Bedenking bij AKP-columnisten over Turks lidmaatschap Shanghai groep (COLUMN)

1
12

sco-2-index

Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – Bijna een week geleden schreef ik over de suggestie van president Erdogan dat Turkije lid kan worden van de Shanghai Cooperation Organization (SCO), een samenwerkingsverband tussen Rusland, China, Kazachstan, Oezbekistan, Kirgizië en Tajikistan.

In de daarop volgende dagen constateerde ik dat de bezwaren tegen Turks SCO-lidmaatschap zich niet beperken tot hen waarvan dat te verwachten valt, zoals van westerse georiënteerde liberale en democratische Turken. Bedenkingen klinken ook in richtingen waarvan je die in eerste instantie misschien niet zou verwachten. Om die reden kom ik nogmaals op dit onderwerp terug.

Pushkov

Dat in Rusland positief gereageerd werd op Erdogans uitspraken was voorspelbaar, al weet ik niet eens zeker of Moskou echt wil dat Turkije tot de SCO toetreedt, of dat het alleen gezegd wordt om Washington te treiteren.

De voorzitter van de buitenlandcommissie binnen het Russische parlement, Aleksey Pushkov, schreef in een tweet echter dat SCO-lidmaatschap volgens hem een logische stap is voor Erdogan. Pushkov plaatste daar echter de kanttekening bij dat de SCO ‘anders’ is dan de EU en die ook niet kan vervangen.

Pushkov heeft gelijk. De SCO-landen kennen een economische samenwerking, maar die gaat lang niet zo ver als in de EU. Bovendien, Europa is de belangrijkste handelspartner voor Turkije. Alleen om die reden is het meer rendabel om tot in het oneindige door te gaan met onderhandelingen met de EU, dan die stop te zetten en op stel en sprong lid van de SCO te worden.

Anti-islamisme

Bij de SCO draait het in de eerste plaats om samenwerking op het gebied van veiligheid, maar niet eens zo zeer ten aanzien van de NAVO. In plaats daarvan werken de SCO-landen samen tegen een vijand die ze stuk voor stuk binnen de eigen grenzen kennen: islamisme van soennitische signatuur. Te denken valt aan Tsjetsjenië in Rusland, of Xinjiang in China.

Wat heeft Turkije daartussen te zoeken als land waar het secularisme onder de Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) op de achtergrond is gekomen en het islamisme hoogtij viert?

Star

Columnisten die doorgaans onvoorwaardelijk achter Erdogan staan, vragen zich ook af wat Turkije bij de SCO te zoeken heeft. Zoals de islamist Resul Torun in de krant Star. Hij constateerde geheel terecht dat Erdogans toenadering tot de SCO ‘een boodschap is die westerlingen begrijpen.’ Torun ziet echter ook in dat zich bij de SCO net zo min ‘echte vrienden’ van Turkije bevinden als in de EU en de VS. Aldus geeft Torun aan dat Erdogan niet te veel van de Shanghai groep moet verwachten.

Ahmet Tasgetiren, een al even islamistische columnist die eveneens voor Star schrijft, constateert dat Erdogan de optie van SCO-lidmaatschap slechts aan de orde brengt wanneer de problemen met het westen een kookpunt bereiken. Helemaal waar, want toen Turkije vorig jaar in een diepe crisis met Rusland belandde en de steun van het westen even heel goed kon gebruiken zweeg Erdogan als het graf over de SCO.

Tasgetiren staat zeker bekend als een medestander van Erdogan, maar toch vraagt hij zich af of er geen betere manier denkbaar is om de EU te overtuigen van de belangrijke rol die Turkije voor het westen kent. Verder ziet Tasgetiren in dat de betrekkingen van Turkije met Rusland en China snel om kunnen slaan en vraagt hij zich af wat er zou gebeuren wanneer de SCO voor een beleid gaat dat voor Turkije niet te accepteren valt.

