Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – De laatste weken hoor ik steeds vaker vergelijkingen tussen de huidige situatie in Turkije en die gedurende de jaren dertig in Duitsland. De wijze waarop de regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) de mislukte staatsgreep van 15 juli jl. aangrijpt voor een heksenjacht is daar uiteraard debet aan.
Tegelijkertijd zie ik hoe de AKP zich via media op haar hand meer dan ooit van samenzweringstheorieën bedient om zich te verantwoorden voor repressieve maatregelen.
Deze combinatie deed me denken aan een artikel dat ik schreef in de tijd waarin Turkije mijn onderwerp nog niet was. De tijd waarin president Erdogan nog burgemeester was van Istanbul, hij wel al onheilspellende uitspraken deed, maar vrijwel niemand kon bevroeden dat de rattenvanger van Kasimpasa Turkije naar een optelsom van ontreddering en bedwelming zou voeren.
Dit artikel had op zich niets met Turkije van doen, maar als waarschuwing uit het verleden voor het heden tegelijkertijd heel veel. Het is om een of andere reden niet eerder verschenen. De ontwikkelingen in Turkije brachten me tot de overweging om het alsnog bij de lezer onder de aandacht te brengen.
HET FATALE PACIFISME VAN THEODORE N. KAUFMAN
Voor de nationaalsocialistische minister van propaganda Joseph Goebbels moesten de Joden uit de weg geruimd worden om de veiligheid van Duitsland te waarborgen:
‘medeleven was misplaatst vermits het ongemoeid laten van Joden zou betekenen dat wij uiteindelijk zelf door hen zouden worden gedood in een strijd op leven en dood tussen het Arische ras en de Joodse bacillen.’
Dergelijke deformatie had Goebbels hard nodig om de Duitse soldaten tot het uiterste te laten gaan. Het viel hem niet eenvoudig te bewijzen dat Joden Duitsland daadwerkelijk konden bedreigen; die veronderstelling ontbeerde immers iedere grond. Daarom moest Goebbels op zoek naar argumenten waarmee hij zijn these kon onderbouwen dat het een kwestie was van ‘zij of wij’.
De in 1941 verschenen brochure Germany Must Perish van in de VS wonende ‘Jood’ Theodore N. Kaufman was precies waar Goebbels op wachtte. Kaufman lanceerde in deze publicatie het plan de Duitse bevolking na de oorlog geheel te steriliseren, zodat er na zestig jaar geen Duitser meer over zou zijn. Dit voorstel was koren op de molen voor de nationaalsocialistische propagandamachine. Goebbels bracht het plan van Kaufman dan ook naar voren als het ultieme bewijs dat Joden naar de vernietiging van Duitsland streefden.
De ideeën van Kaufman doen denken aan plannen die kort na de oorlog in Israël leefden. De Israëlische journalist en historicus Tom Segev beschrijft in de The Seventh Million hoe een kring Holocaustoverlevenden plannen beraamde om voor iedere door de nazi’s vermoorde Jood een Duitser om te brengen. Er kwamen zelfs voorbereidingen voor het vergiftigen van zes miljoen Duitsers kwamen op gang. Uiteindelijk rezen echter bezwaren. Zo viel niet uit te sluiten dat het vergiftigen van Duitsers tevens zou leiden tot de dood van na de oorlog in Duitsland achtergebleven joden. Binnen de Israëlische regering weinig animo voor een dergelijke operatie. Premier David Ben Goerion richtte zich op onderhandelingen met West-Duitsland over herstelbetalingen, die op 20 maart 1952 in het Nederlandse Wassenaar begonnen. Het vergiftigen van Duitsers sloot daar niet bij aan. De geallieerde landen waren evenmin te porren voor wraak op Duitsland via massamoord. In het licht van de nieuwe vijand in het Oostblok wilden zij daar niets van weten. Toch ontkwamen niet alle nazi-beulen aan een Joodse wraak. Want nadat het plan tot massale vergiftiging van tafel was, beraamden Holocaustoverlevenden in Israël individuele aanslagen, naar aanleiding waarvan een aantal nazi’s uiteindelijk het leven liet.
Het is niet minder dan aannemelijk dat al tijdens de oorlog wraakgevoelens onder Joden leefden naar aanleiding van de Holocaust. In die zin lijkt Kaufmans Germany Must Perish op het eerste gezicht goed verklaarbaar. Zijn brochure verscheen echter al in 1941 en pas in daarop volgende jaar begonnen de verschrikkingen in Polen door te dringen tot het publiek in de VS, waar Kaufman zoals gesteld woonde. Daarom staat het zo goed als vast dat zijn ideeën geen reactie waren op de Holocaust. Hij schreef daar ook niet over. Het antisemitisme van de nazi’s in de jaren dertig liet hij eveneens onvermeld; zelfs de Kristalnacht uit 1938 noemde hij niet. Deze massale pogrom, waarbij de nazi’s hun ware antisemitische gezicht toonden, lijkt hem dus evenmin geïnspireerd te hebben tot zijn voorstel de Duitse bevolking te steriliseren.
