieke rel tussen Den Haag en Ankara laten de Nederlandse media weinig meer liggen aangaande Turkije. Dat maakt het moeilijk voor de naar niches zoekende publicisten om iets te vinden wat nog niet in de krant staat, maar ik ga een poging doen.

Dit weekend verscheen het nieuws over de aanwezigheid van voormalig CIA-directeur James Woolsey bij een gesprek dat de Amerikaanse luitenant-generaal b.d. Michael Flynn vorig jaar september voerde met de Turkse buitenlandminister Mevlüt Cavusoglu en de eveneens Turkse energieminister Berat Albayrak – de schoonzoon van president Erdogan.

Flynn werd door U.S. President Donald Trump aangesteld als veiligheidsadviseur, maar moest ontslag nemen nadat hij in opspraak was gekomen naar aanleiding van contacten die hij tijdens de verkiezingscampagne voor het presidentschap onderhield met de ambassadeur van Rusland.

Begin deze maand kwam Flynn wederom in het nieuws. Toen omdat hij zich met terugwerkende kracht bij het Amerikaanse ministerie van Justitie registreerde als agent van een buitenlandse regering. Dat wil zeggen, als agent van de Turkse regering. Bij deze gelegenheid bleek bovendien dat zijn Flynn Intel Group $530.000 ontving van de in Nederland geregistreerde Inovo b.v. van de Turkse Nederlander Ekim Alptekin (1).

Het gesprek tussen Flynn, Cavusoglu en Albayrak ging volgens Woolsey over Fethullah Gülen, de imam die er door Ankara van beschuldigd wordt het brein te zijn achter de mislukte staatsgreep van vorig jaar in Turkije.

Flynn, Cavusoglu en Albayrak spraken over opties om Gülen naar Turkije te brengen. Geen verrassing, maar wat menig wenkbrauw deed fronzen was dat volgens Woolsey ook de mogelijk werd overwogen om de imam te ontvoeren. Zoals Israël de Jodenmoordenaar Adolf Eichmann uit Argentinië ontvoerde, en Turkije PKK-oprichter Abdullah Öcalan uit Kenya.

Brenda Shaffer

Vorige week was de Turkse buitenlandminister Cavusoglu wederom in de VS. Dit keer voor bijeenkomsten van de coalitie tegen de Islamitische Staat (IS). Een ander onderdeel van zijn programma was een door de Turkish Heritage Foundation (THO) gecoördineerd publiek optreden (2).

Tijdens het publieke optreden van Cavusoglu in Washington was de Amerikaanse-Israëlische professor Brenda Shaffer zijn gesprekspartner. Zij behoeft een nadere introductie.

Shaffer is zowel verbonden aan de Haifa-Universiteit in Israël, als de Amerikaanse Georgetown-Universiteit. Over de laatstgenoemde universiteit beschreef ik vorig jaar de banden met de Gülen-beweging via het Prince Al-waleed Center for Muslim-Christian Understanding (ACMCU). Aan deze feitelijke faculteit van de Georgetown Universiteit zijn diverse prominente sympathisanten van Gülen verbonden.

Dat laatste plaatst de financier van het ACMCU, de steenrijke Arabische prins Al-Waleed, aan de kant van de Gülen-beweging. Na de couppoging van vorig jaar bleek daar echter niets van. Al-Waleed noemde de Gülen-beweging toen gevaarlijker dan IS en Erdogan zijn vriend. Daar zat al iets scheef en nu zien we Cavusoglu zich met de aan de Georgetown Universiteit verbonden Shaffer associeerde. Op dat soort momenten krijg ik het gevoel in een theater te zitten…

Energieprojecten

Shaffer is gespecialiseerd in energieprojecten. Zo was ze als adviseur betrokken bij de aanleg van de Baku-Tiflis-Ceyhan oliepijpleiding. Daarmee wordt olie uit Azerbeidzjan over Turkse bodem naar Ceyhan in Zuid-Turkije getransporteerd, van waaruit een deel ervan naar Israël gaat.

Het Baku-Tiflis-Ceyhan project bracht Shaffer in contact met de Turkse regering, waar ze sindsdien warme banden mee onderhoudt. Ze is een schakel tussen Israël en Turkije. Wanneer Erdogan de VS bezoekt en vertegenwoordigers van de Israël-lobby ontmoet is ze nooit ver uit de buurt.

Na een jarenlang conflict werden de betrekkingen tussen Israël en Turkije vorig jaar hersteld. Het gemeenschappelijk economisch belang bij een pijpleiding over Turks grondgebied, waarmee Israëlisch gas naar Europa kan worden vervoerd vormde een belangrijke basis van het toenaderingsproces.

