Verrassende verkiezingskandidaten [COLUMN]

[Door Peter Edel/Istanbul] – Deze week werden de kandidaten voor de Turkse parlementsverkiezingen op 7 juni bekendgemaakt. Daarbij kwamen een aantal opvallende namen naar voren.

AKP
Over de regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) bestond eerder onder waarnemers de verwachting dat de samen te stellen kandidatenlijst tot onenigheid kon leiden tussen president Erdogan en premier Davutoglu. Een aantal botsingen tussen beide heren eerder dit jaar werkte die veronderstelling in de hand.

Erdogan en Davutoglu lijken het echter bijgelegd te hebben. Dat bleek al toen Erdogan goed kon leven met een door Davutoglu opgesteld verkiezingsmanifest. De premier plaatst zich nu ook onvoorwaardelijk achter Erdogans streven naar een presidentieel systeem. Eerder was hij daar nog opvallend zwijgzaam over.

Op de kandidatenlijst van de AKP staan zowel vertrouwelingen van Erdogan als van Davutoglu. 105 van de huidige AKP-volksvertegenwoordigers ontbreken, wat in ieder geval voor een deel verklaard wordt met de clausule in de statuten van de partij over een maximum van drie termijnen. Verder zijn 99 van de 550 kandidaten vrouwen.

AKP-vicevoorzitter Mustafa Sentop stelde dat op de lijst ‘uit principe’ geen kandidaten zijn geplaatst die familie zijn van partijleden. Om die reden ontbreekt Osman Gökcek, de zoon van Ankara’s burgemeester Melih Gökcek. Dat laatste in aanmerking genomen valt des te meer op dat Erdogans schoonzoon Berat Albayrak wel tot de kandidaten behoort.

Albayrak werd in 2008 directeur bij ATV-Sabah. Dat wil zeggen, toen dit media-imperium in 2008 werd overgenomen door de (in ieder geval destijds nog) tot de beweging van imam Fethullah Gülen behorende onderneming Calik. Aangezien de regering garant stond voor een lening van $ 750.000.000 was daar destijds veel om te doen.

Andere opvallende namen op de kandidatenlijst van de AKP zijn:

-Mustafa Isen, een voormalige secretaris van oud-president Abdullah Gül.
-De Duits-Turkse Ozan Ceyhun, een voormalig lid van het Europees Parlement.
-Savci Ayan, een voormalig lid van de oppositievoerende Republikeinse Volkspartij (CHP), die daar oud-partijleider Deniz Baykal van advies diende.

Een dag na de presentatie van de kandidatenlijst werd de eerder voor AKP-kandidatuur genomineerde Celal Ayranci dood in een hotelkamer gevonden. Hij overleed door een schot in het hoofd. Geruchten als zou Ayranci zelfmoord hebben gepleegd omdat hij niet als kandidaat werd aangewezen, blijven vooralsnog onbevestigd.

CHP
CHP-leider Kilicdaroglu zei op 7 april dat de kandidaten van zijn partij, waar zich naast veel vrouwen, ook gehandicapten en etnische minderheden onder bevinden, een directe afspiegeling is van de Turkse samenleving. Het is vooral in de grote steden waar vrouwen bovenaan staan op de verkiezingslijst van de CHP.

Opvallend is de naam van de Armeense Selina Özuzun Dogan, een advocate die optreedt namens stichtingen van minderheden. Het was ook op basis van een verzoek uit die richting dat zij kandidaat werd gesteld door de CHP. Dogan staat bovenaan de verkiezingslijst in het tweede kiesdistrict van Istanbul. Kilicdaroglu zei het volgende over haar:

‘Dogan’s kandidatuur vertegenwoordigt een belangrijke boodschap aan de wereld. We wensen geen verdeeldheid in de samenleving. De CHP zal alle vormen van betekenis accepteren die aan haar kandidatuur worden gegeven ten aanzien van de honderdste herdenking van de dood van Ottomaanse Armeniërs in 1915.’

Dat de CHP nadruk op minderheden legt blijkt verder uit de kandidatuur in Izmir van de tot de Roma-gemeenschap behorende politicus Özcan Purcu. Hij werd in 2011 al genomineerd, maar slaagde er toen door een lagere plaats niet in om tot het parlement toe te treden. Nu is hij hoger geplaatst en is de kans daarop aanmerkelijk groter. Purcu:

‘Dit is een grote stap voorwaarts voor de Roma-gemeenschap. Kilicdaroglu heeft een fout gecorrigeerd in Turkije. Eerder werden we nooit vertegenwoordigd, dus dit is een echte opening voor de Roma.’

HDP
Evenals bij de CHP ligt met 268 van de 550 kandidaten ook bij de Koerdisch georiënteerde Democratische Volkspartij (HDP) de nadruk op vrouwen. Dat komt niet als een verrassing, want partijleider Selahattin Demirtas zei eerder al dat zijn partij prioriteit geeft aan gelijkheid voor vrouwen.

