![\"\"](\"https:\/\/www.turksnieuws.nl\/wp-content\/uploads\/tr-economy-index-300x166.jpg\")
<\/p>\n<\/p>\n
Istanbul\/Peter Edel (COLUMN) – Zes jaar geleden was de Turkse economie booming<\/em>, met buitenlands kapitaal dat voor indrukwekkende groeicijfers zorgde. Iedereen die een beetje van economie begrijpt weet echter dat na een zomer een winter niet uit kan blijven, en dat de kwetsbaarheden zich dan wreken. Daarom wees ik daar destijds op in columns en vroeg ik me af waarom de regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) steeds minder ondernam om zich tegen een winter in te dekken. <\/p>\n Dat laatste gebeurde nog wel in de jaren waarin Turkije de richtlijnen van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) volgde. Destijds werd er sowieso hervormd dat het een aard had – ook wat betreft democratisering. Nadat de bij het IMF-programma behorende kredieten waren afgelost kwam daar echter een einde aan – wat samenviel met een einde van de democratisering. <\/p>\n Wat er voor in de plaats kwam was de opvatting dat het succes niet aan het IMF te danken was, maar geheel aan het eigen beleid. En dat beleid werd zo onfeilbaar geacht door de AKP en haar medestanders dat het idee postvatte als zou er nooit een einde komen aan de jaren van economische voorspoed.<\/p>\n Krimp\/inflatie<\/strong><\/p>\n Ondertussen weten we beter. Sterker nog, de rapen lijken gaar, met een economische groei die zo sterk terugliep dat in het derde kwartaal van vorig jaar zelfs sprake was van krimp. Daar bleef het niet bij, want hoewel de Turkse lira de laatste jaren al veel waarde inleverde, lijkt er sinds eind vorig jaar geen houden meer aan. <\/p>\n Eind vorige week krabbelde de lira als gevolg van een iets lagere dollar een beetje op uit het dal, maar de nieuwe week begon al weer met verlies. Het einde daarvan is volgens economen ook nog niet in zicht, met inflatie als consequentie. Dat maakt het twijfelachtig of de doelstelling van de Turkse centrale bank (TCMB) om de inflatie in 2017 terug te brengen naar 7 procent, gehaald gaat worden. De TCMB haalt doelstellingen over inflatie al veel langer niet en voor dit jaar komen er misschien zelfs dubbele cijfers in zicht. <\/p>\n Stagflation<\/strong><\/p>\n Wanneer de economie blijft krimpen en de inflatie toeneemt, komt Turkije in een situatie van stagflation<\/em> terecht. Een duisterder doemscenario is niet denkbaar voor een economie. <\/p>\n Een erg belangrijke factor bij de neergang van de Turkse economie is de sterke afname van buitenlandse investeringen over de laatste jaren. Enerzijds bevindt de oorzaak daarvan in het feit dat de periode waarin opkomende markten de wind van wereldeconomie in de rug hadden stilletjes aan tot een einde is gekomen. Turkije wordt daar echter zwaarder door getroffen dan andere emerging economies<\/em>. Dat wil zeggen, markten die tijdens de zomer wel voorbereidingen voor de winter troffen; India en Indonesi\u00eb bijvoorbeeld, terwijl deze markten toch ook vaak tot de fragile five<\/em> onder de opkomende markten worden gerekend. <\/p>\n Er zijn nog andere oorzaken waarom er minder buitenlands kapitaal naar Turkije vloeit. De aanslagen door verschillende politieke en religieuze organisaties zorgen voor instabiliteit en vormen zeker geen stimulans voor investeerders. <\/p>\n Presidentieel systeem<\/strong><\/p>\n Daarnaast is er de druk van de AKP, en vooral president Erdogan, om Turkije over te laten gaan op een presidentieel systeem. Het is geen toeval dat de nieuwe golf waardeverlies voor de lira samenviel met het begin van de stemmingen in het Turkse parlement over een referendum ten aanzien van een nieuwe grondwet, waarvan de invoering van een presidentieel het hoofdbestanddeel is. <\/p>\n Dit maakt investeerders onzeker over de toekomst van Turkije, wat hen ook al afschrikt om er vermogen te beleggen. Zal daar een einde aan komen wanneer het presidentieel systeem eenmaal een feit is? Erdogan meent dat, maar ik waag het te betwijfelen. Het zou anders zijn wanneer het om de invoering gaat van een bestuursvorm die de VS bijvoorbeeld kennen. Erdogan heeft echter