Islamofobie

Tegenover de sterke afkeer van de SCO-landen ten opzichte van islamisme en fundamentalisme, staat de groeiende islamofobie in de EU. Die gaat bij de gevestigde partijen in Europa vaak zo ver als twintig jaar geleden bij extreemrechts. Ik twijfel er ook niet aan dat zich hier een van de oorzaken bevindt waarom Turkije nog steeds geen EU-lid is (al zou het uiteraard te ver gaan om daar alleen de EU de schuld van te geven).

De opkomst van anti-immigratie partijen betekent slechts nieuws voor in de EU levende moslims, en zeker voor de meer fundamentalistisch georiënteerde onder hen. Toch meen ik dat het anti-islamistische klimaat in de SCO-landen vele malen verder gaat dan het in de EU ooit zal doen.

Oezbekistan

Neem Oezbekistan. Dat land kan dan een islamitische identiteit hebben,maar is ook extreem seculier. Met islamisten weet men er dan ook wel raad. Marteling is sowieso aan de orde van de dag in Oezbekistan, maar voor fundamenten worden daar extra fijne methoden bedacht. Zo kwam al eens aan het licht dat islamisten er om het leven kwamen nadat ze in kokend water waren gegooid. Echt, ik verwacht van Geert Wilders veel slechts, maar dat zie ik hem toch nog niet doen…

Toch wekt Erdogan de indruk de voorkeur te geven aan landen als Oezbekistan boven de EU. Wat zegt dat over zijn status als islamist?

Islam is heel mooi voor Erdogan, maar wordt ondergeschikt als zijn eigen belangen in het geding komen. Bijvoorbeeld als de EU hem in de weg loopt bij het bereiken van alleenheerschappij. Dan neigt hij ertoe voor de verleidingen te zwichten van een alliantie die prioriteit toekent aan het bestrijden van de politieke islam, terwijl hij daar zelf een van de belangrijkste exponenten van is.

KADEM

Een islamist die een pact sluit met anti-islamitische club, hoe verkoopt hij dat aan zijn achterban? Wel, hij kan die achterban heel veel verkopen, dus dit moet evenmin een probleem zijn, zou je zeggen.

Toch begint Erdogans solide basis enige haarscheurtjes te vertonen. Dat columnisten op zijn hand in de krant Star het wagen om vraagtekens te plaatsen bij zijn euforie over de SCO is zoiets, maar niet het enige. Zo werd recentelijk opvallend breed geprotesteerd tegen de beruchte wet over amnestie voor personen die zich schuldig hebben gemaakt aan seksueel misbruik van kinderen. Met name de deelname daaraan van islamisten viel op.

Het protest strekte zich zelfs uit tot KADEM, een met de AKP sympathiserende vrouwenorganisatie. Later verklaarde KADEM de wet slechts incompleet te vinden, maar toch. Te meer omdat Erdogans eigen dochter vicevoorzitter is van KADEM.

Sözcü

We weten dat de AKP de wet heeft ingetrokken. Volgens de krant Sözcü werd dat niet in de regeringsgebouwen beslist, maar in het presidentieel paleis. Als Erdogan terugschrok van het protest zou dat heel bijzonder zijn, want doorgaans trekt hij zich daar niets van aan.

Er ontstond een andere lezing. Daarin werd het intrekken van de wet als een gebaar gezien naar het Europees Parlement (EP), waar dezelfde week gestemd zou worden over het bevriezen van de onderhandelingen met Turkije. Het deed denken aan 2004 toen de AKP een wet wilde invoeren die overspel strafbaar maakte. De EU tekende daar bezwaar tegen aan, waarop Erdogan de wet liet intrekken.

Het is echter de vraag of het nu weer zo zat. Voorafgaand aan de stemming in het EP zei Erdogan in ieder geval dat de uitslag geen enkele waarde voor hem had, hoe die ook zou luiden. Dat kon als teken geïnterpreteerd worden dat Erdogan vastbesloten is over afstand tot de EU.

Grenzen open

Een paar dagen later werd die indruk echter al weer tegengesproken. Dat wil zeggen, nadat het EP had gestemd voor een voorlopig einde van de onderhandelingen met Turkije.

