![\"turis](\"https:\/\/www.turksnieuws.nl\/wp-content\/uploads\/turis-index.jpg\")
<\/p>\n<\/p>\n
Istanbul\/Peter Edel (COLUMN) – Begin dit jaar werden nabij de Irakese stad Mosul ruim tachtig militaire adviseurs uit Turkije gelegerd. Ze kwamen daar om Koerdische peshmerga-strijders van de regionale Koerdische regering (KRG) op te leiden voor de strijd tegen de Islamitische Staat (IS) waar Mosul door bezet wordt gehouden. <\/p>\n
Tot dusver niets aan de hand, want Ankara kwam hierover tot een overeenstemming met de centrale regering in Bagdad. De betrekkingen verslechterden vorig weekend echter radicaal toen Turkije zijn militaire aanwezigheid in Irak plotseling uitbreidde, met honderden extra militairen in het noordelijk van Mosul gelegen Bashiqa. <\/p>\n
Routineprocedure<\/strong><\/p>\n Bagdad schreeuwde moord en brand. Premier al-Haider Abadi noemde het een aantasting van de territoriale soevereiniteit en het ministerie van Buitenlandse Zaken van Irak riep de Turkse ambassadeur op het matje. Bovendien dreigde Irak naar de VN-veiligheidsraad te stappen. Het vindt daarbij steun bij Rusland, dat op zeer slechte voet staat met Turkije sinds op 24 november jl. een Russisch gevechtsvliegtuig door de Turkse luchtmacht werd neergeschoten. <\/p>\n Daarnaast weet de regering in Bagdad zich gesteund door Iran, dat in Syri\u00eb evenals Rusland de kant van president al-Assad koos. Iran zou zich aan kunnen sluiten bij de Russische boycot tegen Turkije. Deze week halveerde het al de gasleverantie aan Turkije. Officieel om technische redenen, maar de timing is veelzeggend. <\/p>\n Volgens Ankara was er niets aan de hand en ging het om de afwisseling van militairen en het beveiligen van de militaire adviseurs tegen eventuele aanvallen van IS, of de Koerdische PKK. Een routineprocedure, zei premier Davutoglu, waarvoor Bagdad toestemming gaf. <\/p>\n Turkije wekt nu de indruk de angel uit het geschil te willen halen en verklaarde niet nog meer militairen naar Irak te zullen sturen. De militairen die daar recentelijk zijn gearriveerd zullen echter niet terug worden gehaald. President Erdogan was daar heel helder over. Hij zei verder dat de kwestie besproken zal worden tijdens een ontmoeting tussen Turkije, de KRG en de VS. Irak is daar niet voor uitgenodigd. <\/p>\n Hakim al-Zamili, de voorzitter van de commissie voor Veiligheid en Defensie van het Irakese parlement, stelde ondertussen luchtaanvallen voor op Turkse militairen als zij geen haast maken bij het verlaten van Irak. Er kon, zo stelde al-Zamili, ook om militaire steun van Rusland tegen Turkije verzocht worden. <\/p>\n Vragen<\/strong><\/p>\n Al-Zamili loopt snel van stapel, maar het is Irak menens, zoveel is duidelijk. Dat Ankara dit begrijpt bleek uit het advies aan Turken in Irak – buiten het Koerdische gebied – om het land te verlaten. <\/p>\n Het is de vraag is waar die felheid in Irak zo plotseling vandaan komt, als eerder toestemming werd gegeven voor de komst van Turkse militairen, zoals Ankara stelt. <\/p>\n Daarnaast is er de vraag waarom Turkije juist op dit moment besloot tot een troepenuitbreiding in Irak. Gezien de crisis met Rusland geldt het gekozen tijdstip immers als delicaat. <\/p>\n Het is onduidelijk wat Turkije van plan is in Irak. Althans, dat vindt \u00d6zt\u00fcrk Yilmaz, de voormalige Turkse consul in Mosul, die vorig jaar samen met zijn personeel 101 