![\"\"](\"https:\/\/www.turksnieuws.nl\/wp-content\/uploads\/kanttekening-300x46.png\")
<\/p>\n<\/p>\n
Istanbul\/Peter Edel (COLUMN) – De Britse journalist Gareth H. Jenkins is een van de meest ervaren correspondenten in Turkije. Hij schreef diverse boeken over het land, publiceert er over in The Sunday Times en werkt als Turkije-specialist voor verschillende organisaties, waaronder het Silk Road Studies Program van het Central Asia Caucasus Intitute. <\/p>\n
Collegajournalisten weten Jenkins te vinden voor informatie. Zo sprak Nikki Sterkenburg van Elsevier deze maand nog met hem voor haar artikel Erdogans vijfde colonne<\/em>. <\/p>\n De Kanttekening<\/strong><\/p>\n Op 21 augustus jl. verscheen in Nederland een interview met Jenkins in de krant De Kanttekening. Daar keek ik van op. Niet van de inhoud, wel van het feit dat hij akkoord ging met het vraaggesprek. <\/p>\n De Kanttekening heette voorheen Zaman Vandaag, dat een zuster was van Zaman, de ondertussen opgeheven G\u00fclen-krant in Turkije. Beide waren nauw verbonden aan de beweging rond imam Fethullah G\u00fclen. De naamsverandering geschiedde in mei en had alles te maken met ontwikkelingen in Turkije. Daardoor werden volgelingen en organsiaties van G\u00fclen ook in Nederland het doelwit van bedreigingen door medestanders van president Erdogan en diens Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP). Hakan B\u00fcy\u00fck, de journalist van De Kanttekening die Jenkins interviewde, gebeurde dat eveneens. Niet best, ik spreek uit ervaring en weet dat de psychologische gevolgen van bedreiging niet onderschat mogen worden. <\/p>\n Overlevingsmodus<\/strong><\/p>\n De naamsverandering ging gepaard met een aanpassing van het redactionele beleid. Met onder andere minder nadruk op Hizmet, zoals volgelingen de beweging rond hun meester noemen. Daarnaast werden (Nederlandse) columnisten aangetrokken zonder reputatie van betrokkenheid bij de beweging. Na\u00efeve columnisten, die niet goed lijken te begrijpen waar ze zich in hebben gestort en voor wie het niet raadzaam is om nog naar Turkije te reizen. Een van hen werd al gedeporteerd. <\/p>\n Het doel van de door De Kanttekening doorgevoerde aanpassing van het redactionele beleid is echter duidelijk: afstand van het G\u00fclen-imago. Het gaat zelfs zo ver dat er kritiek op de G\u00fclen-beweging mogelijk is in De Kanttekening. Dat blijkt uit het interview met Jenkins, die zich wat dat betreft niet inhield.<\/p>\n Op het eerste gezicht lijkt de redactie van wat eerder Zaman Vandaag heette inderdaad nadrukkelijk van koers te zijn veranderd. In werkelijkheid is de krant echter vooral in een overlevingsmodus gegaan. Daar is alle reden toe, want kranten van de beweging in andere landen gingen al op de fles. <\/p>\n Gouden generatie<\/strong><\/p>\n Toch zal de noodzaak van een nieuw gezicht naar de buitenwereld voor De Kanttekening niet de grootste ramp te zijn voor de beweging. G\u00fclens blik is op de toekomst gericht en tegengeslagen op het pad daarheen zijn ingecalculeerd. Dat is het grote verschil tussen Erdogan en G\u00fclen. De president wil alles overnight<\/em> laten gebeuren, terwijl G\u00fclen naar de lange termijn kijkt. Om die reden sta ik ook nog altijd sceptisch tegenover de claim van de AKP dat G\u00fclen opdracht gaf tot de mislukte staatsgreep van 15 juli 2016. Zulke overhaaste