De banden tussen de HDP en de PKK (COLUMN)

Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – Linkse activisten en vakbondsleiders belandden langdurig in de gevangenis. 14.509 ambtenaren werden ontslagen. Er waren 85.000 aanklachten wegens ‘foute ideeën’. Acht kranten kregen een publicatieverbod.

Het lijken cijfers van de afgelopen weken in Turkije, maar ze dateren uit de periode na de staatsgreep van 1980. Alleen de doodstraf ontbreekt nog, maar daar wordt aan gewerkt…

Dit jaar maakte Turkije een mislukte staatsgreep mee, en vervolgens wederom een geslaagde… Zoals dat bij een staatsgreep gaat lijkt er geen einde te komen aan de repressieve maatregelen. In dat opzicht was het me een week. Die begon met de aanhoudingen (ondertussen arrestaties) bij de krant Cumhuriyet. En eindigde met de aanhouding van volksvertegenwoordigers van de pro-Koerdische Democratische Volkspartij (HDP), inclusief de twee leiders daarvan.

Mantra

Over Cumhuriyet schreef ik al eerder uitgebreid; over wat er met de HDP gebeurde alleen nog maar heel kort. De overeenkomt is de voortdurend gezongen mantra bij de regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP): ‘banden met terroristen’.

Dat hoor je tot ver buiten Turkije. Zoals bij Dries Lesage, de Belgische hoogleraar die krampachtig ontkent dat hij een apologeet van president Erdogan is, maar daarbij niet weet te overtuigen. Bijvoorbeeld omdat hij via Twitter het AKP-standpunt benadrukt dat de HDP banden kent met de Koerdische PKK en daarbij tussen de regels door laat schemeren dat de aanhouding van de HDP-politici hem niet bepaald in een rouwstemming dompelt.

Connectie

Om maar met de deur in huis te vallen: natuurlijk is er een connectie tussen de HDP en de PKK. Aangezien de achterban van de PKK die van de HDP overlapt valt dat onmogelijk te ontkennen. En de connectie gaat nog verder. Leden van de HDP en de PKK komen uit dezelfde dorpen, of hebben samen op school gezeten. Niet zelden komt het voor dat een lid van een Koerdische familie voor de HDP werkt, terwijl de ander voor de PKK ‘in de bergen’ zit. Dergelijke banden verklaren waarom HDP-leden soms aanwezig zijn bij begrafenissen van omgekomen PKK-strijders.

Voor mij zijn de banden tussen de HDP en de PKK echter volstrekt irrelevant. Veel belangrijker is het of de HDP verantwoordelijk is voor de aanslagen van de PKK, of deze steunt. Hoewel dat laatste bij de AKP volmondig bevestigd zal worden, tart het iedere logica.

Verkiezingen

Als we er vanuit gaan dat de HDP via een rol in het parlement een politieke oplossing voor het Koerdische probleem wil vinden, dan zou de partij zich in de voet schieten door de PKK-aanslagen te steunen. Kijk eens wat zich vorig jaar voltrok. Bij de verkiezingen van juni kreeg de HDP meer dan dertien procent van de stemmen, maar bij stembusgang van november haalde de partij amper de kiesdrempel van tien procent. Zuiver en alleen omdat de PKK in de tussenliggende tijd besloot om de aanslagen te hervatten.

Waarom zou de HDP zich veel moeite getroosten om in het parlement te komen en vervolgens de inspanningen daartoe teniet te doen door de PKK-aanslagen te steunen? Met andere woorden, de banden tussen de HDP en de PKK nemen niet weg dat beide in dit opzicht lijnrecht tegenover elkaar staan. Dit zien lieden die een (gemaskerd) pleidooi voeren voor Erdogan en de AKP, zoals Dries Lesage, het liefst finaal over het hoofd.

AKP

Terwijl de HDP de wrange vruchten plukte van de PKK-aanslagen in de vorm van stemmenverlies, wist de AKP er garen bij te spinnen. Die wist het verlies in juni als gevolg van de PKK-aanslagen in november royaal goed te maken. In die zin zou je kunnen zeggen dat wanneer er een partij is die reden heeft om de PKK-aanslagen te steunen het de AKP is.