dagen door IS in gijzeling werd gehouden en tegenwoordig namens de Republikeinse Volkspartij (CHP) in het Turkse parlement zit. Turkije kan troepen naar Bashiqa sturen en ertoe bijdragen dat IS uit Mosul wordt verdreven, maar over de daarop volgende stap tast Yilmaz in het duister. <\/p>\n De AKP lijkt te willen voorkomen dat door Iran gesteunde sjiieten Mosul in handen krijgen, terwijl de olie in dit gebied natuurlijk ook een rol speelt. Turkije betrekt immers olie van de KRG. Als Mosul onder Koerdische controle komt te vallen, zoals de stad Sinjar, dan is het volgens Yilmaz echter niet uitgesloten dat de PKK en de daaraan verwante Syrische Democratische Eenheidspartij (PYD) hun gebied weten uit te breiden. Dat kan niet de bedoeling zijn voor de zeer tegen de PKK en de PYD gekante Turkse regering. <\/p>\n Hashd al-Shaabi<\/strong><\/p>\n Het ontstane conflict met Irak kan niet los gezien worden van de crisis met Rusland, maar ook sektarisme speelt een nadrukkelijke rol. President Erdogan kon daarover dan een verwijt richten aan Irak en Iran, maar ook voor hem is het onderscheid tussen soennieten en sjiieten een factor van betekenis. <\/p>\n Zoals ten aanzien van de Irakese militie Hashd al-Shaabi (Volksmobiliseringseenheid- PMF). Naar de buitenwereld maakt de regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) een voorstelling van Hashd al-Shaabi als volledig sjiitisch en gecontroleerd door Iran, maar het is de vraag of dat werkelijk zo is. <\/p>\n De journalist Fehim Tastekin erkent dat Hashd al-Shaabi werd opgericht op initiatief van de uit Iran afkomstige – doch in Irak actieve – sjiitische leider in Irak Ayatollah al-Sistani. Tastekin schrijft echter ook dat deze militie transformeerde in een nationale eenheid waar ook soennieten deel van uitmaken. Sterker nog, soennieten zouden nu de boventoon voeren in Hashd al-Shaabi, wat zich lastig verhoudt tot de sjiitische meerderheid van 65 procent in Irak. <\/p>\n De columnist Murat Yetkin wees op de groeiende betrekkingen tussen Turkije en Hashd al-Watani, een door Hashd-al Shaabi gesteunde groep. Yetkin zoekt daar een verklaring voor de woede-uitbarsting in Bagdad over de Turkse troepenuitbreiding in Irak. <\/p>\n Tegenwicht<\/strong><\/p>\n De verschillende sjiitische en soennitische actoren anticiperen op de periode die zal volgen nadat IS verslagen is in Mosul. Turkije wil daar zeker niet buiten blijven en ziet het na het echec in Syri\u00eb als een kans om te onderstrepen dat het nog altijd een speler van formaat is. <\/p>\n Samen met de Koerden van de KRG en de Arabische soennieten van de Nuceyfi-stam wil Turkije in Mosul een tegenwicht bieden aan de door Rusland begroete alliantie tussen Iran en de sjiieten in Irak. Daarbij zijn \u2018Boots on the ground\u2019 essentieel voor Ankara, om een situatie te voorkomen waardoor Turkije in Syri\u00eb buiten spel werd geplaatst. De sjiieten zullen zich dit uiteraard realiseren, maar er speelt meer. <\/p>\n Een van de gevolgen van de crisis met Rusland is dat het Turkse plan voor een \u2018vrije zone\u2019 in Noord-Syri\u00eb van de baan is. Veel enthousiasme heeft daar in het westen nooit voor bestaan, maar nu is deze Turkse droom definitief aan stukken geslagen. <\/p>\n Dit benadrukt het belang voor Ankara om de als brug tussen de PKK en de Democratische Eenheidspartij (PYD) in Noord-Syri\u00eb fungerende Shengal-regio