Toch leest Germany Must Perish als een turbo-uitvoering van Daniel Goldhagen’s Hitler’s Willing Executioners. Evenals Goldhagen, was Kaufman er van overtuigd dat Duitsers geboren werden met een drang tot massamoord. Het grote verschil met de stelling van Goldhagen is dat Kaufman dit gegeven nergens op Joden betrok. In plaats daarvan noemde hij Europese landen als slachtoffer van Duitsland. De afkeer van Duitsland in Germany Must Perish vloeide dan ook voort uit het handelen van Duitsland in eerdere oorlogen en niet uit de aanloop en het eerste jaar van de Tweede Wereldoorlog. Maar hoe dan ook: voor Kaufman waren Duitsers op niets anders uit dan bloedvergieten. Daarom zag hij hen als het grootst mogelijke schorriemorrie. Hij schreef de laagst denkbare eigenschappen aan Duitsers toe:
‘Duitsers zijn een afschuwelijk volk! Ze denken en dromen over niets anders bedrog. Ze hebben het grootste plezier in muggenziften, schreeuwen en dreigen. De wapens waarmee ze zwaaien zijn als knuppels met weerhaken; in plaats van normale woorden, komt het gerommel van artillerie en het gekletter van metaal uit hun mond; hun leven is een voortdurende explosie. De Duitser is van laag niveau; hij vermijdt het licht. Vanuit zijn schuilplaats vernietigt hij verdragen en oefent hij een kwaadaardige invloed op krantenartikelen uit. Hij verdiept zich in plattegronden, maakt berekeningen en volgt grenslijnen met een vurige wellust. De liefde voor hun land staat voor Duitsers gelijk aan het verachten, beledigen en beschimpen van ieder ander land. Zij zijn tot vrijwel niets anders in staat dan haten en liegen, zelfs ten aanzien van zichzelf. Ze bemoeien zich met de zaken van anderen, steken hun neuzen in zaken die hun niet aangaan, bekritiseren een ieder en vernederen en deformeren iedereen.’
Voor Kaufman nam oorlog voor Duitsers religieuze vormen aan:
‘…, het Duitse concept van onderwerping en hegemonie over de wereld is geen politiek uitgangspunt; het is een kwaadaardig en vurig evangelie van haat en intolerantie, van moord, vernietiging en het ontluiken van sadistische lust. Het is, in ieder betekenis van het woord, een primitieve en heidense religie. Het zet zijn aanbidders eerst aan tot barbaarse razernij. Vervolgens beweegt het hen tot het uiting geven van dierlijk geweld bij de immer gruwelijke, meedogenloze en onuitsprekelijke wreedheid jegens onschuldige mannen, vrouwen en kinderen. Dit zijn de ware Duitse waarden!’
Kaufman zag geen verschil tussen Bismarck, de Keizer, of Hitler. Zij waren voor hem allen exponenten van de ‘verdorven Duitse volksgeest.’ Hij opende Germany Must Perish daarom als volgt:
‘Deze oorlog is geen oorlog tegen Adolf Hitler. Noch is het een oorlog tegen de nazi’s. Het is een oorlog van een bevolking tegen een bevolking; van een geciviliseerde bevolking gericht op het licht, tegen ongeciviliseerde barbaren (Duitsers) die de duisternis koesteren.’
Kaufmans ideeën in aanmerking genomen, is het goed voorstelbaar dat Joseph Goebbels erg verheugd was toen hij over Germany Must Perish vernam. Dat de brochure hem direct opviel is goed verklaarbaar, want deze werd in 1941 door Time Magazine en andere Amerikaanse tijdschriften en kranten besproken. Het liefst had Goebbels Germany Must Perish direct in het Duits laten verschijnen, maar auteursrechten weerhielden hem daarvan. Toen Kaufmans brochure verscheen, was de VS nog niet bij de Tweede Wereldoorlog betrokken en de nazi’s hadden er weinig behoefte aan om de Amerikanen met een futiele rel over auteursrechten tegen de haren te strijken. Dat veranderde toen de VS tot deelname aan de oorlog besloten na de Japanse aanval op Pearl Harbor, waardoor de kwestie over auteursrechten plotseling irrelevant werd.