Demirtas is samen met zijn collega-partijleider Pervin Buldan uitgezonderd van de regel binnen de HDP die meer dan twee aansluitende termijnen binnen het parlement uitsluit.

De kandidatenlijst van de HDP is rijk geschakeerd, met kandidaten afkomstig uit religieuze kringen, maar ook van LGBT-groepen. Eén kandidaat deed eerder van zich spreken omdat hij als gewetensbezwaarde weigert in de Turkse strijdkrachten te dienen.

Veel aandacht was er verder voor de kandidatuur van de in Duitsland geboren en tot de Jezidi-gemeenschap behorende politica Feleknas Uca. Jezidi’s hangen een geloof aan waarin verschillende elementen van andere religies voor komen. In islamitische landen, waaronder Turkije, worden ze vaak verketterd als duivelsaanbidders. In Irak is de bloedige vervolging van Jezidi’s door IS als genocide aangemerkt.

In 1999 werd Uca, die ook de Duitse nationaliteit heeft, lid van het Europees parlement. Daarmee werd ze de eerste Jezidi-parlementariër ter wereld.

Uca is twee keer doelwit geweest van een justitieel onderzoek. De eerste keer kwam dat omdat ze tijdens een bijeenkomst van de Democratische Volkspartij (HEDAP, niet te verwarren met de HDP) Koerdisch sprak en omdat ze opriep tot het verlagen van de kiesdrempel, algemene amnestie en een einde van militaire acties tegen Koerden.

De tweede keer dat een onderzoek naar Uca begon was in 2012, toen ze op de Atatürk-luchthaven werd aangehouden met een grote hoeveelheid vitaminepillen, die ze naar verluidt aan Koerdische hongerstakers in Turkse gevangenissen wilde geven.

Andere opvallende kandidaten van de HDP zijn:

– Müslüm Dogan, de voorzitter van de alevitische Pir Sultan Abdal vereniging.
– Dilek Öcalan, de nicht van PKK-leider Abdullah Öcalan.
– Nuray Ercagan, de moeder van Ayci Deniz Karacagil, ‘het meisje met de rode halsdoek’, die naar aanleiding van het Geziparkprotest een eis van 98 jaar gevangenisstraf tegen zich uit hoorde spreken en zich na vier maanden voorarrest aansloot bij de PKK.

MHP
De meest opvallende kandidaat bij de Partij van de Nationale Beweging (MHP) is Erkan Haberal. Hij maakt deel uit van het centrale bestuur van de MHP en is de zoon van de beroemde arts en voormalige rector van de Baskent universiteit Mehmet Haberal.

Laatstgenoemde werd veroordeeld tot meer dan twaalf jaar gevangenisstraf in verband met Ergenekon, de vermeende samenzwering tegen de AKP en de Gülenbeweging. Nog tijdens zijn gevangenschap werd hij in 2011 verkozen tot volksvertegenwoordiger namens de CHP. Evenals andere veroordeelden in de Ergenekon-zaak kwam ook Mehmet Haberal vrij.

Op dezelfde dag waarop de kandidaten voor de verkiezingen bekend werden, nam de politieafdeling voor smokkel en georganiseerde misdaad Erkan Haberal in hechtenis. MHP-volksvertegenwoordiger Tugrul Türkes noemde de timing daarvan van veel betekenis.

Toen in oktober 2014 een campagne op gang kwam tegen politieagenten die verdacht werden van het afluisteren van politici, werd ook Erkan Haberal daarbij als doelwit genoemd.

Naast Erkan Haberal komt ook Ekmeleddin Ihsanoglu voor de MHP uit. Bij de presidentsverkiezingen vorig jaar was hij kandidaat namens de MHP en de CHP.

Andere opvallende MHP-kandidaten zijn:

– Durmus Yilmaz, de voormalige gouverneur van de Centrale Turkse Bank en adviseur van oud-president Abdullah Gül.
– Professor Ümit Özdag en Koray Aydin. Beide hebben in het verleden getracht partijleider Bahceli van de troon te stoten.
– Ahad Andican, een voormalige kandidaat voor het burgemeesterschap in Ankara.
– Saffet Sancakli, een oud-voetballer.

Hüda-Par
Een partij die momenteel nog niet in het parlement is vertegenwoordigd is het in 2012 opgerichte fundamentalistisch-Koerdische Hüda Par (Partij van de Vrije Zaak). Hüda Par deelt haar achterban met de terreurorganisatie Hizbollah (niet te verwarren met Hizbullah in Libanon), die in de jaren negentig nog erg actief was in Turkije.

Zoals de HDP en de voorlopers daarvan eerder gewend waren zal Hüda Par trachten via onafhankelijke kandidaten de kiesdrempel van tien procent te omzeilen. Het is niet uitgesloten dat de nieuwe partij niet-seculiere Koerdische stemmen zal trekken die nu naar de AKP gaan. Daardoor kan Hüda Par van betekenis worden.

Peter Edel/Istanbul

Van Peter Edel verscheen onlangs De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (Uitgeverij EPO, Antwerpen).

Volg Peter Edel op twitter.