![\"myth-index\"](\"https:\/\/www.turksnieuws.nl\/wp-content\/uploads\/myth-index-300x168.png\")
<\/p>\n<\/p>\n
Istanbul\/Peter Edel (COLUMN) \u2013 De Turkse economie is omgeven door veel mythes. In de loop der jaren heb ik daar het een en ander over uit de doeken gedaan, maar deze informatie is verdeeld over tal van artikelen en daardoor nogal versnipperd. Mede omdat ik door reacties van een lezer die onlangs bij Turksnieuws binnenkwamen merk dat deze mythes erg hardnekkig zijn kan een overzicht geen kwaad. Een overzicht dat uitkomt in het heden, want de economie is meer dan ooit een hot item<\/em> in Turkije. <\/p>\n Nadat de regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) in 2002 voor het eerst aan de macht was gekomen werd voortgeborduurd op het economiebeleid van de daaraan voorafgaande regering. Dat betekende dat het programma dat met het IMF was overeengekomen werd voortgezet. <\/p>\n Een belangrijke richtlijn van het IMF-programma bestond uit het privatiseren van staatsondernemingen. Dat bracht veel geld in het laatje, maar maakte de staat niet echt rijker. Je zou het kunnen vergelijken met iemand die zijn huis verkoopt, om met de opbrengst daarvan zijn hypotheek in een klap af te lossen. Geen schuld, maar ook geen huis. <\/p>\n Neemt niet weg dat het IMF-programma succesvol werd. Het leidde ertoe dat de overheid het huishoudboekje op orde kreeg en dat de door het IMF verstrekte lening terug betaald kon worden. Dat is mooi, maar ook al jaren geleden, waardoor het niets zegt over de huidige toestand van de Turkse economie. Zo zien we dat de begroting van de regering nu weer onder druk komt te staan, maar daarover later meer. <\/p>\n Buitenlands kapitaal<\/strong><\/p>\n Rond de tijd waarin de AKP aan het roer kwam te staan in Ankara begon een bloeiperiode voor opkomende economie\u00ebn. Daar vloeide door ontwikkelingen in de wereldeconomie veel buitenlands kapitaal naartoe, wat visueel tot uiting kwam in een forse uitbreiding van de infrastructuur. <\/p>\n Turkije plukte eveneens de vruchten van de gunstige internationale klimaat voor emerging economies<\/em>. Er was weinig waarin Turkije in dit opzicht verschilde van andere landen, al was er een psychologisch voordeel ten opzichte van andere landen met een islamitische signatuur. Omdat Turkije vergeleken met andere islamitisch geori\u00ebnteerde landen als meer betrouwbaar naar voren kwam na de 9\/11-aanslagen. <\/p>\n De AKP voerde een aantal wetten in om de komst van buitenlands kapitaal te stroomlijnen. Dat was verstandig, maar ook niet meer dan dat. Ik heb medestanders van de AKP horen beweren dat het geld kwam door die wetten, maar zo zat het niet. Met die wetten, maar zonder de gunstige internationale economische ontwikkelingen, was de komst van buitenlands kapitaal in deze mate uitgebleven. <\/p>\n Vast staat dat de Turkse economie zo snel kon groeien. Daar profiteerde aanvankelijk iedereen in min of meerdere mate van. Geheel volgens de IMF-richtlijnen bleven de lonen laag, maar de armoede werd in de eerste AKP-jaren minder. Dat wil zeggen, tot 2007, want vanaf dat jaar stabiliseerde de armoede. Later nam die weer toe. Volgens het Turkse bureau voor statistiek (TU\u00cfK) ook vorig jaar. Uit de cijfers van TU\u00cfK blijkt verder dat de bovenlaag rijker is geworden. Neoliberalisme ten voeten uit dus. <\/p>\n Vette jaren<\/strong><\/p>\n Hoewel de economische groei het gevolg was van het voor opkomende economie\u00ebn gunstige economische klimaat, eigende de AKP zich alle eer toe. Toch viel er veel aan te merken op het beleid van de regering. Vooral omdat men naliet zich tijdens de vette jaren in te dekken tegen de magere jaren die zeker zouden volgen, want zo steekt de economie nu eenmaal in elkaar.