Goebbels liet miljoenen in het Duits vertaalde exemplaren van Germany Must Perish onder Wehrmachtsoldaten verspreiden. Ook las hij er passages uit voor op de Duitse radio. Kaufman kwam daarbij naar voren als een belangrijke figuur binnen de Joodse gemeenschap in de VS en als vertegenwoordiger van de Amerikaanse Federatie voor Vrede. Volgens de nazipropaganda distribueerde uitgeverij Argyle Press in New Jersey grote oplagen van Kaufmans brochure. Kaufman behoorde volgens de nazi’s verder tot de intimi van president Roosevelt. Hij zou deel uitgemaakt hebben van de Roosevelt Brain Trust. De door de nazi’s veronderstelde invloed van Roosevelt op Germany Must Perish werd op 23 juli 1942 verwoord door woordvoerder Schmitt van het Duitse ministerie van buitenlandse zaken. Schmitt beweerde zelfs dat Roosevelt de inhoud van de brochure aan Kaufman had gedicteerd.
Aldus werd Germany Must Perish voor de nazi’s representatief voor zowel de Amerikaanse rol in de Tweede Wereldoorlog, als de ‘Joodse samenzwering’ tegen Duitsland. Kaufmans brochure droeg bij aan de overtuiging die de nazi-top op het leger over wilde brengen; dat overgave van Duitsland het einde van de Duitsers zou betekenen. Het is dan ook geen overdreven veronderstelling dat Germany Must Perish ertoe bijdroeg dat de oorlog langer duurde. Vast staat in ieder geval dat Kaufman een inspiratiebron voor nazi’s was bij de Jodenmoord. Dat blijkt onder andere uit de woorden van de nazi Ludwig Fisher. Van oktober 1939 tot januari 1945 was hij gouverneur van het district in Polen waar het getto van Warschau onder viel. Volgens Fischer toonde de publicatie van de ‘Amerikaanse Jood Kaufman’ aan dat de ‘fokkende Jodenkudde’ vernietigende slagen moest worden toegebracht.
Tegenwoordig is de brochure van Kaufman een obscuur fenomeen. Het zijn vooral extreemrechtse websites, zoals van het Institute for Historical Review (IHR) en de zwaar in opspraak geraakte historicus David Irving, die Kaufman ter sprake brengen. Deze Holocaustontkenners gebruiken zijn opvattingen steevast als argument voor het waanidee dat de nazi’s geen andere keuze hadden dan het stelselmatig vermoorden van Joden, omdat er een Joods complot tegen Duitsland werd beraamd; precies wat Goebbels aan Kaufmans brochure toeschreef. Extreemrechts benadrukt daarom de Joodse identiteit van Kaufman. Daarbij wijst men niet alleen op zijn familienaam, maar ook op de N. die daar voor staat. Deze letter zou voor Nathan staan, een naam uit het Oude Testament.
In tegenstelling tot de bewering van extreemrechts is de Joodse achtergrond van Kaufman irrelevant. Het is twijfelachtig of die hem zijn voorstel bracht over het steriliseren van de Duitse bevolking. Kaufman schreef zelf niets over zijn achtergrond, laat staan dat hij zich als spreekbuis van de Joodse gemeenschap opstelde. Bovendien blijkt, zoals eerder beschreven, nergens dat zijn haat tegen Duitsers een reactie was op het nationaalsocialistische antisemitisme. Kortom: er is niets voor te zeggen dat Kaufman Germany Must Perish vanuit een Joods perspectief schreef. De suggestie van negationisten als David Irving en het IHR dat het plan van Kaufman exemplarisch was voor een ‘Joods complot tegen Duitsland’, kan dan ook alleen maar op antisemitisme gebaseerd zijn. Deze conclusie beantwoordt echter niet alle vragen over Kaufman.
Wat motiveerde hem dan wel tot zijn wilde plannen? Het antwoord komt naar voren in het laatste hoofdstuk van Germany Must Perish, met de betekenisvolle titel Death to Germany. Hier blijkt dat Kaufmans ideeën over het massaal steriliseren van Duitsers, gebaseerd waren op de principes van de eugenetica.
De term eugenetica is uit het Grieks afkomstig en betekent ‘van nobele afkomst’, of ‘goed van geboorte’. Aan het begin van de twintigste eeuw meende de eugenetische beweging het menselijk ras op een hoger niveau te kunnen brengen door het bepaalde groepen in de samenleving onmogelijk te maken zich voort te planten. Hiertoe gingen sterilisatieprogramma’s van start, gericht op het uitbannen van erfelijke ziekten, of vormen van zwakzinnigheid. Maar ook werklozen, alcoholisten, indianen en daklozen werden er het slachtoffer van. Waar het op neerkwam was dat iedere door het Amerikaanse establishment overbodig geachte bevolkingsgroepen ten prooi viel aan sterilisatie in het kader van eugenetica.
