Erdogan en de Moslim Broederschap (COLUMN)

Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – Na het referendum van 16 april jl. in Turkije zei president Erdogan dat al de nare dingen die hij eerder over Europese landen had gezegd maar snel vergeten moesten worden. Toen hij vorige week werd geïnterviewd door een Tv-kanaal in Portugal benadrukte hij echter dat hij ook nu nog achter zijn uitspraken staat over ‘fascisten en nazaten van nazi’s’ ten aanzien van Nederland en Duitsland.

Als hij dat niet uit zijn hoofd kan zetten, dan heb ik daar ook moeite mee. Dus laten we eens kijken naar wie het zegt. Zo hebben we het punt dat Erdogan voorafgaand aan het referendum in zee ging met de Partij van de Nationale Beweging (MHP) waarvan oprichter Alparslan Türkes tijdens WOII een pro-nazi demonstratie organiseerde. Dat de islamitische nazi-bataljons die in Centraal-Azië destijds tegen de Sovjet-Unie vochten onder bevel stonden van een Turk, laten we dan verder maar voor wat het is.

El-Banna

Daarnaast is er Erdogans geliefde Moslim Broederschap (MB). De oprichter daarvan, Hassan el-Banna, sympathiseerde in veel opzichten met Hitler. De MB ontving in de jaren dertig en veertig ook fondsen van de nazi’s. Of neem de aan de MB verbonden Amin al-Hussaini, de toenmalige grootmoefti van Jeruzalem. Direct nadat de nazi’s in 1933 aan de macht waren gekomen vloog hij hen in de armen, om in de daarop volgende jaren regelmatig bij hen te gast te zijn. Al-Hussaini spande zich ook in om moslims voor de nazi’s te rekruteren.

Nu zal ik de laatste zijn om te ontkennen dat veel Nederlanders fout waren tijdens WOII. Maar welke Nederlander erkent en veroordeelt dat pijnlijke feit tegenwoordig niet? Heeft Erdogan echter ook de nazi-smet op zijn islamistisch ideologische roots veroordeeld? Ik heb hem er nooit over gehoord.

Soylu

Maar wacht even, aan regeringsgezinde columnisten proberen de laatste tijd juist om een connectie tussen de MB en Erdogans Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) te ontkennen.

Zoals Ragip Soylu, de door de Turks Nederlandse zakenman Ekim Alptekin regelmatig geretweette correspondent in Washington van de pro-AKP krant Sabah. Soylu stelt krampachtig dat ‘organische banden’ tussen de AKP en de MB op ‘een mythe’ zijn gebaseerd.

Ik heb met Soylu te doen, want het valt niet mee om dat vol te houden. De AKP is immers een telg van de door Necmetin Erbakan opgerichte Milli Görüs beweging, en die staat al heel lang te boek als de Turkse tak van de MB.

Terrorisme

In februari protesteerde Erdogan nog luidkeels toen de VS overwogen om de MB op de lijst van terroristische organisaties te plaatsen. Zou dat overigens terecht zijn?

Officieel nam de MB in de jaren officieel afstand van geweld, maar in 1981 was een daaraan verbonden club betrokken bij de moord op de Egyptische president Anwar Sadat.

Hamas, dat ontstond als de Palestijnse afdeling van de MB, heeft zich evenmin van geweld gedistantieerd. Voor Erdogan is dat o.k., want Hamas is in zijn ogen een legitieme verzetsorganisatie. Wie hetzelfde over de Koerdische PKK zegt loopt kans om gearresteerd te worden wegens ‘propaganda voor terrorisme’, maar dat terzijde.

Jihad

Volgens Rusland is de MB de drijvende kracht achter de opstand in Tsjetsjenië. Een aanslag op een overheidsgebouw in Grozny werd door de Russen aan de Moslim broeders toegeschreven.

Wat betreft al-Qaeda komt de MB over als een kweekvijver voor de terroristen daarvan. Zo was Osama Bin Ladens tweede man Ayman al-Zawahiri afkomstig uit de Egyptische afdeling ervan. In 2011 protesteerde de MB tegen de liquidatie van Bin Laden door de VS.

De verwijzing naar jihad in de slogan van de MB liegt er niet om: ‘Allah is ons doel, de profeet onze leider, de Koran onze wet. Jihad is onze weg. Sterven voor Allah is ons hoogste doel.’

Democratie

De MB streeft naar herstel van het kalifaat en invoering van de sharia, maar kiest tegelijkertijd voor democratie. De daaraan gegeven invulling sluit echter slecht aan bij algemene normen daaromtrent. Of zoals Erdogan het in de jaren negentig al uitdrukte: ‘democratie is als een busrit die eindigt wanneer de juiste halte is bereikt.’