stappen passen niet bij hem. Wat vandaag niet is zal alsnog komen meent G\u00fclen. <\/p>\n De fethullaci<\/em> weten dat het uiteindelijk goed zal komen. Dat wil zeggen, wanneer de dagen aanbreken van de \u2018gouden generatie\u2019, waarvan de onderwijsinstellingen van de beweging de kweekvijver vormen. Tot die tijd mogen omtrekkende beweging zelfs de schijn van zelfkritiek wekken. Het lijkt heel wat, maar het is niets dan camouflage. <\/p>\n I had no idea<\/strong><\/p>\n Dat Gareth Jenkins afwijzend tegenover de G\u00fclen-beweging staat weet iedereen die zich een beetje in de Turkse politiek verdiept. Hij heeft wat dat betreft een reputatie. Toen ik vroeg of hij wist dat De Kanttekening de nieuwe naam is van Zaman Vandaag, zei hij: \u2018I had no idea.\u2019 Had hij dat geweten dan zou hij zich niet door Hakan B\u00fcy\u00fck van De Kanttekening hebben laten interviewen, zei hij. Hij had er in dat geval geen vertrouwen in gehad dat zijn woorden correct werden weergegeven. <\/p>\n Het is verre van vreemd dat Jenkins het niet door had. Hij krijgt dagelijks verzoeken om interviews en zou niet meer aan zijn werk toekomen als hij die stuk voor stuk moest checken. Bovendien, probeer maar eens de ruim 3000 publicaties en de talloze organisaties van de G\u00fclen-beweging in je hoofd te stampen. <\/p>\n Donner<\/strong><\/p>\n Hoe ethisch is het wanneer een journalist die geassocieerd wordt met een omstreden stroming, nalaat zekerheid te doen ontstaan bij een ge\u00efnterviewde over wat voor vlees hij of zij in de kuip heeft? Zeker wanneer het om een buitenlander gaat van wie gevoeglijk kan worden aangenomen dat hij niet op de hoogte is van een recente naamsverandering. <\/p>\n \u2018Gebrek aan transparantie\u2019, schreef minister van Binnenlandse Zaken Donner zeven jaar geleden over de G\u00fclen-beweging in een brief aan de Tweede Kamer. Er is sindsdien weinig veranderd.<\/p>\n Harry van Bommel<\/strong><\/p>\n Jenkins zegt dat hij de G\u00fclen-beweging van dit soort streken kent, maar ook mij kwam het bekend voor. Het deed denken aan de uitnodiging die SP-Tweede Kamerlid Harry van Bommel vijf jaar geleden ontving om een lezing te doen bij Peritus network, een van de Nederlandse G\u00fclen-clubs die zwijgen over banden met het netwerk. <\/p>\n Dat die banden er wel degelijk zijn kan vrij eenvoudig worden vastgesteld aan de hand van inschrijvingsinformatie en dergelijk. Nadat ik van Bommel daar over had ge\u00efnformeerd zag hij af van de lezing, die op dat moment al op internet stond aangekondigd. Het ligt voor de hand dat hij de uitnodiging in eerste instantie al had afgeslagen als hij dit eerder had geweten. Hij zat immers in de kamer voor een partij die vooroploopt in kritiek op de G\u00fclen-beweging binnen de Nederlandse politiek. <\/p>\n Tegelijkertijd verklaart dat laatste waarom Peritus van Bommel zo graag voor een lezing wilde. Onder het motto keep your friends close but your enemies even closer<\/em> vindt de beweging het namelijk heel belangrijk om critici aan zich te binden. <\/p>\n Masker<\/strong><\/p>\n Bij mij probeerden ze het ook, al ging het anders dan bij van Bommel. Er werd niet getracht me te misleiden, wat overigens ook weinig zin zou hebben gehad. De vriendelijkheid die ik ontmoette in de contacten was doorzichtig en hypocriet; ze wisten natuurlijk heel goed hoe ik over de beweging