te controleren. Ook dat zal een overweging zijn geweest bij de beslissing om meer militairen naar Irak te sturen. <\/p>\n KRG<\/strong><\/p>\n Verder zijn er de tekenen dat het in Mosul tot een soennitische opstand kan komen tegen IS. Ankara ziet dat IS moeite heeft om haar greep op de stad te behouden. Komt het tot een uitbarsting dan kunnen de brokstukken niet alleen terechtkomen op etnische Turken in Irak (Turkmen), maar ook op de Koerdische gebieden van de KRG Noordoostelijk van Mosul. <\/p>\n Turkije zal beide bescherming willen bieden. Om verschillende redenen, maar wellicht ook omdat het elders niet op veel steun kan rekenen bij de crisis met Irak. Op de VS kan Ankara in dit verband geen beroep doen. Niet nadat Washington koel ontkende dat de militaire uitbreiding van Turkije in Irak onderdeel vormt van de door de VS ge\u00efnitieerde coalitie tegen IS. De Amerikanen lieten daarnaast weten tegen iedere militaire aanwezigheid uit het buitenland te zijn zolang dat tegen de zin van de regering in Bagdad is. <\/p>\n KRG-president Massoud Barzani zal zijn gedachten hebben over een uitgebreide militaire aanwezigheid van Turkije in zijn omgeving, maar hij heeft alle reden om daar over te zwijgen. De handelsbetrekkingen met Turkije bijvoorbeeld. Bovendien zal Barzani niet weten waar hij in de directe omgeving anders aan kan kloppen dan bij Turkije in het geval hij tegen problemen aanloopt met Bagdad. <\/p>\n Isra\u00ebl<\/strong><\/p>\n Voor Turkije is de band met de KRG van elementair belang. Niet alleen ten aanzien van de olie, maar in strategisch opzicht ook ten aanzien van sjiieten in Irak en Iran. Een niet oninteressant terzijde daarbij bestaat uit de nauwe banden van de KRG met de staat Isra\u00ebl. Die gaan zo ver dat de KRG door sommigen zelfs als een soort dependance van Isra\u00ebl wordt beschouwd. En dat terwijl Turkije sinds 2010 een hoogopgelopen geschil met Isra\u00ebl kent. Dat maakt de steeds nauwer wordende band van Turkije met de KRG op z\u2019n zachts gezegd speciaal. <\/p>\n Het Midden-Oosten blijft als een schaakspel waarbij een zet niet alleen tot het be\u00ebindigen van allianties kan leiden, maar ook tot een einde van geschillen. Tel daarbij op dat je met aversie tegen sjiieten en Iran zeker vrienden kan maken in Isra\u00ebl, en er liggen mogelijkheden. <\/p>\n Aardgas<\/strong><\/p>\n Een aspect van die mogelijkheden is het aardgas voor de kust van Isra\u00ebl. Aanvankelijk was Isra\u00ebl voornemens om dat richting Egypte te transporteren, maar daar vond men onlangs zelf een gasveld in de buurt. Daardoor kijkt Isra\u00ebl nu in andere richtingen, waarbij vooral Turkije in beeld komt. Gas transporteren via Turkije naar Europa is voor Isra\u00ebl erg voordelig. Ook voor Turkije biedt dit voordelen. <\/p>\n Recentelijk sprak president Erdogan met Qatar en Turkmenistan over de levering van gas, maar de afstand tot die landen is groot en een pijpleiding van daaruit naar Turkije daardoor lastig. Zeker als die door landen gaat waar Turkije conflicten mee kent, zoals Syri\u00eb, Irak en Iran. Bovendien ontbreekt het Turkije aan de infrastructuur die bij een gebrek aan een pijpleiding noodzakelijk wordt, zoals de mogelijkheid om gas op te slaan.