Atlantic Council

Verder is Shaffer een non-resident senior fellow bij de Atlantic Council, een op internationale kwesties gerichte denktank. Ankara betaalt de Atlantic Council voor een jaarlijkse bijeenkomst over energieaangelegenheden, waarvan de volgende in april te Istanbul zal worden gehouden.

Dat laatste verklaart wellicht waarom Cavusoglu tijdens zijn recente bezoek aan Washington ook met leden van de Atlantic Council aan tafel ging. Of zij kritiek hadden op de antidemocratische tendensen en de mensenrechtenschendingen in Turkije is onbekend, maar Shaffer deed daar in ieder geval het zwijgen toe tijdens haar publieke gesprek met Cavusoglu (3).

Ekim Apltekin

Het viel de in Washington gevestigde Turkse journalist Ilhan Tanir op dat Shaffer op precies dezelfde gebieden actief is als Ekim Apltekin, de aan het begin van dit artikel reeds genoemde directeur van de Inovo b.v., waar Trumps voormalige Amerikaanse veiligheidsadviseur Michael Flynn $530.000 van ontving om in de VS een lobby tegen Gülen op poten te zetten (4).

Tanir noemt energieprojecten van Israël en Azerbeidzajan en lobbyactiviteiten in de VS en Rusland als raakvlakken tussen Shaffer en Alptekin. Hij leek alleen niet vast te kunnen stellen of Shaffer en Alptekin elkaar kennen.

Op Twitter vond ik een bericht van Alptekin waarin hij Shaffer bedankte voor het aanbevelen van een door de Amerikaanse journaliste Kim Strassel geschreven boek met de veelzeggende titel Intimidation Game, how the left is silencing free speech. Strassel zit in de redactie van de Wall Street Journal, de krant die als eerste schreef over de ervaring van James Woolsey tijdens het gesprek tussen Flynn, Cavusolglu en Albayrak in september jl., maar dat zal toeval zijn.

De tweet van Alptekin over het boek van Strassel werd door Shaffer geliked en ze stuurde er zelf ook nog een om te laten merken dat blij was om te zien dat het boek hem beviel. Hoe goed die twee elkaar kennen wordt daarmee niet duidelijk, maar in ieder geval zijn ze bekend met elkaars bestaan.

Energieonderneming

Nadat Michael Flynn bij het Amerikaanse ministerie van Justitie had gemeld dat hij op de loonlijst van de Turkse regering stond, liet Alptekin van zich horen. Hij zei toen dat de $530.000 die Flynn ontving niet van de Turkse regering afkomstig was, maar van een energieonderneming met plannen tot een grote investering in Turkije.

Voorafgaand aan deze investering wil deze onderneming volgens Alptekin betere betrekkingen tussen Turkije en de VS bewerkstelligen. Aangezien de Amerikaanse terughoudendheid over de uitlevering van Gülen tot de grootste struikelblokken tussen beide landen behoort (de andere is de steun van Washington aan Koerdische milities in Syrië), trachtte Alptekin namens zijn opdrachtgever een lobby tegen de imam op te bouwen in de VS.

Wie die opdrachtgever was kon Alptekin om contractuele redenen niet zeggen, verklaarde hij. De intentie van de opdrachtgever om de betrekkingen tussen de VS en Turkije te verbeteren zou de verklaring van voormalige CIA-chef – en energiespecialist (!) – James Woolsey echter in een merkwaardig daglicht plaatsen. Werd Gülen uit de VS ontvoerd dan zou de Amerikaanse wet immers geschonden worden en het lijkt erg onwaarschijnlijk dat de relatie tussen Ankara en Washington daar beter door was geworden.

CNN

En zo werd het 24 maart, de dag waarop Woolsey bij CNN verscheen (de Amerikaanse CNN, niet de Turkse) om te praten over het gesprek tussen Cavusoglu, Albayrak en Flynn waarbij de mogelijkheid om Gülen uit de VS te ontvoeren volgens hem aan de orde kwam.

James Grimaldi, de schrijver van het artikel in de Wall Street Journal in dit verband werd door CNN bij het gesprek met Woolsey betrokken. Het viel op dat Woolsey al na een paar minuten tamelijk grof werd onderbroken door Grimaldi. Dat gebeurde uitgerekend op het moment waarop de voormalige CIA-chef wilde vertellen wie er verder bij de ontmoeting tussen Flynn en de Turken aanwezig waren.

Vervolgens zei Grimaldi dat Flynn tegenover justitie in de VS verklaarde dat het geld van Inovo gebruikt zou worden voor het maken van een kritische film over Gülen en een rapport ten behoeve van een Israëlische gasonderneming.