dacht. <\/p>\n De G\u00fclen-beweging In Nederland heeft het ondertussen opgegeven met me, maar in 2012 sprak ik nog een prominente vertegenwoordiger ervan. Ik vroeg hem terloops hoe ethisch het is wanneer een religieuze beweging een masker opzet om nietsvermoedende politici voor het propagandistische karretje te spannen. <\/p>\n Eerst was er een onbehagelijk stilte, maar daarna reageerde mijn gesprekspartner. Als hij slechts vijf minuten kreeg om het uit te leggen had ik gelijk, als hij langer de gelegenheid had niet, zoiets zei hij. Wel, ik had alle tijd op het zonbeschenen terras van het Amsterdams historisch museum. Maar hoe lang het ook duurde, zijn verhaal was te onsamenhangend om er een touw aan vast te knopen. <\/p>\n Adem Simitci<\/strong><\/p>\n De man die niet uit zijn woorden kon komen heet Adem Simitci, kort daarvoor nog directeur van de aan de beweging verbonden Dialoog Academie, maar tegenwoordig mediaondernemer, \u00e9n de belangrijkste investeerder van De Kanttekening. Samen met hoofdredacteur Mehmet Cerit richtte hij een b.v. op om die krant mogelijk te maken. <\/p>\n Ik kon voorkomen dat van Bommel bij Peritus zou spreken. Niet dat zijn fractiegenote Sadet Karabulut op dezelfde manier werd gestrikt door een club die eveneens de affiniteit met de imam in Pennsylvania voor de buitenwereld verbergt. <\/p>\n Het is mogelijk een aardige boom op te zetten over de vraag die ik Simitci vijf jaar geleden voorlegde, maar op mij komt het in ieder geval achterbaks over. Dat zoiets niet in een wet valt weg te zetten verandert niets aan het ethische aspect. <\/p>\n Guilty by association<\/strong><\/p>\n In het geval van Jenkins komt er nog een aspect bij: de heksenjacht die op gang kwam na de couppoging van vorig jaar in het land waar hij woont en werkt. <\/p>\n Er is in Turkije het afgelopen jaar naarstig gejaagd op volgelingen van G\u00fclen. In de eerste plaats op de aan de beweging verbonden plegers van de mislukte staatsgreep, maar aanklagers en politiefunctionarissen nemen het niet erg nauw. Ze pakken en passant zoveel mogelijk van de beweging mee. Dus ook volgelingen die niets met de couppoging te maken hadden. Sterker nog, er worden personen vervolgd die absoluut niets met de G\u00fclen-beweging te maken hebben. Dat komt omdat uitgegaan wordt van het guilty by association<\/em> principe. Dat maakt de geringste link met G\u00fclenisten voldoende voor verdenking. <\/p>\n Volgelingen van G\u00fclen worden zo als melaatsen. Vorig jaar kreeg ik een aanbod van een galerie in Istanbul om te exposeren. Het viel bij de opening van een expositie al op dat er geen alcohol werd geschonken, en ja hoor de eigenaar van het pand bleek een G\u00fclenist te zijn. Geen haar op mijn hoofd; te groot besmettingsgevaar. <\/p>\n Vooral voor journalisten, die zoals bekend met name in de Turkse gevarenzone zitten, is het risico groot. Voor hen kan het meest oppervlakkige contact met de beweging al funest zijn. Het bewijs tegen de vervolgde journalist Kadri G\u00fcrsel bestaat bijvoorbeeld uit G\u00fclen-volgelingen die hem belden. Daar wordt dan een sausje van G\u00fcrsels kritiek op president Erdogan en diens Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) over gegoten, en de aanklager komt vervolgens tot de eis van een surrealistische strafmaat. <\/p>\n Scoren <\/strong><\/p>\n Hoewel Turkse journalisten