<\/p>\n Dat had de AKP kunnen doen door de industrie te stimuleren, in de richting van voor export geschikte hoogkwalitatieve producten. Een belangrijke eerste stap daartoe is het verbeteren van het onderwijs. Daar kwam het echter niet van. Er werden weliswaar talloze onderwijshervormingen doorgevoerd, maar die hadden alleen tot gevolg dat de invloed van het geloof op het onderwijs toenam. Door dat beleid nam de kwaliteit van het onderwijs zelfs af. <\/p>\n President Erdogan zag daar geen bezwaar in. Hij hecht vooral aan \u2018religieuze generaties\u2019. Logisch vanuit zijn optiek, want van religieuze generaties valt niet te verwachten dat ze snel zullen protesteren. <\/p>\n Om ieder risico uit te sluiten greep de AKP de na de mislukte staatsgreep van 15 juli jl. afgekondigde noodtoestand aan om er een wet door te jagen die hem het recht geeft om rectors van universiteiten te benoemen. Zelfs priv\u00e9 universiteiten vallen in die zin daardoor nu onder zijn gezag. Rectors worden nu benoemd op basis van hun loyaliteit ten aanzien van Erdogan, en niet vanwege hun kwaliteiten. Dat zal de kwaliteit van het wetenschappelijk onderwijs niet bevorderen, maar dat is precies de bedoeling. <\/p>\n Een nadruk op de industrie zat er in ieder geval niet in. In plaatst daarvan bleef de binnenlandse consumptie de peiler van de Turkse economie. Zolang de economie fors bleef groeien was dat geen probleem, met een consument die zich steeds dieper in de schulden stak. Het ging goed met de economie, dus alom leefde de veronderstelling dat die schuld eenvoudig afbetaald kon worden. <\/p>\n Omslag<\/strong><\/p>\n Een omslag kon echter niet uitblijven, zowel in binnen- als buitenland. Het herstel van de Amerikaanse economie bracht de Federal Reserve Bank (Fed) in de VS tot het besluit om het beleid van monetaire expansie af te bouwen. Bovendien besloot de Fed om de Amerikaanse rente in stappen te verhogen. <\/p>\n Rond dezelfde tijd begon president Erdogan zich steeds meer als een autocratisch heerser te manifesteren. Hij suggereerde een einde van de scheiding der machten en bracht de onafhankelijkheid van de rechtelijke macht steeds verder in het geding. Als gevolg ontstonden twijfels over de Turkse rechtsstaat onder buitenlandse investeerders. Daarnaast schrokken zij van de instabiliteit als gevolg van de opgelaaide oorlog met de Koerdische PKK, de aanslagen door Islamitische Staat (IS) en diverse spanningen in de regio. De samenzweringstheorie\u00ebn van de AKP konden hen niet overtuigen. <\/p>\n Het gevolg was dat de kapitaalstroom uit het buitenland sterk afnam en dat er zelfs sprake was van kapitaalvlucht, met een negatieve uitwerking op de economische groei als consequentie. Er ontstond een vicieuze cirkel, want door de lagere groei nam vervolgens het vertrouwen onder buitenlandse investeerder af. <\/p>\n Olieprijs<\/strong><\/p>\n Een meevaller was er ook, want de olieprijs daalde drastisch. Daardoor verminderde het tekort op de handelsbalans, zonder dat er meer ge\u00ebxporteerd werd. Daardoor hoefde er minder geleend te worden om het gat te dichten. Als ergens het gezegde meer geluk dan wijsheid op van toepassing is het hier wel. Niemand wil er echter aan denken hoe de Turkse economie er nu bij zou staan als de olie nog zo duur was als een paar jaar geleden. De daling van de olieprijs zorgde er voor dat de neergang van de economie zich minder snel voltrok dan veel economen aanvankelijk veronderstelden.