Oorspronkelijk waren vooral de VS de bakermat van de eugenetica. Maar toen de nazi’s aan de macht kwamen, toonden ook zij zich gecharmeerd door dergelijke ideeën. De principes van de eugenetica sloten aan bij het nationaalsocialistische streven naar een Arisch superras. Toch moeten de plannen van Kaufman voor een deel in deze richting worden gezocht. De man keerde alles om. Waar de nazi’s de beginselen van de eugenetica uiteindelijk op antisemitisme betrokken, zag Kaufman het eugenetische principe als probaat middel tegen verdere Duitse dreiging in Europa. Hij was er vol van dat de ‘moderne wetenschap’ de eugenetica had voortgebracht:
‘Er blijft maar een manier over om de wereld te verlossen van het Duitse en dat is het indammen van de bron van waaruit deze oorlogszuchtige zielen ontspruiten. Dat kan alleen door te voorkomen dat de bevolking van Duitsland zich ooit nog voort kan planten. Deze moderne methode, die voor de wetenschap bekend staat als eugenetische sterilisatie, is tegelijkertijd praktisch, humaan en afdoende. Sterilisatie is voor de wetenschap spreekwoordelijk als de beste manier om het menselijk ras te verlossen van de onaangepasten, de gedegenereerden, de krankzinnigen en de erfelijke belaste criminelen.’
De Franse publicist Gilles Karmasyn wierp in het artikel Theodor Kaufman, Ou comment la propaganda nazie se retrouve sur les forums de discussion francophones licht op de vraag wie Kaufman was.
Karmasyn liet geen spaan heel van het beeld dat (neo) nazi’s van Kaufman schetsten. De in 1910 geboren Kaufman was voor hem niet meer dan een grote gek: ‘un dérangé mental, un clown sinistre obsédé par le pacifisme’. Kaufman kwam in New York aan de kost door theaterkaartjes te verkopen en behoorde zeker niet tot de intimi van president Roosevelt. De American Federation of Peace waar de nazi’s over spraken bestond, maar kende slechts één lid: Kaufman zelf. Verder rekent Karmasyn af met de bewering van (neo) nazi’s dat de N. tussen Theodore en Kaufman’s voor de Joodse naam Nathan stond. In werkelijkheid stond die N. voor Newman. Kaufman schreef de brochure in vier maanden, waarbij hij naar eigen zeggen geen hulp van buitenaf kreeg: ‘strictly a one-man job’. Argyle Press, waar Germany Must Perish verscheen, werd door hem zelf opgericht.
In 1939 beschreef Kaufman zijn obsessieve pacifisme voor het eerst in de brochure A Will and Way to Peace. Daarin verzocht hij Amerikanen gedurende twee weken geen Amerikaanse producten te kopen, om het Witte Huis langs die weg tot neutraliteit in de Tweede Wereldoorlog te dwingen. Veel gekker maakte hij het datzelfde jaar nog door het U.S. Congress voor te stellen de gehele Amerikaanse bevolking te steriliseren. Kaufman’s redenatie was simpel: geen kinderen, geen soldaten, geen oorlog, geen moord! Twee jaar later liet Kaufman met de publicatie van Germany Must Perish zijn ideeën over de sterilisatie van Amerikanen vallen, om voor onvruchtbaarheid van de Duitse bevolking te pleiten. Daarbij deed hij alsof sterilisatie van een geheel volk de normaalste zaak van de wereld was: het zou op hetzelfde neerkomen als het inschrijven voor sociale voorzieningen.
Hoe gek Kaufman was bleek toen hij kleine kartonnen doodskistjes rondstuurde om de publicatie van Germany Must Perish aan te kondigen. Dat leverde hem veel problemen op. Zo weigerde het Amerikaanse postbedrijf Western Union zijn opdracht uit te voeren omdat deze onderneming bang was belangen in Duitsland te schaden. Daarom moest Kaufman het versturen van zijn doodskistjes in eigen beheer regelen.
Een jaar na de publicatie van Germany Must Perish realiseerde Kaufman zich kennelijk hoe absurd zijn voorstel tot sterilisatie van de Duitse bevolking was. Zijn Argyle Press publiceerde toen een brochure waarin hij verschillende voorstellen met betrekking tot Duitsland deed. Daarin repte hij met geen woord over sterilisatie.
Op de verwijzingen naar hem van neonazi’s na heeft Kaufman geen sporen in de geschiedenis achtergelaten. Gelukkig maar, want zijn ideeën maakten zelfs een vredelievend beginsel als pacifisme tot iets levensgevaarlijks.
Aldus wat ik zo’n twee decennia geleden schreef. Wat blijft is dat dit verhaal toont hoe eenvoudig machthebbers de meest irrelevante en absurde informatie kunnen manipuleren om de massa effectief naar hun hand te zetten, en wat daar de gevolgen van kunnen zijn. In die zin is en blijft het een waarschuwing uit het verleden voor het heden, die op veel plaatsen op aarde van toepassing is. Niet in de laatste plaats op Turkije.
Volg Peter Edel op Twitter
Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)