zijn zinnen gezet op een zogenaamd \u2018specifiek Turks\u2019 presidentieel systeem, waaronder een structuur begrepen dient te worden die hem aanmerkelijk machtiger maakt dan een Amerikaanse president. <\/p>\n Aldus komt Erdogan, als hij zijn zin krijgt, bijvoorbeeld praktisch gesproken aan het hoofd te staan van de rechtspraak. Met andere woorden, een einde van de scheiding der machten, wat de rechtsstaat zwaar in het geding brengt. Investeerders zijn daar huiverig voor, omdat ze menen dat hun geld minder veilig wordt naarmate de rechtsstaat verder onder druk komt te staan. <\/p>\n Dat geldt niet alleen voor westerse investeerders. Momenteel bestaat in Turkije hoop op nieuw buitenlands vermogen uit Saoedi Arabi\u00eb, de Verenigde Arabische Emiraten en Qatar, maar het valt nog te bezien of investeerders in die landen kunnen leven met een sterk gelimiteerde rechtsstaat in Turkije.<\/p>\n Niet hopeloos<\/strong><\/p>\n Nochtans, de situatie is niet hopeloos. Turkije behoudt een belangrijke geografische locatie voor handel in alle windstreken en kent, vooral in vergelijking met Europa, een jonge bevolking. Verder steekt de banksector in vergelijking met veel andere landen solide in elkaar en heeft de Turkse overheid haar huishoudboekje redelijk op orde. <\/p>\n Dat laatste is een erfenis van de jaren waarin de IMF-richtlijnen werden gevolgd. Het eerdere surplus van de overheidsbegroting is weliswaar omgeslagen in enige schuld, nadat de regering vorig jaar trachtte de economische groei met overheidbestedingen – met name voor militaire doeleinden – overeind te houden, maar het kan erger. Premier Yildirim kondigde aan dat er dit jaar fors zal worden gesneden in de overheidsbestedingen (wat consequenties kan hebben voor de sociale programma\u2019s waarmee de AKP stemmers vasthoudt). <\/p>\n 2001<\/strong><\/p>\n Een solide banksector en een redelijk overtuigende overheidsbegroting zijn van groot belang. Vergeet niet dat het gebrek daaraan tot de oorzaken behoorden van de crisis waar Turkije in 2001 door werd getroffen. <\/p>\n Daar staan echter andere factoren tegenover. Zoals de grote schuldenlast; de credit bubble<\/em> die zoals de bubble specialist<\/em> Jesse Colombo een paar jaar geleden al schreef dramatische vormen is gaan aannemen sinds de AKP in 2002 aan de macht kwam. <\/p>\n Daarnaast is er het tekort op de handelsbalans. Dat liep eerder terug door de lagere energieprijzen, waardoor de Turkse economie bij wijze van spreken uitstel van executie kreeg. Ondertussen is dit voordeel echter al weer deels tenietgedaan door teruggelopen export. Bovendien is de prijs van energie weer gestegen. <\/p>\n Hervormingen<\/strong><\/p>\n Het voornaamste probleem is de weerzin bij de AKP tegen structurele hervormingen. Terwijl een nieuwe aanpak, met een herstel van de rechtsstaat en meer hoogwaardige exportproducten door innovatie en beter onderwijs wonderen zou doen. <\/p>\n Met een dergelijke pakket aan hervormingen zouden twee vliegen in een klap geslagen worden. Met voor de kortere termijn een herstel van vertrouwen bij buitenlandse investeerders, waardoor het tekort op de handelsbalans eenvoudiger te financieren is en het risico op het omslaan van de winter in een diepe crisis beteugeld wordt. Voor de langere termijn zullen dergelijke hervormingen vervolgens leiden tot meer opbrengsten uit export en daarmee een structureel gunstiger handelsbalans. <\/p>\n Samenzweringstheorie\u00ebn<\/strong><\/p>\n Helaas vallen dergelijke hervormingen niet snel te verwachten. Een herstel van rechtsstaat zit er niet in zolang alleenheerschappij Erdogans hoofddoelstelling is. Er bestaat ook weinig kans op innovatie, omdat hij religieuze invloed op het onderwijs belangrijker vindt. De recente beslissing door de regering om Darwins evolutieleer uit het lesprogramma van scholen te schrappen is illustratief. Wat dit bijvoorbeeld betekent voor de ten aanzien van innovatie belangrijke biotechnologie laat zich raden. De evolutieleer is nu eenmaal enorm belangrijk voor de wetenschap. Ontwikkel maar eens biotechnologie op basis van de islam\u2026 <\/p>\n In plaats van de