de zwaarste klappen opvangen, zijn buitenlandse verslaggevers eveneens op hun hoede. Ook daar zijn er immers al een aantal van gearresteerd of gedeporteerd. <\/p>\n Stel je voor wat er kan gebeuren wanneer een aan de G\u00fclen-beweging verbonden krant onder een nieuwe naam een in Turkije woonachtige buitenlandse journalist tot een interview weet over te halen. Het zal misschien even duren voordat de naamsverandering in Ankara is doorgedrongen, maar Turkse ambassades zullen dergelijke ontwikkelingen nauwgezet volgen. <\/p>\n Wanneer de autoriteiten in Ankara eenmaal alles weten, kunnen ze het toestaan van een interview aan G\u00fclen-media zo maar interpreteren als sympathiseren met de \u2018Fethullah Terreuroganisatie\u2019 (FET\u00d6). Onzin natuurlijk, maar Turkse aanklagers kennen zoals we zullen zien hun eigen belangen. <\/p>\n Zeker als dezelfde journalist ook nog eens kritiek heeft gehad op Erdogan, kan de bewijsvoering vervolgens erg snel rond zijn. Heeft alles te maken met de noodzaak voor rechters, aanklagers en politieagenten om te scoren in de ogen van de president en diens spionnen.<\/p>\n Zwarte lijst<\/strong><\/p>\n Loyaliteit ten aanzien van, en scoren bij Erdogan is de aangewezen manier om hogerop te komen binnen de Turkse staat, maar in gebreke blijven kan tot twijfel aan ijver leiden in de oorlog tegen de G\u00fclen-beweging. Dan dreigt de zwarte lijst, waarop al veel rechters, aanklagers en politieagenten terechtkwamen. Die stok achter de deur doet aanklagers genoegen nemen met uiterst gebrekkig bewijs. <\/p>\n In de rechtstaat die Turkije niet meer is, volstaan in plaats daarvan de meest absurde argumentaties als bewijs. Een frappant voorbeeld is de zaak tegen een medewerker van de krant Cumhuriyet. Hij wordt vervolgd omdat de zoon van de man door wie hij zijn vloer liet poetsen dineerde in een restaurant waarvan de eigenaar onder verdenking stond. <\/p>\n Willekeur<\/strong><\/p>\n Ik zeg niet dat het aldus zal lopen met Jenkins. Dat de ene kritische journalist wordt vervolgd, maar de ander niet suggereert willekeur, waaraan met geluk ontsnapt kan worden. <\/p>\n Maar eigenlijk gaat niemand vrijuit, want op wie aan vervolging ontkomt rust de last van de angst; angst die zich door de gedachten vreet, waardoor daar al snel een mate van voorzichtigheid in sluipt. Zelf wordt ik nerveus bij de paspoortcontrole op de luchthaven in Istanbul, maar ook bij ieder ongebruikelijk voorval. Een mysterieuze postbestelling heeft al eens tot totale paniek geleid. Het is om volslagen parano\u00efde van te worden. <\/p>\n Streken<\/strong><\/p>\n Zoals vrijwel iedere journalist in Turkije die zich de mond niet laat snoeren, kent Jenkins dit ook. Toch kan hij zich niet al te zeer opwinden over de mogelijkheid van een associatie met de G\u00fclen-beweging door het interview in De Kanttekening. Voor hem passen dit soort gluiperige streken bij de G\u00fclenisten, die hij niet anders kent. Hij meent daarnaast onmogelijk voor G\u00fclenist gehouden te kunnen worden. Rationeel beschouwd heeft hij natuurlijk gelijk, wie zou menen dat Jenkins bij G\u00fclen zit moet zich na laten kijken. <\/p>\n Dat Jenkins in de periode van de zogenaamde Ergenekon- en Balyoz-processen werd afgeluisterd door politieagenten van de imam (dus ook mijn telefoongesprekken destijds met hem) en dat hij daar over getuigde in een