<\/p>\n De groei van de economie bleef echter onverminderd onder druk staan. Dat weegt zwaar voor de AKP, want de groei is in propagandistisch opzicht erg belangrijk voor de regeringspartij. Niet alleen ten aanzien van buitenlandse investeerders, maar vooral ook richting de achterban.<\/p>\n De groei bedroeg nog altijd meer dan in veel Europese landen. Geen probleem dus, meenden pleitbezorgers van de AKP. Dat is echter een misvatting, want de groei van opkomende markten kan niet vergeleken worden met die van ontwikkelde economie\u00ebn. Wat voor Nederland een aardige groei is, is voor een opkomende economie met een jonge bevolking als Turkije simpelweg onvoldoende. Omdat circa 3 procent groei onvoldoende is om de werkgelegenheid op hetzelfde niveau te houden. De werkloosheid is de laatste jaren dan ook toegenomen in Turkije. De cijfers daaromtrent zijn overigens nogal geflatteerd, bijvoorbeeld omdat daarin niet de werkloosheid onder de vele \u2018ongeregistreerde arbeiders\u2019 (lees: zwartwerkers) in is opgenomen.<\/p>\n G\u00fclen<\/strong><\/p>\n Voor dit jaar wordt uitgegaan van 3,2 procent groei, maar of dat gehaald gaat worden is hoogst twijfelachtig. Over de eerste zes maanden bedroeg de groei namelijk slechts 2,5 procent en in juli en augustus zelfs maar 1,4 procent. <\/p>\n Daarnaast is er de aard van de groei. De regering tracht die dit jaar met veel overheidsbestedingen kunstmatig hoog te houden. Die bestedingen gaan vooral naar de militaire sector. Oorlogseconomie wordt het al genoemd en de geschiedenis leert waar dat toe kan leiden. Daar komt bij dat al die overheidsbestedingen de begroting onder druk zetten, waardoor die een tekort is gaan vertonen. <\/p>\n De tijd waarin de begroting de rots in de branding was dreigt zo snel tot het verleden te behoren, maar de AKP ziet licht aan het einde van de tunnel. De mislukte staatsgreep leidde tot een noodtoestand die gehakt maakt van wat er nog over was van de rechtsstaat, waardoor nog meer twijfels onder buitenlandse investeerders ontstonden. Zoals vaker blijkt heeft ieder nadeel echter een voordeel. <\/p>\n Dat voordeel bestaat er uit dat de couppoging de AKP een vrijbrief gaf om rigoureus de hand te leggen op ondernemingen behorend tot volgelingen van Fethullah G\u00fclen, de in de VS woonachtige imam die verantwoordelijk wordt gehouden voor de couppoging. <\/p>\n Tegen de 600 ondernemingen zijn zo sinds juli in handen van de staat gekomen, met een totale waarde van zo\u2019n 8,5 miljard euro. Daarnaast is voor ongeveer 4,3 miljard euro aan scholen, stichtingen en onroerend goed in handen van de staat gekomen. <\/p>\n Veel daarvan gaat in de verkoop. Het moet gezegd dat potenti\u00eble kopers nog niet in de rij staan, maar ze wachten waarschijnlijk af tot aandeelhouders en andere betrokkenen van G\u00fclen-ondernemingen zijn veroordeeld. Is dat eenmaal zo ver, dan bestaat de verwachting dat ze hun slag slaan en is het kassa voor de staat. Door de opbrengst aan overheidsuitgaven te spenderen kan de economische groei gestimuleerd worden. <\/p>\n Donkere wolken<\/strong><\/p>\n De verkoop van de G\u00fclen-ondernemingen is wat dit betreft waarschijnlijk echter niet meer dan een druppel op een gloeiende plaat. Er zullen veel meer overheidsbestedingen nodig zijn om de groei nog iets voor te laten stellen en de indruk in stand te houden dat het goed gaat met de Turkse economie. <\/p>\n Er hangen namelijk meer donkere wolken boven de economie dan ooit tevoren onder de AKP. Te denken valt aan Erdogans ambitie naar een presidentieel systeem. Krijgt hij die vorm van bestuur, dan valt te vrezen dat hij korte metten zal maken met de resterende spoortjes van de rechtsstaat, met nog meer kapitaalvlucht als gevolg. Dat laatste