Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – Er is ondertussen een mediaverbod afgekondigd rond de procedure tegen medewerkers van de krant Cumhuriyet. Het staatspersbureau Anandolu valt daar kennelijk niet onder, want daar verschenen de ‘bewijzen’ van justitie over de diensten die Cumhuriyet aan de Gülen-beweging zou hebben verleend. Die bewijzen bestaan uit in de krant verschenen koppen. Anadolu noemt de volgende.
1.
Cumhuriyet plaatste een paar dagen voor de mislukte staatsgreep van 15 juli jl. de volgende kop over een bijeenkomst van de hoge militaire raad:
‘Ontslagen verwacht: agenda van de hoge militaire raad zal over parallel gaan.’
Hoewel de Gülen-beweging tegenwoordig FETÖ (Fethullaïstische Terreurorganisatie) wordt genoemd door de regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) werd daar voor de staatsgreep doorgaans over de ‘parallelle structuur’ gesproken.
Wat de Gülen-beweging ermee zou zijn opgeschoten dat Cumhuriyet deze kop plaatste is mij een raadsel. Er werd eerder al veel over gespeculeerd dat hij bij de hoge militaire raad over volgelingen van Gülen binnen de strijdkrachten zou gaan.
2.
De dag na de couppoging stond deze kop in Cumhuriyet:
‘Chaos in Turkije’
Lijkt me niet meer dan een terechte constatering, maar justitie maakt er steun aan de coupplegers van. Dat wil zeggen, samen met de zinsnede ‘geforceerde vrede’ in het artikel onder de kop. Die woorden schreef Cumhuriyet naar aanleiding van de verklaring door president Erdogan bij het nieuwskanaal CNN Türk op de avond van de mislukte staatsgreep.
3.
‘Het gevaar bevindt zich op straat’
Cumhuriyet plaatste deze kop boven een artikel over de situatie die in Turkije ontstond na de couppoging. Het betreffende artikel toont volgens justitie dat Cumhuriyet de samenleving wilde polariseren, door beschuldigend op demonstraties tegen de couppoging te wijzen. Hierbij wordt totaal voorbijgegaan aan de angst die bij velen ontstond in die dagen, wat de constatering omtrent ‘gevaar’ zonder meer terecht maakt.
Overigens is het een gotspe van de eerste orde om Cumhuriyet van polarisering te beschuldigen, gezien Erdogans onderneming van de laatste jaren om verschillende bevolkingsgroepen tegen elkaar in het harnas te jagen.
4.
Tien dagen na de couppoging verscheen deze kop in Cumhuriyet:
‘Oorlog thuis, oorlog in de wereld’
Dit verwijst naar de beroemde uitspraak ‘Vrede thuis, vrede in de wereld’ van Mustafa Kemal Atatürk, de stichter van de Turkse Republiek.
Justitie stelt dat Cumhuriyet de acties van veiligheidsdiensten ten onrechte als een ‘oorlog’ betiteld, wat dan weer tot de conclusie moet leiden dat die krant iets met de coupplegers en de Gülen-beweging heeft. Zelfs heb ik het ontspoorde conflict tussen Erdogan en Gülen al talloze malen een ‘oorlog’ genoemd. Na de staatsgreep meen ik dat dit woord meer dan ooit van toepassing is. Maar is daarmee het bewijs geleverd dat ik diensten aan de Gülen-beweging verleen? Onzin.
5.
Naar aanleiding van de door de regering georganiseerde massale bijeenkomst in Istanbuls stadsdeel Yenikapi schreef Cumhuriyet de woorden:
‘tekortschietende democratie’
Wel, alleen de AKP meent dat er niets mis is met de Turkse democratie. In de rest van de wereld wordt daar over het algemeen anders over gedacht, alsmede onder de ‘andere 50 procent’ in Turkije. Justitie beschouwt dit eveneens als een poging om polarisering in de samenleving te veroorzaken.
6.
Justitie noemt verder de volgende kop, die verscheen naar aanleiding van een aanslag te Ankara in februari jl., gepleegd door de Koerdische Vrijheidshaviken (TAK), een – naar wordt aangenomen- aan de PKK verbonden organisatie:
‘Bom in de hart van de staat’
Deze aanslag vond plaats in een deel van Ankara waar verschillende ministeries zijn gelegen, alsmede hoofdkwartieren van de strijdkrachten. In het hart van de staat dus.
Dezelfde kop verscheen echter ook in de aan de Gülen-beweging – en ondertussen opgeheven- krant Zaman. Verandert niets aan het feit dat de constatering terecht was, maar justitie destilleert er een connectie tussen Cumhuriyet en de Gülen-beweging uit en benadrukt daarbij dat beide kranten eerder een soortgelijke kop gebruikten.