hand in eigen boezem steken brengen Erdogan en de AKP een scala samenzweringstheorie\u00ebn in stelling, waarmee de verantwoordelijkheid voor de economische neergang bij het buitenland wordt neergelegd. Daar wil men de opkomst van een machtig \u2018nieuw Turkije\u2019 een halt toeroepen, zo luidt het. <\/p>\n Ook het verlies voor de lira wordt door Erdogan aldus ge\u00efnterpreteerd. Eind vorig jaar riep hij de bevolking op buitenlandse valuta te wisselen voor lira’s. Zo zouden de machten die het op Turkije voorzien hebben een loer gedraaid worden. De lira veerde vervolgens inderdaad even op, maar langer dan een dag duurde het feest niet en ondertussen staat de Turkse munteenheid nog lager dan voordien. Jammer voor de Turken die gehoor gaven aan Erdogans oproep en niet zo geslepen waren om hun lira\u2019s tijdens de korte opleving weer te wisselen voor dollars of euro\u2019s. Begrijpelijk dat landgenoten die nog dollars hebben nu niet staan te springen om er afstand van te doen. <\/p>\n Rente<\/strong><\/p>\n De lira zou beschermd kunnen worden met een renteverhoging. Volgens De econoom Tim Ash, die zich regelmatig uitspreekt over de Turkse economie, kan de Turkse munteenheid uit het dal getrokken bij juiste en snelle stappen door de TCMB. De TCMB kan echter niet zomaar beslissen, omdat die al lang niet meer onafhankelijk is en naar Erdogans pijpen dient te dansen, wat overigens evenmin tot aanbeveling strekt bij buitenlandse investeerders. <\/p>\n Erdogan moet niet denken aan een hogere rente, omdat het de groei benadeeld. Ten opzichte van het electoraat zijn groeicijfers nu eenmaal als de heilige graal voor hem. Bovendien is hij vanwege zijn islamitische levensovertuiging sowieso tegen rente. <\/p>\n Erdogan ging vorige week zelfs zo ver om iedereen die nog over buitenlandse valuta beschikt \u2018terroristen\u2019 te noemen. Om wie gaat het daarbij onder andere? <\/p>\n Banken\/onroerend goedsector<\/strong><\/p>\n In de eerste plaats de banken. Die hebben dollars nodig voor hun balans en zullen ze daarom niet laten glippen. Ook de TCMB heeft dollars, al zijn die reserves de laatste jaren steeds verder uitgedund geraakt Dat laatste omdat het tekort op de handelsbalans, sinds de kapitaalstroom uit het buitenland terugliep, steeds meer met die reserves gefinancierd moesten worden. <\/p>\n Het gevolg is dat de TCMB nu nog slechts over voldoende dollars beschikt voor twee maanden import, terwijl andere opkomende economie\u00ebn vaak genoeg hebben voor een half jaar. De anderhalf miljard dollar waar de TCMB vorige week afstand van deed, in een wanhoopspoging de lira tegen verder onheil te behoeden, heet dan ook zeker een aderlating. <\/p>\n De onroerend goedsector heeft niet veel dollars, maar zit er wel om te springen, omdat de buitenlandse schuld van vooral de grotere bouwondernemers niet zelden met de Amerikaanse munteenheid moet worden afgelost. Komen hier dollars binnen, dan zullen die dus niet snel voor lira\u2019s worden gewisseld, zoals Erdogan wenst.<\/p>\n Keuze<\/strong><\/p>\n 3,647,000 werklozen kent Turkije nu. Maar liefst 500.000 meer dan een jaar geleden. Het gaat duidelijk van kwaad tot erger met de Turkse economie. Maar nogmaals, het is niet alleen kommer en kwel en het is zeker ook nog niet te laat om de zaken om te buigen. Alleen lijkt dat onder de AKP uitgesloten. Althans, niet met deze AKP. En zeker niet met Erdogan. <\/p>\n Met het naderende referendum over een nieuwe grondwet in het vooruitzicht (alsmede wellicht vervroegde algemene verkiezingen waar nu veel over werd gesproken), staan de Turken voor de keuze. Ze kunnen kiezen voor Erdogans alleenheerschappij, meer religie op scholen, maar een duistere toekomst van hun economie. Of voor een Turkije met een sterke rechtsstaat, beter onderwijs en meer werkgelegenheid, dat beter dan nu bestand is tegen de door ontwikkelingen in de wereldeconomie teweeghebrachte shocks<\/em>. Ik zou het wel weten…<\/p>\n PS
\nDe Nederlandse Consul Generaal in Istanbul, Robert Schuddeboom, beschreef zijn verwachtingen voor de Turkse economie in 2017. Daar verwijs ik hierbij<\/a> naar. <\/p>\n