valt ook te verwachten als de ruzie tussen Turkije en de EU verder escaleert en de Europese leiders besluiten tot economische sancties tegen Erdogans regime. <\/p>\n Tot overmaat van ramp wordt er over gespeculeerd dat de Fed in december tot een volgende renteverhoging zou kunnen beslissen. Bovendien doet het gerucht de ronde dat de Europese Centrale Bank het beleid van monetaire expansie wil afbouwen. Komt het daarvan dan zou dat slecht zijn voor de Turkse economie. <\/p>\n Ondertussen valt op dat er niet meer wordt gepraat over economische hervormingen om de Turkse economie structureel gezonder te maken. Niemand minder dan vicepremier Mehmet Simsek benadrukte daar vorig jaar nog het belang van, maar het is thans een onbesproken thema. Erdogan heeft dan ook voor een ander pad gekozen. Een waarin het draait om de korte termijn benadering waar hij het patent op heeft. Voorlopig zal hij zich er alleen om bekommeren of er groei is tegen de tijd dat er een referendum komt over een presidentieel systeem. Dat kan echter alleen met meer overheidsuitgaven en dat betekent dat er meer kapitaal gegenereerd moet worden. <\/p>\n \u00dclker<\/strong><\/p>\n Er zwemmen echter nog een paar grote vissen rond die gevangen kunnen worden. Vissen die vooralsnog niet met de G\u00fclen-beweging in verband werden gebracht, maar recentelijk wel in dat verband worden genoemd. <\/p>\n Een zo\u2019n vis is de Yildiz-groep, die de snoepgigant \u00dclker beheert. \u00dclker is het laatste decennium berengroot geworden, met de aankoop van onder andere grote namen als Godiva en United Biscuits. <\/p>\n De columnist Dilek G\u00fcngor suggereerde in de regeringsgezinde krant Sabah dat Yildiz geheime aandelen heeft in een grote, tot de G\u00fclen-beweging behorende onderneming. Yildiz ontkent en er loopt ook nog geen justitieel onderzoek naar de groep in verband met banden met de G\u00fclen-beweging, maar G\u00fcngor wekt de indruk dat dit slechts een kwestie van tijd zou kunnen zijn.<\/p>\n De aanval wordt op alle fronten op Yildiz geopend. In de al even regeringsgezinde krant Star schreef Erdogans adviseur, Yigit Bulut, een column onder de titel \u2018Zij die hun kinderen liefhebben moeten dit lezen\u2019. Volgens Bulut worden bij de productie van chocolade en koekjes kankerverwekkende stoffen gebruikt. \u00dclker noemde hij niet, maar dat veranderde toen zijn artikel werd overgenomen door Duvardibi.tv, een door medestanders van Erdogan gerunde website die eerder AKP-politici aanviel die door de president als hinderlijk worden beschouwd. Zoals voormalig premier Davutoglu en oud-president G\u00fcl. Op Duvardibi kreeg het artikel van Bulut opeens \u2018Bescherm je kinderen tegen \u00dclker\u2019 als titel mee. <\/p>\n Aan de religieuze affiniteit van de Yildiz-groep kan het niet liggen. Toen seculier-nationalistische militairen in de jaren negentig van leer trokken tegen islamitische geori\u00ebnteerde ondernemers behoorde Yildiz tot hun doelwitten. <\/p>\n Een anoniem gebleven bankier in Londen waar de columniste Amberin Zaman mee sprak suggereerde dat Yildiz zich volgens Erdogan onvoldoende ondergeschikt opstelt in zijn richting. Daarmee zijn banden met de G\u00fclen-beweging feitelijk al bewezen in Turkije anno 2016 en loopt een onderneming het risico een prooi te worden. <\/p>\n Een andere bankier waar Amberin Zaman mee sprak bracht het als volgt onder woorden:<\/p>\n \u2018Terwijl eigendomsrechten afdoende zijn omschreven, worden ze niet langer nageleefd. Er is geen rechtsstaat meer in Turkije. Het komt regelrecht uit het handboek van Wladmir Putin. Erdogan cre\u00ebert zijn eigen oligarchie.\u2019<\/em><\/p>\n