Berichten uit Turkse gevangenissen (COLUMN)

4
121

Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – Vorige week werd een groep medewerkers van Amnesty International in Istanbul aangehouden. Volgens president Recep Tayyip Erdogan wilden ze de couppoging van vorig jaar ‘voortzetten’. Klinkt absurd, maar het wordt geloofd, althans in Turkije. Als Erdogan zegt dat de aarde plat is zullen er daar zijn die het geloven.

Erdogan en zijn Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) heersen op basis van haat en angst, waardoor kritiek en protest al snel gelijk staan aan ‘poging tot staatsgreep’. Het protest in 2013 tegen de afbraak van het Gezipark in Istanbul werd zo genoemd, en nadat oppositieleider Kemal Kilicdaroglu vorige maand aan zijn protestmars was begonnen werd hij door Erdogan & Co. eveneens met de coupplegers vereenzelvigd.

Dus als Amnesty kritiek heeft op de mensenrechtensituatie in Turkije kan het bijna niet anders dan dat het ook een poging tot staatsgreep heet. Bovendien, Erdogan vindt dat hij de perfectie dicht heeft benaderd, dus hoe kan er sowieso kritiek op zijn handelen zijn?

Westerse uitvinding

Erdogans opvattingen over mensenrechten lopen uiteen. Toen hij in 1998 achter de tralies ging na het voorlezen van een islamistisch gedicht was hij maar al te blij dat Amnesty hem te hulp schoot. Zoals hij graag steun van de EU aanvaarde omdat zijn dochter geen hoofddoek mocht dragen op een universiteit.

Als Erdogan journalisten en politici in het gevang smijt, academici laat ontslaan en van de noodtoestand een permanente toestand maakt, zijn mensenrechten opeens echter een westerse uitvinding die kwaadaardige buitenaardse machten gebruiken om dappere leiders als hijzelf buiten spel te zetten. En dat zullen ze bezuren bij Amnesty.

Gülen

Aangezien Turkije zich met even grote stappen af beweegt van democratische fijnzinnigheden, als van het secularisme, zou je warempel verwachten dat binnenkort ook vrouwen zonder hoofddoek gearresteerd gaan worden op verdenking van het plegen van een staatsgreep.

Het tegenovergestelde is het geval, want verschillende vrouwelijke volgelingen van imam Fethullah Gülen zijn in het afgelopen, compleet met hoofddoek het cachot ingedraaid.

Nu zullen de lezers die mijn artikelen al langer volgen weten dat ik geen fan ben van de Gülen-beweging. Zoals Erdogan toen hij in 1998 gevangen zat, verdienen de volgelingen van de imam echter ook mensenrechten. Helaas is dat precies waar het aan ontbreekt in veel Turkse gevangenissen. Zeker sinds de noodtoestand van kracht is geworden.

Tarsus

De vrouwengevangenis bij de stad Tarsus aan de Middellandse Zee is ene droevig voorbeeld. Slechte behandeling en zelfs martelingen zijn daar aan de orde van de dag volgens de advocaat Mehdi Zana Akkaya. 98 vrouwen zitten er in groepen van zeventien gevangen. Iedere groep krijgt dagelijks twintig liter water. Bij de 50 graden die het in de zomermaanden kan worden in Tarsus komt dat neer op marteling met uitdroging.

Wie een pak slaag heeft gekregen kan daar geen bezwaarschrift over indienen, want pen en papier zijn niet beschikbaar. Lukt het toch dan komt een bezwaarschrift nooit terecht bij de autoriteiten aan wie het gericht is; het komt zelfs de gevangenis niet uit. Dit zijn toestanden die doen denken aan de periode volgend op de staatsgreep van 1980, toen Turkse gevangenissen ook al de hel op aarde waren.

Volgens advocaat Akkaya overwegen de vrouwen Tarsus in hongerstaking te gaan om tegen de omstandigheden te protesteren waaronder ze gevangen worden gehouden. In de praktijk komt het nu echter al bijna op een gedwongen hongerstaking neer, want eten is beperkt beschikbaar. Een maaltijd voor een persoon wordt verdeeld over drie gevangenen.

Moedige man trouwens die Akkaya. Voordat hij het weet kan hij op verdenking van betrokkenheid bij een staatsgreep aanschuiven bij de vele advocaten die al gevangen worden gehouden.

Demirtas

In het westelijk van Turkije gelegen Edirne is ook een gevangenis. Daar wordt Selahattin Demirtas, de leider van de pro-Koerdische Democratische Volkspartij (HDP) vastgehouden. Demirtas bevindt ondertussen al weer 250 dagen in hechtenis.

Tijdens de G-20 in Hamburg kreeg Erdogan een vraag van een journalist over Demirtas. Hij antwoordde:

‘Turkije is een rechtsstaat. De persoon die je noemt is een terrorist. Hij is een terrorist omdat hij mijn Koerdische broeders aanmoedigde om de straat op te gaan. Als gevolg daarvan werden 53 van mijn Koerdische broeders door andere Koerden gedood, en dat is maar een van zijn misdaden.’