Moet ik daarvan onder de indruk zijn? Als het gelegde verband inderdaad bestond, zou Cumhuriyet dan zo dom zijn om dat langs die weg te laten blijken? In aanmerking genomen dat de lezers van die krant tegen de Gülen-beweging zijn weet ik wel zeker van niet.
Corruptieaffaire
Maar justitie heeft meer ‘bewijs’ tegen Cumhuriyet. Zoals de contacten die de voormalige hoofdredacteur van die krant, Can Dündar, zou hebben gehad met tot de Gülen-beweging behorende aanklagers, nadat zij eind 2013 corruptie in en rond de AKP hadden onthuld. Los van de intenties die de Gülen-beweging daarmee had, sneden de beschuldigingen over corruptie echter wel degelijk hout, wat het verklaarbaar maakt dat Dündar vanuit een journalistiek perspectief met de aanklagers wilde praten.
Daar komt bij, waarom zou een journalist geen contact mogen hebben met Gülenisten? Dat zegt op zich niets. Ik heb zelf in het kader van mijn artikelen tal van contacten gehad met vertegenwoordigers van diverse politieke partijen en religieuze stromingen. Met aanhangers van Gülen, maar ook met diens tegenstanders. Dat deed ik niet vanuit een bepaalde politieke overtuiging, maar om informatie te vergaren. De meest uiteenlopende contacten onderhouden is nu eenmaal een onderdeel van journalistieke vrijheid. Alleen niet in Turkije, waar het principe van guilty by association onder de AKP meer dan ooit van toepassing is en mediavrijheid alleen nog volledig bestaat voor regerinsgezinde kranten en Tv-kanalen.
Fuat Avni
Verder meent justitie ‘bewijs’ te hebben gevonden in verwijzingen door Cumhuriyet naar het twitteraccount van de mysterieuze klokkenluider Fuat Avni, waarover wordt aangenomen dat het onderdeel vormde van de Gülen-beweging.
Er was een erg legitieme reden om Fuat Avni te noemen. Vaker bleek namelijk dat dit twitteraccount bepaalde gebeurtenissen heel goed wist te voorspellen. Zelf heb ik er om die reden ook vaker naar verwezen. Is daarmee bewezen dat ik met de Gülen-beweging samenwerk? Wie dat zegt moet zich na laten kijken. Of de heer Google raadplegen omtrent artikelen die ik heb geschreven waar men bij de Gülen-beweging verre van blij mee was.
Cem Kücük
Als justitie wil bewijzen dat Cumhuriyet en de Gülen-bewgeing twee handen opeen buik zijn zal het toch echter beter beslagen ten ijs moeten komen, want wat ik tot nu toe heb gezien op Anadolu vat ik samen onder de noemer ‘gezocht’.
Dat laatste weerhoudt de regeringsgezinde columnist Cem Kücük er niet van om te stellen dat Cumhuriyet verboden zou moeten worden. Omdat ‘terroristen geen kranten mogen hebben’, zegt hij.
Kücük zou eens na moeten denken over de diensten die hij zelf aan de Gülen-beweging verleende in de tijd waarin journalisten van Cumhuriyet door aanklagers in dienst van de imam werden vervolgd.
Overigens, we kennen Cem Kücük natuurlijk al langer. Hij bedreigde zijn collegacolumnist Ahmet Hakan voordat die vorig jaar door een aantal medestander van Erdogan mishandeld werd. Alleen al om die reden wantrouw ik de beweringen van Kücük over Cumhuriyet.
Murat Inam
Tenslotte nog een opmerkelijk feitje. De procedure tegen Cumhuriyet is in handen van de aanklager Murat Inam. Heel interessant, want Inam staat zelf onder verdenking in verband met de Gülen-beweging. Een paar jaar geleden leidde hij een gerechtelijk onderzoek naar Tahwid-Salam, een fundamentalistische organisatie waarover niet alleen banden al-Qaeada, maar ook met Iran worden verondersteld.
Toen in december 2014 een aantal Gülen-volgelingen werden aangehouden, waaronder Zaman-hoofdredacteur Ekrem Dumanli, bestond de aanklacht uit het vervalsen van bewijzen in de zaak tegen Tahwid-Salam. De AKP heeft kennelijk iets met die club, of grijpt er in ieder geval naar om de Gülen-beweging aan te kunnen vallen. Zo kwam aanklager Murat Inam dus als Gülen-volgeling uit de bus.
Nu vervolgt Inam zoals gesteld zestien medewerkers van Cumhuriyet, omdat zij banden zouden hebben met de Gülen-beweging. Probeert hij op deze manier een wit voetje bij Erdogan te halen? Slaagt hij daarin, of wordt hij alsnog van de zaak gehaald? Justitieminister Bozdag zal er een verklaring over af leggen. Ik ben benieuwd.
Volg Peter Edel op Twitter
Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)
