Istanbul – Aan de Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) verbonden media trachten de oorzaken te doorgronden van de voor hen teleurstellende verkiezingsuitslag afgelopen zondag. Daarbij worden verschillende invalshoeken gekozen.
Buitenlandse machten
Enerzijds proberen met de AKP sympathiserende columnisten de tegenslag te verklaren met het soort samenzweringstheorieën dat voor de verkiezingen al door hen verspreid werd: de AKP en Turkije worden aangevallen door ‘buitenlandse machten en de binnenlandse lakeien daarvan.’
Ibrahim Karagül, de hoofdredacteur van de AKP-gezinde krant Yeni Safak, troostte zich zoals veel andere medestanders van de AKP met de gedachte aan de ruim veertig procent stemmen die de partij nog altijd kreeg. Dat het er niet meer werden kwam volgens Karagül omdat tegenstanders hulp kregen uit het buitenland:
‘In binnen- en buitenland werd erop aangestuurd om niet een specifieke partij aan de macht te laten komen; door te voorkomen dat de AKP een op zichzelf staande macht bleef. De door één partij geboden stabiliteit werd voor hen het doelwit. Meer correct gesteld: ze vielen de energie, de kracht en onverzettelijkheid aan die Turkije de laatste jaren heeft getoond. Turkije werd een regionale macht en moest daarom een lesje geleerd worden.’
Karagüls opvatting werd gedeeld door buitenlandminister Mevlut Cavusoglu. Hij liet doorschemeren de verantwoordelijkheid voor het falen van de AKP eveneens in het buitenland te zoeken. De buitenlandse verslaggeving over de uitkomst van de verkiezingen maakte volgens hem duidelijk wie daar opgetogen over is.
De AKP werd volgens Karagül verder het slachtoffer van de hoge kiesdrempel van tien procent. Die straft volgens hem ‘de partij die als eerste komt.’ Een opmerkelijke uitspraak, in aanmerking genomen dat de AKP – met uitzondering van haar eerste verkiezingscampagne – nooit heeft aangedrongen op een lagere kiesdrempel en daar bij eerdere verkiezingen bovendien voordeel uit haalde.
Trollen
Van Ismail Kilicarslan, een columnist van de eerdergenoemde krant Yeni Safak, kregen de ‘trollen’ van de AKP op de sociale media de schuld:
‘Dit gebeurde omdat deze zogenaamde AKP-supporters me een verrader noemen wanneer ik dit artikel schrijf. Het gebeurde omdat ik verketterd werd toen ik vroeg waarom de sociale media van de AKP worden overgelaten een groep nutteloze onduidelijke figuren.’
Verder noemde Kilicarslan de ontkenning van zorgen onder stemmers over de economie, en de aanstelling van door hen gehate personen tot partijadviseurs, als oorzaken van het lagere stemmenpercentage voor de AKP. Dat kritiek de mond werd gesnoerd had daar volgens hem ook veel mee te maken.
Erdogan
Ahmet Tasgetirin, een columnist van de al even AKP-gezinde krant Star, verbond de terugval van de AKP aan ontoereikende lokale campagnes van kandidaten en aan het vastgelopen vredesproces met de Koerden. Tasgetirin zocht het probleem voor een deel echter ook bij president Erdogan:
‘Enerzijds zorgde Erdogans rol binnen de verkiezingscampagne voor een opleving van het enthousiasme voor hem binnen de partij. Tegelijkertijd had dat echter als gevolg dat gematigde AKP-stemmers de kritiek erkenden op Erdogans “gebrek aan onpartijdigheid.”’
Andere pro-AKP publicisten menen dat Erdogan in de nieuwe situatie een stabiliserende factor zal zijn voor Turkije. Abdulkadir Selvi, een overtuigde medestanders van Erdogan, schreef in Yeni Safak:
‘Waar voor gevreesd werd is gebeurd. Dit is het begin van zware dagen voor Turkije. Wanneer geen nieuwe regering gevormd kan worden en de situatie vast komt te zitten – als met andere woorden een situatie ontstaat waarin chaos dreigt, dan zal president Erdogan Turkije zekerheid bieden.’
De wens lijkt de vader van de gedachte bij Selvi. Erdogan is sowieso ondenkbaar als bindende factor van de natie zolang hij doorgaat met polarisering onder de bevolking zoals hij de afgelopen jaren heeft gedaan. Natuurlijk kan hij zich onder de nieuwe omstandigheden gedwongen zien om zijn opstelling te heroverwegen, maar het valt te bezien of de bijna zestig procent die niet op de AKP stemde bereid is om de door hem gezaaide haat te vergeten en hem nieuw vertrouwen te schenken.
Zelfkritiek
In de AKP ontstond zeker realistische zelfkritiek. Premier Davutoglu gelastte een onderzoek naar de terugval van de AKP en volgens de eerste bevindingen daarvan vervreemdde de AKP zich van de stemmers door corruptie, verkwisting en spilzucht.
Okan Müderrisoglu van de AKP-gezinde krant Sabah was niet minder realistisch. Volgens hem dienen het vervangen van de partijleider, de controverse rond het nieuwe presidentieel paleis, de teruglopende economie, twijfels over nieuwe kandidaten, en kritiek op ‘arrogantie’, ter discussie komen te staan binnen de partij.
Fadime Özkan vond in Star dat de verkiezingsresultaten ‘gezegend moeten worden als beslissing van de bevolking.’ Verder schreef ze:
‘Het partijbestuur kent de factoren waar AKP-stemmers zich aan stoorden. Gebreken dienen aangepakt te worden, deze last moet van de schouders van de partij weggehaald worden, en er moet geluisterd worden naar de eisen van de stemmers.’
Tegenover de AKP-gezinde columnisten die de hand in eigen boezem steken staan anderen die de stemmers vooraf al verantwoordelijk houden voor eventuele consequenties van de verkiezingsuitslag. Een cynische Ahmet Kekec schreef in Star:
‘Met dit verkiezingsresultaat zal stabiliteit door onzekerheid, avonturisme en chaos vervangen worden. De stemmer zei: “Ik wil deze keer een land dat overloopt van onzekerheid.” We begroeten dit met respect en zeggen: “Als je dat Turkije wenst, kan je het krijgen. Geniet er met volle teugen van”’
Sevilay Yükselir
Sabah-columniste Sevilay Yükselir ging zo ver om de AKP de rug toe te keren. Kort voor de verkiezingen uitte zij in een column haar ongenoegen over de benadering van de Koerdische kwestie door de regering.
Yükselir stak haar kritiek op regeringsleden niet onder stoelen en banken. Vicepremier Yalcin Akdogan noemde ze een ‘kraai’:
‘De AKP moet zich eerst van de kraaien ontdoen. Zolang president Erdogan en premier Davutoglu de bekende kraaien volgen, is falen onvermijdelijk.’
Yükselir ging nog verder door haar steun voor de Democratische Volkspartij (HDP) uit te spreken. Deze afvalligheid werd haar zwaar kwalijk genomen. Sabah, waar Erdogans schoonzoon de scepter zwaait, ontsloeg haar.
Dat de reacties in de pro-AKP media op de tegenslag van zondag sterk uiteenliepen is een indicatie van toegenomen verdeeldheid binnen de gelederen. Het is duidelijk dat de AKP voor de niet eenvoudige taak staat om de neuzen weer eensgezind in dezelfde richting te krijgen.
Istanbul/Peter Edel