proces, zegt genoeg over zijn verhouding tot de G\u00fclen-beweging. Overigens werd de rechter in dat proces vervangen vanwege vermeende banden met,… inderdaad! <\/p>\n Ahmet Sik<\/strong><\/p>\n Daar komt bij dat Jenkins conclusie over de rol van de G\u00fclen-beweging bij Ergenekon en Balyoz de AKP niet verkeerd uitkomt. Aan een dergelijk argument houd ik me zelf vast om mijn gemoedsrust te bewaren. Er staat op internet immers nogal wat kritiek op de G\u00fclen-beweging onder mijn naam. <\/p>\n De twijfel slaat toe bij de gedachte aan Ahmet Sik. Wie een paar jaar geleden had gezegd dat deze journalist vervolgd zou worden voor iets met de G\u00fclen-beweging, was voor gek versleten. Sik schreef in 2010 immers een uiterst kritisch boek over G\u00fclen, naar aanleiding waarvan diens aanklagers hem onmiddellijk lieten arresteren. <\/p>\n Wie meent dat dit reden was voor Erdogan & Co. om Sik te omarmen heeft het echter mis, want december vorig jaar sloot nogmaals een gevangenisdeur achter hem. Dit keer op beschuldiging van onder andere dienstverlening aan de G\u00fclen-beweging! <\/p>\n Brit<\/strong><\/p>\n Verder heeft Jenkins het voordeel een Brit te zijn. Naarmate Erdogan meer problemen met Berlijn krijgt zal hij Londen sterker te vriend willen houden en daar past geen aanhouding van een Britse journalist bij. Desgevraagd zei Jenkins ook dat hij nu minder ontspannen zou zijn over zijn ervaring met De Kanttekening wanneer hij een Duitser was geweest. <\/p>\n In die zin valt het te hopen dat het goed blijft gaan tussen Ankara en Londen. Kwestie van afwachten, want de betrekkingen van de AKP-regering met andere landen kunnen erg vluchtig van aard zijn. Rusland werd vriend, vijand en weer vriend. Iran, recentelijk bijna hetzelfde verhaal, om maar te zwijgen over Trump. De betrekkingen tussen Turkije en Isra\u00ebl zijn ook al sterk aan fluctuaties onderhevig. Wie garandeert dat Erdogan niet ruzie gaat schoppen met de Britten wanneer hij dringend verlegen zit om een nieuwe vijand? Meer dan genoeg samenzweringstheorie\u00ebn over het Verenigd Koninkrijk waar hij naar kan grijpen. <\/p>\n Hoe het ook zal lopen, Hakan B\u00fcy\u00fck gaf een argeloze Jenkins een associatie met de beweging waar niemand behoefte aan heeft in Turkije. B\u00fcy\u00fck moet begrepen hebben hoe zwaar dit momenteel kan wegen in dat land. Hij moet echter ook door hebben gehad dat er geen interview was gekomen wanneer Jenkins had geweten hoe de vork in de steel stak. Dus hield B\u00fcy\u00fck zijn mond.<\/p>\n Waarschuwing<\/strong><\/p>\n Voor Jenkins loopt het hopelijk met een sisser af, maar dat hij er zelf niet te zwaar aan tilt is geen reden om niet bezorgd te zijn. Laat ze bij De Kanttekening in vredesnaam voorzichtig aan doen in dit soort situaties! Ik neem aan dat ze daar niet willen dat iemand door hun toedoen in problemen komt in Turkije. Een columnist van de krant werd al gedeporteerd. Daar moet het absoluut bij blijven. Wat ik hier heb geschreven dient dan ook in de eerste plaats als een goed bedoelde waarschuwing te worden beschouwd. <\/p>\n Na het schrijven van de eerste opzet van dit artikel meende ik er goed aan te doen daarmee reacties te peilen alvorens het eindresultaat naar Turksnieuws te sturen. Zo kwam die eerste opzet ook terecht bij Hakan B\u00fcy\u00fck. Over zijn reactie meer in mijn volgende artikel. <\/p>\n