Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – Het proces in de VS tegen de Iraan-Turkse zakenman Reza Zarrab begint naderbij te komen. In januari moet het dan toch echt gaan beginnen. Voor wie nog niet weet wij is: Zarrab was eind 2013 de centrale figuur in het corruptieschandaal rond de in Turkije regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP). Hij werd destijds in opdracht van aanklagers in dienst van imam Fethullah Gülen aangehouden, maar kwam na kort de geneugten van een Turkse gevangenis beleefd te hebben op vrije voeten.
In bijzijn van een aantal AKP-coryfeeën ontving Zarrab vorig jaar een prijs voor zijn verdiensten als exporteur, wat van betekenis is over bij de regeringspartij levende gevoelens jegens hem.
Bharara
In maart van dit jaar vloog Zarrab naar de VS, waar hij korte tijd later gearresteerd werd op de beschuldiging dat hij de boycot tegen Iran ontweek tijdens zijn goud-voor-olie deals met dat land. Aanklager Preet Bharara meent dat er gronden voor vervolging zijn, maar Zarrabs advocaten houden het er op dat hij Zarrab alleen wil vervolgen omdat de Iran geboren goudhandelaar de dans wist te ontspringen in Turkije.
Alom wordt aangenomen dat Zarrab meer weet over het reilen en zeilen binnen de AKP dan president Erdogan lief is. Aanvankelijk deed Erdogan alsof hij zich er niet over op kon winden, maar later liet hij dat masker vallen. Verklaarbaar, want Zarrab hangt 75 jaar gevangenisstraf boven het hoofd, waardoor hij naar alle waarschijnlijkheid graag op de praatstoel plaats zal willen nemen.
In Ankara spreekt men van een politiek proces, waarmee de belangen van Gülen worden gediend. Dat lag eerder al gevoelig voor de AKP, maar sinds men Gülen er daar van beschuldigd dat hij het brein was achter de mislukte staatsgreep van 15 juli jl. en de VS hem niet onmiddellijk op een vliegtuig richting Turkije willen zetten, is het nog vele malen gevoeliger komen te liggen.
Bozdag
De aanklagers waar Zarrab zich tegenovergesteld weet dienden een document in bij de rechter, dat op 15 november openbaar gemaakt werd. Er stonden interessante zaken in. Zo weten we nu dat de Turkse justitieminister Bekir Bozdag een paar weken geleden een bezoek bracht aan zijn Amerikaanse collega Loretta Lynch. Bozdag bracht haar vers bewijs over de rol van Gülen bij de couppoging van 15 juli jl. (bewijs waar Turkije nog heel weinig van gezien heeft) en verzocht Lynch verder een einde te maken aan het proces tegen Zarrab. Er is ‘geen bewijs’ dat vervolging rechtvaardigde en daarom moest Zarrab zo snel mogelijk worden vrijgelaten, vond Bozdag.
Deze gang van zaken bracht de aanklagers tot de conclusie dat de Turkse regering getracht heeft te interveniëren ten aanzien van het proces tegen Zarrab.
Emails
Het door de aanklagers ingediende document werd openbaar nadat de advocaten van Zarrab de rechter hadden verzocht om Bozdag een kopie te geven van een uit 2014 daterend bevel waarmee justitie in de VS Zarrabs emails kon onderzoeken. Zarrabs advocaten trekken het document rond dit bevel in twijfel en hadden graag gezien dat Bozdag de authenticiteit ervan kon weerleggen. Rechter Richard Berman wees het verzoek echter af.
Het ziet er niet naar uit dat U.S. Attorney General Lynch mee zal gaan in Bozdags wensen. Alle hoop voor de AKP zal daardoor nu gevestigd zijn op President-elect Donald Trump. Het proces tegen Zarrab begint echter een dag of zes na diens inauguratie op 20 januari. Dat wordt kort dag en het is de vraag of Trump via de benoeming van nieuwe hoofdaanklagers iets kan betekenen voor Erdogan als het proces tegen Zarrab eenmaal van start is gegaan. Bovendien moet nog maar blijken of Trump zo ver wil gaan.
Liefde
De AKP ziet Trump als een perfecte bondgenoot, maar de liefde zou wel eens van korte duur kunnen zijn. Zo is de eerder gehoorde verwachting dat de VS onder Trump zullen stoppen met het steunen van Koerdische milities ondertussen al bijgesteld en klinken er ook geluiden dat hij Erdogans geliefde Vrije Syrisch Leger niet zo ziet zitten.
Komt het daarover tot een geschil dan zou het best wel eens kunnen dat Trump niets onderneemt om het proces tegen Zarrab af te blazen.
Of Trump zich onder die omstandigheden erg in zal spannen voor een vlotte uitlevering van Gülen staat evenmin vast. Dat werd allemaal wel aangenomen, en het zou ook best nog kunnen, maar vooralsnog bestaat er vooral onzekerheid over hoe het precies zal lopen wanneer Trump eenmaal in het Witte Huis zit.
Er is veel voor te zeggen dat Trump karaktertrekken deelt met Erdogan en dat beide tot hetzelfde soort politici kunnen worden gerekend. Dat zegt echter niet zo erg veel over de kans op goede betrekkingen. Erdogan kreeg het per slot van rekening niet met Gülen aan de stok omdat hij zo van hem verschilt, maar juist omdat hij zoveel met hem gemeen heeft.
Eerdere artikelen over het proces tegen Reza Zarrab staan onder de rubriek ‘justitie en politie’.
Volg Peter Edel op Twitter
Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)
