![\"\"](\"https:\/\/www.turksnieuws.nl\/wp-content\/uploads\/ref-index.jpg\")
<\/p>\n<\/p>\n
Istanbul\/Peter Edel (COLUMN) – Een paar dagen voor het referendum over de invoering van een presidentieel systeem is de spanning te snijden in Turkije. Over de uitslag valt weinig te zeggen. Peilers geven verschillende indrukken, maar het verschil in het voordeel van ja of nee is meestal niet meer dan twee of drie procent. Samen met een foutmarge van vier procent en de twijfelende stemmers, maakt dat de peilingen zo goed als waardeloos. Duidelijkheid zal er zondagavond pas zijn.<\/p>\n
Vredesproces<\/strong><\/p>\n Het is onbekend wanneer president Erdogan voor het eerst zijn zinnen zette op een presidentieel systeem. Vast staat dat hij er niet altijd voorstander van was. Tijdens de jaren waarin hij premier was liet hij zich eens ontvallen dat de president volgens hem zelfs teveel macht had. <\/p>\n HErdogans ambitie over een presidentieel systeem begon waarschijnlijk te rijpen naarmate de eindigheid van zijn premierschap een realistisch gegeven werd. Dat zal zo ongeveer samen zijn gevallen met de onderhandelingen tussen Erdogans Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP), de nationale inlichtingendienst MIT, de Koerdische PKK en de Democratische Volkspartij (HDP), die eind 2012 culmineerden in het vredesproces. <\/p>\n Demirtas<\/strong><\/p>\n PKK-oprichter Abdullah \u00d6calan was in ruil voor concessies bereid een presidentieel systeem te accepteren en nam aan dat Erdogan daartoe in het parlement medewerking zou krijgen van de pro-Koerdische HDP. Dat was noodzakelijk omdat het de AKP aan zetels ontbrak om zelfstandig een nieuwe grondwet op te kunnen stellen, dan wel om daarover op te roepen tot een referendum. <\/p>\n In de aanloop van de verkiezingen van juni 2015 kwam HDP-leider Selahattin Demirtas echter tot het inzicht dat een vredesproces alleen binnen een democratische context mogelijk was. Voor Demirtas had een presidentieel systeem zoals Erdogan zich voorstelt, met volmachten die hun precedent niet kennen, niets met democratie te maken. Dus zette hij een streep door het plan en zei dat Erdogan als het aan hem lag nooit een supermachtig presidentschap zou krijgen. <\/p>\n Juniverkiezingen<\/strong><\/p>\n In zijn reactie op Demirtas liet Erdogan er weinig twijfel over bestaan dat het vredesproces voorbij was voor hem. Om stemmers van de extreemrechtse Partij van de Nationale Beweging (MHP) naar de AKP te trekken speelde hij vervolgens de nationalistische kaart. <\/p>\n Met zijn koerswijziging kon Erdogan echter niet voorkomen dat de AKP een pijnlijk verlies leed bij de verkiezingen. De HDP haalde royaal de kiesdrempel en een referendum over een presidentieel systeem leek er voorlopig niet meer in te zitten. <\/p>\n De sluwe Erdogan saboteerde vervolgens de coalitiebesprekingen met de Republikeinse Volkspartij (CHP) en stuurde aan op nieuwe verkiezingen, in de hoop dat het geleden verlies zo goedgemaakt kon worden. Daarbij kreeg hij een steuntje in de rug van zowel de PKK als de Islamitische Staat (IS).<\/p>\n Suruc\/Ceylanpinar<\/strong><\/p>\n Op 20 juli 2015 werd een bijeenkomst van een groep socialistische activisten in Suruc door een bomaanslag getroffen, waarbij 33 dodelijke slachtoffers vielen. IS eiste de aanslag op, maar geruchten over een rol van de staat bleven niet uit. Met name door de geringe veiligheidsmaatregelen die de politie rond de bijeenkomst trof.<\/p>\n Nog dezelfde dag werden in Ceylanpinar twee politieagenten doodgeschoten. De PKK eiste de verantwoordelijkheid op, maar kwam daar al snel op terug. Negen personen werden voor de dood van de twee dienders aangehouden, waarvan er vier werden gearresteerd. Vorige maand kwamen zij voor. <\/p>\n Tijdens de zitting bleek dat een op de plaats delict aangetroffen voetafdruk met geen van de verdachten overeenkwam, waardoor bewijs tegen hen wegviel. Bovendien legden politieagenten tegenstrijdige verklaringen af. Uit een daarvan kwam zelfs de veronderstelling naar voren dat de politieagenten niet vermoord waren, maar zelfmoord hadden gepleegd. Verder verklaarde een in de buurt wonende getuige dat de twee politieagenten op de avond van hun dood samen met twee vrienden bij hun woning arriveerden. <\/p>\n Deze gang van zaken tijdens het proces viel kennelijk niet in de smaak bij de hogere regionen van het Turkse justitieapparaat, want de in eerste instantie bij het onderzoek betrokken politiefunctionarissen en rechter werden van