Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – Wat de Turkse buitenlandminister Mevlüt Cavusoglu in Hamburg zei was verschrikkelijk. De ordinaire uitlatingen van president Erdogan over Duitsland waren nog erger. Het was koren op de molen van lagere levensvormen als Geert Wilders.
Cavusoglu sprak over warme gevoelens voor zijn Turkse broeders in Duitsland, maar hebben die er baat bij wanneer hij extreemrechts van munitie voorziet? Ik ga daar geen aandeel aan leveren door zijn woorden en die van Erdogan te herhalen. De main stream media hebben dat al te veel gedaan.
Gesprek
Nee, dit artikel heeft een ander onderwerp: we gaan het nog eens hebben over de raadselachtige toedracht van de poging tot staatsgreep vorig jaar. Meer precies, de vreemde gedragingen voorafgaand daaraan van Hakan Fidan, de chef van de nationale veiligheidsdienst MIT.
Een getuige verklaarde dat Fidan en Akar op de avond voor de couppoging een gesprek voerden dat maar liefst zes uur in beslag nam. Het onderhoud vond plaats na afloop van een ceremonie rond het afronden van een militaire opleiding bij het commando van de speciale strijdkrachten.
Saillant detail: normaliter worden de ceremonies van de speciale strijdkrachten op vrijdagen gehouden, maar we weten wat er op vrijdag gebeurde…
Tip
In de middaguren van 15 juli kwam bij MIT een waarschuwing binnen over onregelmatige activiteiten binnen de strijdkrachten. De tip kwam van een mysterieuze majoor, waarvan alleen de initialen bekend zijn: H.A.
Nog een saillant detail: H.A. bevindt zich momenteel in een gevangenis.
Het is onduidelijk hoe laat H.A. zijn waarschuwing afleverde bij MIT. Volgens de tweede man van MIT, Sabahattin, was dat rond het middaguur. De journaliste Hande Firat, die beroemd werd nadat Erdogan in haar programma op het nieuwskanaal CNN Türk via een telefoon de bevolking had opgeroepen de straat op te gaan, hield het in haar boek over de couppoging echter op 2.45. Vanwaar het verschil?
Muhsin
Fidan zou Akar om 16.30 hebben gewaarschuwd en verscheen om 18.00 bij het hoofdkwartier van de generale staf. Kennelijk waande Fidan zich veilig bij Akar. Vraag: hoe kon hij daar zeker van zijn? Met andere woorden, hoe wist hij dat Akar niet bij de samenzwering betrokken was?
Volgens de eveneens in het gebouw van de generale staf aanwezig generaal Güler telefoneerde Fidan met Muhsin, de veiligheidsadviseur van Erdogan. Güler hoorde Fidan vragen of hij met de president kon spreken, maar niet wat Muhsin antwoordde.
In ieder geval kan Fidan toen niet met Erdogan hebben gesproken. Evenmin nam Muhsin contact op met Erdogan om hem over de situatie te informeren. De president zei later immers dat hij daar pas voor het eerst via zijn zwager over hoorde.
Kübra Yavuz
Veiligheidscamera’s registreerden dat Fidan om 20.21 het gebouw van de generale staf verliet. Dat wil zeggen, een uur voordat de couppoging begon. Wat Fidan vervolgens deed is onduidelijk, al wordt gezegd dat hij uit eten (!) ging. Wel is bekend dat Fidan na de twee en een half uur bij de generale staf begeleid werd door de vrouwelijke officier Kübra Yavuz.
Tijdens een verhoor bekende Yavuz aangesloten te zijn bij de Gülen-beweging, op basis waarvan ze werd gearresteerd. Tijdens een tweede verhoor trok ze haar eerdere bekentenis echter terug en zei dat die onder dwang was afgelegd. Volgens Yavuz was ze door de commandant van de bijzondere strijdkrachten, luitenant-generaal Aksakalli, met de dood bedreigd. Ze ontkende iets met de Gülen-beweging te maken te hebben.
Mogelijk loog Yavuz bij het tweede verhoor, maar dan is er de constatering dat een militair die zich in de directe nabijheid van de MIT-chef bevond kennelijk niet werd gescreend op betrokkenheid bij een als vijandig beschouwde religieuze stroming. Incompetentie? Of is er een andere verklaring?
Onbereikbaar
Al die tijd was Fidan onbereikbaar voor Erdogan en premier Yildirim, wordt gezegd. Zijn telefoon werkte in ieder geval. Tot die conclusie moeten we in ieder geval komen als we de zojuist genoemde luitenant-generaal Aksakalli geloven, want hij verklaarde dat hij in die uren regelmatig telefonisch contact had met Fidan.
Fidan, Akar, Muhsin, Güler, Sabahattin en H.A. kenden de dreiging, maar Erdogan en Yildirim niet. Dat blijft toch opmerkelijk.
Zoals ik vaker heb benadrukt hoefden Akar en Fidan geen getuigenis af te leggen voor de naar aanleiding van de mislukte staatsgreep geformeerde onderzoekscommissie. Beide hadden daar veel uit de doeken kunnen doen over wat in de uren voorafgaand aan de couppoging geschiedde, maar daar kreeg de natie niets over te horen. Daarmee wordt wel heel erg sterk gesuggereerd dat de toedracht van de couppoging in ieder geval wat betreft de rol van Akar en Fidan verborgen wordt gehouden.
Topal
Als verklaringen van autoriteiten ontbreken of rammelen, wordt het verleidelijk om te luisteren naar wat gearresteerde militairen zeggen. Zoals luitenant Topal, die terechtstaat voor betrokkenheid bij de couppoging.
Volgens Topal hoorde hij van regimentscommandant Celebi dat opperbevelhebber Akar de leiding had over de ‘Vrede thuis raad’ die de couppoging ondernam. Als dit waar is, dan klopt het officiële verhaal, waarin Akar door coupplegers werd vastgehouden op de nabij Ankara gelegen luchtmachtbasis Akincilar, uiteraard van geen kanten.
Maar is het waar? Dat is natuurlijk de vraag. Vragen zijn er echter in alle richtingen, zoals uit het bovenstaande blijkt zeker ook wat betreft Akar en Fidan. Meer dan een half jaar na dato zijn het alleen maar meer vragen geworden.
Die avond en nacht gebeurde al veel dat de geloofwaardigheid tartte. Zoals de oproep aan de bevolking vanuit moskeeën om de straat op te gaan. Dat was te snel bedacht en gecoördineerd om geloofwaardig te zijn. Of het feit dat Erdogan in een vliegtuig naar Istanbul stapte op een moment waarop de coupplegers nog niet waren geneutraliseerd. Hoe kon hij toen weten dat hij de piloten van het vliegtuig, en die van de F-16’s waar hij door geëscorteerd werd, kon vertrouwen?
Vragen en nog eens vragen, maar antwoorden, ho maar.
Volg Peter Edel op Twitter
Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)