De uitslag is niet bindend en de regeringen van de EU-landen zullen zich er waarschijnlijk ook niet aan houden. Toch reageerde Erdogan bij voorbaat woedend. Waarom al die emoties als de EU een gepasseerd station voor hem is? Hij vond het ook het nodig om weer eens te dreigen met het openen van de grenzen voor vluchtelingen in het geval de onderhandelingen bevroren worden. Dat zijn zeker geen tekenen over vastbeslotenheid ten aanzien van afstand tot de EU.

Kurtulmus/Yildirim

De AKP-regering klinkt ook heel anders over de SCO dan Erdogan vorige week. Vicepremier en regeringswoordvoerder Numan Kurtulmus hield zich er tamelijk op de vlakte. Hij zei dat een toendering tot de SCO niet betekent dat Turkije de betrekkingen met andere landen verbreekt. Premier Yildirim benadrukte dat de SCO niet kan worden vergeleken met de EU, en die ook niet kan vervangen.

We kunnen er dus vanuit gaan dat Erdogan en de AKP niet naar de SCO kijken als alternatief voor de EU. Een andere mogelijkheid is volwaardig lidmaatschap van de Shanghai groep in combinatie met de NAVO en het voortzetten van de onderhandelingen met de EU.

Het is de vraag in hoeverre deze optie haalbaar is. Toen Turkije dialoogpartner werd van de SCO deed dat al veel westerse wenkbrauwen fronzen. Dus hoe zal er in Washington en Brussel gereageerd worden wanneer Turkije volwaardig SCO-partner wordt? De verhoudingen kunnen daar alleen maar slechter door worden. Logisch, want de SCO is hoe dan ook een antiwesters georiënteerd blok. Volwaardig lidmaatschap van de SCO voor een kandidaat EU-land en NAVO-partner is hetzelfde als tegelijkertijd voor Galatasaray en Fenerbahce voetballen…

Israël/Iran

Maar zelfs als Turkije de EU en de NAVO weet te combineren met de SCO dreigt nog een ander probleem. Israël namelijk. Na jaren van conflict kwam het tot een herstel van de betrekkingen tussen dat land en Turkije. Momenteel wordt gesproken over een samenwerking, zoals met betrekking tot het transport van Israëlisch aardgas via Turkije.

Als SCO-lidmaatschap voor Turkije op zich al geen probleem is voor Israël dan zal het dat zeker worden wanneer ook aartsvijand Iran tot de Shanghai groep toetreedt. Vooralsnog kent Iran nog slechts een waarnemersstatus bij de SCO, maar dat kan snel veranderen nu de westerse boycot tegen dat land is opgeheven.

India/Pakistan

Zoals ik in mijn artikel van vorige week over dit onderwerp al schreef heeft Turkije bovendien zelf ook een probleem met Iran. Gek genoeg lijkt de SCO niet terug te schrikken van dergelijke tegenstellingen. Zo zouden ook India en Pakistan op de nominatie staan om lid te worden. En dat terwijl beide landen al jaren op voet van oorlog met elkaar staan. De op elkaar gerichte kernarsenalen van India en Pakistan zeggen genoeg.

Noord en Zuid Korea tot de SCO toe laten treden zou bijna op hetzelfde neerkomen als India en Pakistan. Ik vraag me af of SCO in werkelijkheid niet voor Shanghai Contradiction Organization staat…

Volg Peter Edel op Twitter

Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)

1 REACTIE

  1. Wat mij verbaasd in de EU is dat het EP bestaat uit socialistische partijen en de regerende EU leiders uit liberalen en Christen Democraten bestaat en beide anders tegenover Turkije staat.
    Terwijl de socialisten in de EU Pro PKK antie Turkije zijn en de belangen anders zien staan ze averechts tegenover de Liberalen in de EU want de belangen van de Liberalen zien Turkije niet in de EU maar economisch.
    Volgens mij snappen de Turken niet met wie ze afspraken moeten maken als het om de EU gaat.
    Ik heb altijd al geroepen dat de EU bestaat, zonder enig volk of leider.

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Please enter your comment!
Please enter your name here