hun taak ontheven. <\/p>\n Novemberverkiezingen<\/strong><\/p>\n De incidenten in Suruc en Ceylanpinar luidden het definitieve einde van het vredesproces in. Vier dagen later beschoten de Turkse strijdkrachten weer PKK-nederzettingen in Noord-Irak, wat het begin was van een nieuwe oorlog die door aanslagen en militaire operaties veel slachtoffer eiste en tot op de dag van vandaag voortduurt. <\/p>\n Bij de verkiezingen van november 2015 haalde de AKP maximaal profijt uit de opgelaaide oorlog met de PKK. Door de HDP aan de aanslagen van de PKK te koppelen maakte de regeringspartij haar eerder geleden verlies meer dan goed, wat vooral kwam omdat de HDP de kiesdrempel maar net haalde. <\/p>\n De oorlog met de PKK opende bovendien de weg naar een akkoord tussen de AKP en MHP-leider Devlet Bahceli over een referendum ten aanzien van een presidentieel systeem. <\/p>\n Een half jaar later ontving de AKP met de mislukte staatsgreep van juli 2015 een argument om de noodtoestand in te voeren, wat uitgebreide mogelijkheden bood tot het controleren en manipuleren van de bevolking. Ideale omstandigheden met andere woorden voor de AKP om een referendum te houden, waarvoor vier maanden geleden een datum werd geprikt. <\/p>\n Tweederde<\/strong><\/p>\n Nu is Turkije dan bijna zo ver. Hoe de uitslag ook zal luiden, een stabiel Turkije zal er niet het gevolg van zijn. Erdogan verbindt weliswaar stabiliteit aan een presidentieel systeem, maar die belofte deed de AKP bij de laatste verkiezingen ook en sindsdien is het land alleen maar minder stabiel geworden. <\/p>\n Het valt te overwegen dat een referendum tot meer stabiliteit kan leiden wanneer de grens voor het aannemen van het voorstel niet op vijftig procent ligt, maar op tweederde. Het is krom dat binnen het parlement tweederde nodig is voor een nieuwe grondwet, terwijl het bij een referendum op vijftig procent ligt. <\/p>\n Erdogans manipulatieve gaven gaan echter niet zo ver dat hij in staat is tweederde van de bevolking naar zijn hand te zetten, dus met een referendum op deze basis zou hij nooit akkoord zijn gegaan.<\/p>\n Hete zomer<\/strong><\/p>\n De consequentie van een ja-meerderheid op zondag zal zijn dat de door Erdogan over de laatste jaren betrachtte polarisering binnen de samenleving verder op scherp komen te staan. Meer dan ooit tevoren zal de ene plusminus vijftig procent tegenover de andere komen te staan. Tel daar de toegenomen inflatie en werkloosheid bij op en de ingredi\u00ebnten lijken geleverd voor veel sociale onrust. Er zijn dan ook Turkse columnisten die een hete zomer verwachten.<\/p>\n Een hete zomer kan er echter ook heel goed komen wanneer de bevolking een presidentieel systeem wegstemt. Inflatie en werkloosheid blijven en de autocratische opstelling van Erdogan zal in dat geval waarschijnlijk eerder toe- dan afnemen. Vergeet ook niet dat Turkije al drie jaar geleden een de facto presidentieel systeem door hem kreeg opgelegd. Daarmee bruuskeerde hij de grondwet. Waar het zondag dan ook voor een belangrijk deel om draait is het al dan niet legaliseren van een illegale situatie. <\/p>\n Vervroegde verkiezingen<\/strong><\/p>\n Verder is het zeer de vraag of Erdogan het presidentieel systeem uit zijn hoofd zet wanneer hij zondag met een deceptie te maken krijgt. Een van zijn adviseurs sprak dat al tegen. In dit scenario kan de AKP de algemene verkiezingen van 2019 vervroegen, met als uitgangspunt dat de MHP en de HDP de kiesdrempel dan niet meer halen. <\/p>\n Niet ondenkbeeldig dat laatste, want de overeenkomst tussen Devlet Bahceli en de AKP leidde binnen de MHP tot grote verdeeldheid. Dat zal zich naar verwacht wreken bij de stembus.<\/p>\n Van de HDP mag evenmin veel verwacht worden bij vervoegde verkiezingen, aangezien de leiders van die partij gevangen zitten vanwege vermeende banden met de PKK en daardoor niet tot campagnevoeren in staat zijn. <\/p>\n Verder ligt het voor de hand dat de regering de noodtoestand laat aanhouden in deze situatie, wat onherroepelijk een voordeel is voor de AKP. <\/p>\n Verdwijnen de MHP en de HDP uit het parlement dan kan de AKP daar de tweederde meerderheid krijgen waarmee zonder volksraadpleging tot de invoering van een presidentieel systeem kan worden beslist. Het doorvoeren van een grondwetswijziging die eerder door de bevolking werd afgewezen zou in democratisch opzicht uiteraard een interessante situatie opleveren. <\/p>\n Maar goed, eerst maar eens afwachten wat het zondag gaat worden\u2026 <\/p>\n