Hoewel dit soort rapporten en films erg in de papieren kunnen lopen, leken de daarvoor uitgetrokken $530.000 Grimaldi aan de ruime kant, waarmee hij suggereerde dat de plannen om Gülen te ontvoeren serieuzer waren dan Woolsey aangaf.

Israël/Gülen

De niet verder omschreven Israëlische gasonderneming waar Grimaldi over sprak was eerder echter buiten beschouwing gebleven. Daarmee lijken bepaalde stukjes op hun plaats te vallen en ontstaat de indruk dat Israël zich in het kader van een energieovereenkomst met Turkije in wilde spannen om Gülen door de VS uitgeleverd te krijgen.

Dat zou bijzonder zijn, want er heten goede banden te bestaan tussen Gülen, Israël en pro-Israëlische organisaties in de VS. Vergeet ook niet dat met het incident rond het Turkse passagiersschip Mavi Marmara, dat in 2010 deel uitmaakte van het freedom flotilla naar Gaza, voor het eerst een openlijk meningsverschil tussen Gülen en Erdogan ontstond. Gülen verdedigde toen min of meer het Israëlische standpunt, terwijl Erdogan daar lijnrecht tegenover stond.

Op 27 maart jl. stuurde de Israëlische journalist Nadav Eyal een tweet rond waarin stond dat Israëlische gasondernemingen ontkenden ‘pro-Turkse activiteiten van Flynn in de VS’ te financieren. Een van beide partijen spreekt de waarheid niet, voegde Eyal daaraan toe.

Dat laatste staat als een paal boven water, maar wie loog? Flynn kan geprobeerd hebben een rookgordijn op te werpen door Israël te noemen. Aan de andere kant: wie erkent betrokkenheid bij Amerikaans-Turks gezelschap dat door kranten met plannen tot ontvoering in verband wordt gebracht?

Devin Nunes

Maar van wie de onderneming om een lobby tegen Gülen in de VS op te starten ook uitging en werd gefinancierd, succesvol was die in ieder geval niet. In feite kreeg de lobby zelfs nooit echt gestalte, waardoor Alptekin/Inovo het aan Flynn betaald bedrag volgens zeggen ook terugeist.

Twee weken geleden werd sterk gesuggereerd dat de VS niet voornemens is om Gülen op korte termijn uit te wijzen. Devin Nunes, een lid van de inlichtingencommissie van het Amerikaanse congres zei geen bewijzen te hebben gezien over Gülens persoonlijke betrokkenheid bij de couppoging in Turkije en sprak zich uit tegen uitlevering van de imam. Dat moet zwaar hebben gewogen voor Ankara, want Nunes is een lid van de Republikeinse partij en staat daarbinnen bovendien aan de kant van Trump. Hij maakte ook deel uit van Trumps transition team. Woolsey overigens ook, al trok hij zich daar in januari uit terug.

Met zijn verklaring over Gülen kreeg Nunes betrekkelijk weinig aandacht, maar een week later werd hij een van de meest besproken politici in de VS. Aanleiding waren zijn vreemde manoeuvres van hem rond het onderzoek naar vermeende beïnvloeding van de Amerikaanse presidentverkiezingen door Rusland. Alsmede naar de beschuldiging van Trump dat Obama opdracht gaf om hem af te luisteren.

Nunes werd door de Democratische leden van de inlichtingencommissie verweten Trump te beschermen, al sprak hij zelf tegen dat Obama opdracht tot afluisteren gaf. Nunes zei echter ook via een anonieme bron informatie te hebben ontvangen waaruit naar voren kwam dat Amerikaanse inlichtingendiensten ‘buitenlanders’ hadden afgeluisterd en dat daarbij ‘per ongeluk’ ook informatie over Amerikanen bijeen was gebracht.

Dat wil zeggen, Amerikanen in de omgeving van Trump. Meer precies, leden van zijn transition team. Het ligt voor de hand dat Nunes met die bespioneerde ‘buitenlanders’ Russische diplomaten bedoelde, maar dat zei hij er niet expliciet bij. Konden dus ook andere ‘buitenlanders’ zijn dan alleen Russen. Zoals Turken.

Sabah

Tot dusver lijkt wat er vorige week rond Nunes gebeurde niets te maken te hebben met de lobby tegen Gülen waarvoor Flynn door Inovo betaald kreeg. Dat veranderde echter toen iemand zich opeens een twee maanden geleden in de Turkse, regeringgezinde krant Sabah verschenen artikel kon herinneren over een ontmoeting van Flynn op 18 januari in Washington met onder andere de Turkse buitenlandminister Cavusoglu.

Dit artikel in Sabah was van de journalist Ragip Soylu. Eind vorig jaar ontkende hij dat Flynn in opdracht van Ankara een sterk tegen Gülen gericht opiniestuk schreef voor de krant The Hill, dat op de dag van de Amerikaanse presidentsverkiezingen verscheen.