Het is dan ook geen toeval dat de AKP vorig jaar de stekker uit het vredesproces trok naarmate het in de aanloop tot de juniverkiezingen duidelijker werd dat de HDP het daarbij goed zou gaan doen.

Dat president Erdogan in zo ongeveer iedere zin het woord ‘terrorisme’ laat vallen, toont mij niet dat hij daar tegen is, maar juist dat hij er absoluut niet buiten kan. Zijn regime hangt van geweld aan elkaar; van geweld en tegengeweld. Zelfs de Turkse economie is er op gebaseerd. Daarom kan hij zich geen grotere vriend voorstellen dan een vijand die een niet te winnen oorlog voert.

Door aan te dringen op onderhandelingen doet de HDP afbreuk aan de door de PKK aan Erdogan bewezen diensten. Zo wordt het woord vrede taboe en iedereen die daarop aandringt een terrorist.

Wraak

Toch is dat niet de enige reden waarom de HDP-volksvertegenwoordigers nu achter de tralies zitten. Daarnaast zien we Erdogans wraak. Hij neemt wraak op journalisten, academici en anderen door wie hij zich bij zijn machtskick belemmerd voelt.

De HDP wilde niet meewerken aan een nieuwe grondwet en een daarmee te introduceren presidentieel systeem, waarmee hij zich de opvolger van zijn idool Abdulhamid II kan wanen. Daar wordt de HDP nu op afgerekend door Erdogan, met het argument dat de partij een verlengstuk van de PKK in het parlement zou zijn. Dat zegt veel over het pad waar de president voor gekozen heeft, want wenste hij vrede dan zou hij de schakel die de HDP naar de PKK kan vormen juist moeten koesteren. In dat geval had hij er ook begrip voor dat de HDP-leiders Selahattin Demirtas en Figen Yüksekdag op een wankele evenwichtsbalk lopen sinds ze de politiek hebben betreden. Met aan de ene kant de aanslagen van de PKK en aan de andere de achterban van de partij.

Afstand

Hoewel ik eerlijk gezegd zelf graag zou zien dat de HDP meer expliciet afstand nam van de PKK-aanslagen, weet ik tegelijkertijd dat men zich op die manier van de achterban zou vervreemden. En dat zou contraproductief zijn ten aanzien van het streven van de partij om langs politieke wegen een oplossing voor het Koerdische probleem te vinden.

In AKP-kringen hoor je hoe zeer de PKK door Koerden gehaat wordt. Op zich waar. Bovendien geldt dat niet alleen voor conservatief religieuze Koerden die AKP stemmen, want ook veel seculiere Koerden hebben de buik vol van de PKK. Ik plaatst er alleen twee kanttekeningen bij die door de AKP en haar medestanders volledig achterwege worden gelaten.

In de eerste plaatst: de afwijzing onder Koerden gaat niet zo ver dat de PKK geen nieuwe strijders meer kan vinden. Daarnaast, hoe zeer de PKK ook als een stel rotzakken wordt gezien door veel Koerden, het zijn nog altijd hun rotzakken. Met andere woorden, wat de PKK ook doet en hoeveel afwijzing dat ook oplevert, de Turkse regering zal door hen altijd meer worden gehaat.

Erdogans op banden tussen de HDP en de PKK hamerende pleitbezorgers, zoals de Belgische hoogleraar, negeren dergelijk aspecten liever. Om aldus hun aandeel te nemen in nog eens 35 jaar oorlog. Want laat het duidelijk zijn dat geweld nooit tot een einde daarvan zal leiden. Dat kan alleen via onderhandelingen en daartoe is de positie van de HDP zoals gesteld essentieel. In het licht van Erdogans duistere ambities is daar helaas echter geen ruimte meer voor. En zo komt er iedere dag een donkere wolk boven de toekomst van Turkije bij.

Volg Peter Edel op Twitter

Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)