Erdogan verwees hiermee naar het geweld tijdens de Koerdische protesten in oktober 2014 tegen de bezetting van de Syrische stad door de Islamitische Staat.

Brief

Demirtas beschikt in de gevangenis wel over pen en papier en schreef een brief om te reageren op wat Erdogan in Hamburg zei. Daarin schreef hij onder andere het volgende:

‘Gedurende acht maanden zijn aanklagers en rechters onder jouw bevel niet in staat geweest om te bewijzen dat ik tussen 6 en 8 oktober aanleiding heb gegeven tot onrust onder het publiek naar aanleiding van Kobani. Als je dat bewijs hebt, dan wil ik dat je het aan je aanklagers geeft, die er al maanden wanhopig naar zoeken.’

Demirtas benadrukte in zijn brief dat 44 van de 54 bij het protest rond Kobani omgekomen personen aan de HDP waren verbonden. Verder schreef hij dat de toenmalige autoriteiten in de steden waar het protest plaatsvond ‘de daders van de couppoging op 15 juli 2016 waren’ en dat Erdogan ‘niet de moeite had genomen om hun verantwoordelijk te onderzoeken.’

Hüda Par

Demirtas doelde duidelijk op volgelingen van Gülen, die in oktober 2014 nog zwaar vertegenwoordigd waren binnen de veiligheidsdiensten. Dat de rechtse Gülen-beweging destijds weinig op had met de linkse koerden van de HDP is eveneens een gegeven.

Destijds verschenen berichten leren echter dat er meer factoren waren die het protest rond Kobani finaal uit de hand deden lopen. Volgens die berichten openden leden van Hüda Par destijds de aanval op activisten van de HDP.

Hüda Par is een voortzetting van Hizbullah, een organisatie van fundamentalistische Koerden die in de jaren negentig veel aanslag pleegde. Bij verkiezingen vindt de AKP altijd steun bij Hüda Par.

Overeenkomst

Erdogans krokodillentranen over de Koerden die de dood vonden bij het protest rond Kobani overtuigen niet. Veel kwader werd hij op Demirtas toen die in de aanloop van de juni-verkiezingen in 2015 een overeenkomst tussen de AKP en PKK-oprichter Abdullah Öcalan torpedeerde.

Van de HDP-leider werd verwacht dat hij in ruil voor die overeenkomst steun zou verlenen aan Erdogans streven naar een presidentieel systeem. Demirtas vond echter dat een oplossing van het Koerdische probleem alleen via democratische middelen bereikt kon worden en weigerde. Dat is waar hij nu, zoals Erdogan het altijd zo fijn uitdrukt bij wraak op zijn tegenstanders, ‘de prijs voor betaalt’. De rest is decoratie voor de omstanders.

Extremist

Terug naar de G-20 tenslotte. Regeringsgezinde kranten in Turkije toonden een foto waarop een demonstrant met een Koerdische vlag te zien was tijdens de rellen in Hamburg. ‘Door Duitsland gefinancierde Koerdische extremist terroriseert de straten van Hamburg’, zoiets stond er bij.

Nu kan ik me nog voorstellen dat een door Duitsland gefinancierde extremist Turkse straten terroriseert. Niet dat er een spat bewijs voor is, maar de betrekkingen tussen Duitsland en Turkije zijn superslecht, waardoor er in ieder geval een zekere logica in zit. Die ontbreek echter totaal bij het idee dat een door Duitsland gefinancierde extremist Duitse straten zou terroriseren.

Met een dergelijke logica kan van alles en nog wat beweerd worden. Bijvoorbeeld dat Amnesty International zich bezighoudt met het voorbereiden van staatsgrepen…

Volg Peter Edel op Twitter

Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)

4 REACTIES

  1. Nou, dan ben ik vanaf heden ook een terrorist. Want afgelopen vrijdag was ik deelnemer in een door Amnesty International Nederland georganiseerde kleine en vreedzame demonstratie tegen de arrestatie van een aantal Turkse mensenrechtenactivisten.
    Toen we de Turkse ambassade passeerden werden de deelnemers vanuit het raam druk gefotografeerd en gefilmd.
    .
    Mijn Turkse vrienden vonden het prachtig, maar slechts enkelen durfden de foto’s op Facebook te liken. Uit angst – want je weet maar nooit. Dat is het beste antwoord op de vraag wie de eigenlijke terroristen zijn.

    • ik ben het totaal niet eens met wat er in de Nl kranten staat je moet het zelf voelen als je er woont en er is niets aan de hand en Erdogan word hier vreselijk naar neer gezet en klopt absuluut niet

      • Nou ik weet niet waar jij dan bent geweest Joanne maar het zal wel geen kustplaats of een grote stad zijn geweest. Behalve grote steden als Konya of Kayseri misschien maar dat is geen verrassing. Of jij hebt je in Alanya met Akp aamhangende seizoenswerkers ingelaten. De stemming in het Westen vanTurkije is die van haat en angst. Nog nooit is het Turkse volk zo gepolariseerd geweest.In mijn mooie Turkije heerst er een stilte voor de storm

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Please enter your comment!
Please enter your name here