<\/p>\n Het overleg van Erdogan met Qatar en Turkmenistan leert dat Turkije naar een alternatief zoekt voor Russisch gas. De boycot van Rusland waar premier Davutoglu onlangs over sprak zou er uit kunnen bestaan dat Turkije daar geen gas meer van afneemt. Rusland zou daar zeker door getroffen worden, in aanmerking genomen dat geen ander land daar meer gas koopt dan Turkije. Dit verklaart ook waarom de Russische boycot geen betrekking heeft op de gasleverantie. Rusland tracht de gevolgen daarvan voor de eigen economie immers zo veel mogelijk te beperken. <\/p>\n Hier ligt dus een kans voor Turkije tot economische represailles tegen Rusland. Ankara kan het tien jaar lopende contract met Rusland echter niet ontbinden zonder een forse schadevergoeding opgelegd te krijgen. Nu de verhoudingen volledig op scherp staan zou Turkije een eventuele Russische boete naast zich neer kunnen leggen, maar dat zou het conflict nog verder verdiepen. <\/p>\n Sabah<\/strong><\/p>\n Ook als Turkije gas blijft afnemen van Rusland blijft een gasdeal met Isra\u00ebl echter een optie, zeker voor de langere termijn. Isra\u00ebl verbindt een overeenkomst daarover aan een herstel van de betrekkingen, maar Turkije blijft daarover vooralsnog de boot afhouden. Dat wil zeggen, zolang Isra\u00ebl zich niet schikt naar de voorwaarden die sinds 2010 door Turkije worden gesteld. Dat is echter niet meer dan de buitenkant van het verhaal, want op de achtergrond daarvan wordt er zeker onderhandeld. Of zoals de regeringsgezinde krant Sabah in augustus jl. stelde:<\/p>\n \u2018Aan beide kanten worden de onderhandelingen over een herstel van de betrekkingen al bijna twee jaar voortgezet. Het ziet er naar uit dat er een gemeenschappelijk verlangen ontstaat om de diplomatieke betrekkingen te herstellen wanneer Turkije na vroege verkiezingen een nieuwe regering heeft gekregen.\u2019 <\/em><\/p>\n Wat opvalt is dat Isra\u00ebl al een tijd niet meer door Erdogan op de korrel wordt genomen tijdens zijn verbale salvo\u2019s. Verklaarbaar, want met Rusland heeft de Turkse natie een nieuwe vijand gekregen die in korte tijd een grotere bedreiging is geworden dan Isra\u00ebl ooit voorstelde. Een economische boycot van Turkije door Isra\u00ebl kwam bijvoorbeeld nooit aan de orde. Het conflict met Isra\u00ebl leidde ook niet tot angsten over oorlog zoals die momenteel onder veel Turken leven ten aanzien van Rusland. <\/p>\n Andere voordelen<\/strong><\/p>\n Natuurlijk, met nieuwe vijanden hoeven de oude nog niet vergeten te zijn, maar voor Turkije zijn er naast een mogelijke overeenkomst over gasleverantie ook andere voordelen verbonden aan een normalisering van de betrekkingen met Isra\u00ebl. Het aantal opponenten in de regio groeit de laatste tijd immers snel en potenti\u00eble vrienden zijn er schaars. <\/p>\n Een toenadering tot Isra\u00ebl zou ook aansluiten bij de hernieuwde blik naar het westen van Turkije sinds de crisis met Rusland. Isra\u00ebl wil in ieder geval wel. Niet alleen uit economische overwegingen, maar ook omdat het de strategische ligging van Turkije van groot belang blijft achten. Met name ten aanzien van Iran uiteraard. <\/p>\n Hoe zullen de medestanders van de AKP reageren wanneer het vijandbeeld voor Erdogan & Co. van Isra\u00ebl naar Rusland verschuift? Nu heten critici van hun geliefde president en partij nog vaak \u2018Joden\u2019. Gaat dat in \u2018Russen\u2019 veranderen? Of krijgen we eerst nog een tussenfase waarin de criticus van de AKP als \u2018Russische Jood\u2019 te boek komt te staan\u2026?<\/p>\n