Het artikel van Soylu over de ontmoeting op 18 januari in Washington kreeg aanvankelijk nauwelijks aandacht. Dat veranderde nadat Flynn tegenover het Amerikaanse ministerie van Justitie had verklaard dat hij voor de regering van Turkije werkte, en vooral nadat alle toestanden rond Nunes waren ontstaan. Toen werd een zin in het artikel van Soylu opeens heel belangrijk: de zin waarin stond dat Nunes ook aanwezig was bij de ontmoeting tussen Flynn en Cavusoglu op 18 januari! Zo kwam een bijzonder luchtje te hangen aan Nunes’ verklaring van twee weken geleden waarin hij Gülen de hand boven het hoofd hield.

Wat wist Trump?

Het handelen van Nunes leidde in de VS tot tal van vragen. De website Palmer Report suggereerde dat Nunes zelf voorkwam in de informatie van inlichtingendiensten over gesprekken met ‘buitenlanders’ die hij op mysterieuze wijze had verkregen. Hij deelde die informatie niet met de democraten in de inlichtingencommissie van het Congres. In plaats daarvan stapte hij er direct mee naar Trump en sprak met de media, wat tezamen tot woede leidde aan democratische kant. De leider van de democraten in de senaat, Chuck Shumer (die niet vrij is van banden met de Gülen-beweging), drong er op aan dat Nunes vervangen wordt als lid van de commissie.

Over Woolsey klinken ook vragen. Met name over de reden waarom hij niet eerder met de media sprak over het gesprek in september tussen Flynn, Cavusogulo en Albayrak. Het viel immers op dat hij pas deed nadat de commotie rond Nunes was ontstaan.

Palmer Report meende dat Flynn, voordat hij zich bij het ministerie van Justitie meldde, tot een overeenkomst met de FBI kwam om te getuigen over contacten met Rusland in het nadeel van Trump. Heel plausibel, want het draait in de VS in de eerste plaats om de vraag wat Trump daarvan wist. Flynn zal echter sterker geneigd zijn om daarover te praten naarmate hij meer onder druk komt te staan over de opdracht die hij van Inovo/Alptekin aanvaarde tot een lobby tegen Gülen. Dat element wordt dan de trigger in dit geheel, met grote problemen voor Trump als consequentie. Verre van uitgesloten dat niet alleen Flynn, maar ook Woolsey en Nunes zich nu trachten in te dekken tegen de schokken die ongetwijfeld zullen volgen wanneer het uit de hand loopt.

(1) Hoe lang kennen Alptekin en Flynn elkaar al en waarvan? Onduidelijk, maar het is interessant dat Alptekin vicevoorzitter is van de Nowruz Commission. Deze liefdadigheidsinstelling werd mede opgericht door Bijan R.Kian, de vicevoorzitter van de Flynn Intel Group.

(2) De THO kent nauwe banden met de in Turkse regering. De voormalige leider ervan, Halil Danismaz, werd genoemd nadat de hackersorganisatie Red Hack e-mails had vrijgegeven van energieminister Albayrak. Daaruit bleek dat Albayrak in 2013 met Danismaz over middelen sprak waarmee de kritiek op het neerslaan van het protest dat jaar tegen de afbraak van Istanbuls Gezipark het zwijgen opgelegd kon worden. Kort daarop werd Danismaz vervangen als voorzitter van THO.

(3) Een van de bestuursleden van de Atlantic Council is de Amerikaan Richard L. Armitage. Hij is tevens verbonden aan de American Turkish Council (ATC). Jaren geleden schreef ik al over ATC en Armitage.

(4) Of Shaffer zich zoals Alptekin ook met eieren en kippen bezighoudt is niet bekend. Toen ik de registratie van Inovo b.v. bij de Kamer van koophandel bekeek vond ik een website die daarmee verband hield. Ik kon het me op dat moment niet voorstellen, maar Inovo heeft dus een systeem ontwikkeld waarmee vastgesteld kan worden of een ei een mannelijk of vrouwelijk kuiken bevat. Dan hoeven er geen mannelijke kuikens meer gedood te worden, stelt Inovo (wat jammer is voor katten voor wie dit een traktatie is). Inovo werkt bij dit project samen met het Nederlandse ministerie van Economische Zaken en de Universiteit van Leiden. Iemand zei dat Alptekin zich met veel verschillende zaken bezighoudt, maar dat het zo ver gaat… Alptekin is bij zo veel betrokken dat het bij het natrekken van zijn antecedenten lijkt alsof het om vijf verschillende personen gaat. Ik vraag me af wanneer hij slaapt…

Volg Peter Edel op Twitter

Peter Edel is schrijver van De diepte van de bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)