In Egypte ging het niet anders nadat de uit de MB afkomstige Mohamed Morsi daar aan de macht kwam. Zeker, hij kwam democratisch aan de macht (hoewel met een minimaal aantal stemmen, omdat veel Egyptenaren de moeite niet namen om naar de stembus te gaan), maar wat hij er vervolgens van maakte had weinig met democratie te maken.

Rabia

Hoe dan ook, het valt voor de AKP niet mee om een connectie met de MB te ontkennen. Daarvoor maakte Erdogan de laatste jaren ook net even te vaak het Rabia-gebaar, dat symbool staat voor het MB-protest in Egypte tegen de verdrijving van Morsi door generaal al-Sisi.

Toen Morsi aan de macht kwam was Erdogan euforisch, wat in een rouwstemming omsloeg toen al-Sisi het regeren zijn geestverwant liet opsluiten. Aldus maakte Erdogan zijn ideologische affiniteit niet tot een geheim. En passant nam Turkije ook nog eens gevluchte Moslim broeders uit Egypte op. Allemaal tot ongenoegen van regeringen als in Saoedi Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten (VAE), die een bloedhekel hebben aan de MB en juist in een jubelstemming geraakten toen al-Sisi korte metten maakten met Morsi.

Dat het AKP-journaille nu een afstand probeert te creëren tot de MB heeft niets te maken met het nazi-verleden van deze islamitische beweging, maar alles met Erdogans angst voor een soortgelijk lot als dat van Morsi. De recente maatregelen van Saoedi Arabië, de VAE en andere landen in het Midden-Oosten tegen Qatar, dat zoals de AKP eveneens aan de kant van de MB staat, onderstreepte de vrees in het grote paleis te Ankara.

Gülen

Het valt, zoals ik eerder al voor Turksnieuws schreef, ook geenszins uit te sluiten dat de haat van met name de VAE jegens de MB een rol speelde bij de mislukte staatsgreep van vorig jaar in Turkije. Vooral ook omdat de hoofdverdachte voor de couppoging, imam Fethullah Gülen – om het zacht uit te drukken – evenmin enthousiast is over de MB.

Om die reden kon de controversiële imam niet door een deur met Necmetin Erbakan, Erdogans leermeester en zoals gesteld de oprichter van Milli Gürüs, de Turkse variant van de Moslim Broederschap. Dat ging zelfs zo ver dat Gülen in 1997 de militairen steunde toen zij Erbakan tot ontslag dwongen.

Het klinkt tegenstrijdig dat Gülen desalniettemin een samenwerking aanging met Erdogan, maar dat was dan ook eerder een verstandshuwelijk dan een op ware liefde gebaseerde verbintenis. Die samenwerking werd mogelijk omdat de AKP aanvankelijk afstand nam van specifieke Milli Görüs/MB stokpaardjes, zoals een afkeer van het westen. Het is dan ook geen toeval dat het conflict tussen Gülen en Erdogan groeide naarmate hij weer op het vertrouwde Milli Görüs gedachtegoed teruggreep.

Paranoïde

De ervaren Britse journalist Gareth Jenkins acht het onwaarschijnlijk dat het nogmaals tot een couppoging komt in Turkije. Het risico van een onderneming om Erdogan te vermoorden noemt hij echter realistisch. In feite zou dat echter op hetzelfde neerkomen, want AKP=Erdogan. Als hij wegvalt zou het sterk van zijn charisma afhankelijke AKP-kaartenhuis zomaar ineenstorten.

Erdogan lijkt zich bewust van het risico dat een aanslag op zijn leven kan worden gepleegd. Hij werd erg paranoïde toen hij tijdens zijn recente bezoek aan de VS bij de Turkse ambassade kwam en daar met een demonstratie in zijn nabijheid werd geconfronteerd – wat kon gebeuren omdat de Amerikaanse wet nu eenmaal demonstraties nabij ambassades toestaat. Uit voorzorg liet hij zijn beveiligers de demonstranten (vooral Armeniërs en Koerden) daarom maar in elkaar trimmen, wat hem op een extra conflict met Washington kwam te staan.

Düzce

De AKP ziet de associatie met de MB nu dus echter ook als een risico, wat verklaart waarom men dat aspect nu tegen beter in uit de geschiedenis tracht weg te schrijven.

Alleen is kennelijk nog niet iedereen doordrongen van de noodzaak daarvan, want het bestuur van de noordwestelijk gelegen provincie Düzce vond het deze week nodig een kolossaal rabia-object neer te zetten (zie onderstaande foto).

Grijze Wolven van de MHP protesteerden omdat ze vinden dat rabia geen nationaal symbool is; alleen de wolf is dat voor hen. Gezien de liefde voor de MB had de AKP het een paar jaar geleden zeker gewaardeerd wat ze daar in Düzce uithaalden, maar in de huidige situatie zal men daar bij de regeringspartij vast anders over denken.

Volg Peter Edel op Twitter

Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politiek biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)