Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – Al weer het derde deel deze week (en de zevende in totaal) van ons feuilleton over de vervolging in de VS van de uit Iran afkomstige goudhandelaar Reza Zarrab. Het zal zeker de laatste aflevering niet zijn, want het proces bevindt zich nog maar in een voorbereidingsfase.
We zagen eerder dat Zarrabs advocaat, Benjamin Brafman, een verzoek om borgtocht indiende bij rechter Richard Berman. Dat wil zeggen, Brafman stelde voorlopig huisarrest voor in een speciaal daarvoor aangeschaft appartement met vijftien kamers. Zarrab wil daar een borg van vijftig miljoen dollar tegenover stellen.
In de wetenschap dat 50 miljoen dollar een habbekrats is voor Zarrab, tekende aanklager Preet Bharara bezwaar aan tegen dit verzoek. Dat deed hij onder andere door het eind 2013 onthulde corruptieonderzoek rond de in Turkije regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) aanhangig te maken. Eerder was dat onderzoek nog niet in het proces aan de orde gekomen.
Brafman was het er niet mee eens. In een 55 pagina’s tellende petitie legde hij uit waarom de corruptiezaak rond de AKP volgens hem geen deel uit mag maken van het proces tegen zijn cliënt. Hij beschuldigde Bharara van een ‘ongelukkige en schaamteloze poging om het gevecht rond de borgtocht te winnen.’
Brafman sprak tegen dat er vluchtgevaar ontstaat wanneer Zerrab op borgtocht vrijkomt. Daar kan volgens de advocaat geen sprake van zijn in een proces dat naar zijn mening ‘verdedigbaar’ is. ‘De heer Zarrab is geen terrorist’, voegde hij daaraan toe, alsof er bij voorarrest alleen in het geval van terrorisme vluchtgevaar bestaat.
Paspoorten
Brafman had meer noten op zijn zang. Hij klaagde dat was nagelaten om Zarrab de Amerikaanse wetten uit te leggen en zei dat zijn cliënt niet gelogen had tijdens diens eerste verhoor in Miami. Ook zei hij dat Zarrab in het Engels werd ondervraagd, om een vertaler had gevraagd en die niet had gekregen.
Dat laatste kwam over als een excuus voor het afleggen van verklaringen door Zarrab die wellicht niet geheel met de waarheid overeen kwamen. Zoals over zijn paspoorten. Hij zei alleen over een Turks paspoort te beschikken, maar had volgens Bharara ook Iraanse en Macedonische reisdocumenten. De aanklager reageerde op Brafmans bezwaren met het argument dat Zarrab tijdens het verhoor uitstekend in staat bleek te zijn om in het Engels te communiceren.
Jurisdictie
Brafman citeerde de tenlastelegging. Daarin staat dat Zarrab als niet-Amerikaans burger die in een ander land woont, Amerikaanse sancties (tegen Iran) heeft geschonden door niet-Amerikaanse ondernemingen te gebruiken om niet-Amerikaanse banken te instrueren tot het overmaken van Amerikaanse dollars aan buitenlanders via niet-Amerikaanse banken. Of de lezer het nog kan volgen of niet, Brafman verbond hier de conclusie aan dat het justitie in de VS aan jurisdictie ontbreekt om Zerrab te vervolgen.
Aanklager Bharara verzocht rechter Berman vervolgens of hij nieuwe documenten mocht indienen. Dat lijkt voor vertraging te hebben gezorgd. Berman zou op 2 juni bekend maken of hij borgtocht voor Zarrab toestaat, maar verklaarde zijn beslissing twee weken uit te stellen.
D’Souza
Er is me een kleinigheid opgevallen. Betekent wellicht niet veel, maar ik kan het niet laten om het te melden. Gaat om het volgende: rechter Berman, aanklager Bharara en advocaat Brafman kwamen elkaar eerder tegen. Om precies te zijn, bij het proces tegen de neoconservatieve politieke commentator, schrijver en filmmaker Dinesh D’Souza.
De evenals Bharara uit India afkomstige D’Souza werd beschuldigd van illegale transacties bij het financieren van de campagne van een Republikeinse kandidaat voorafgaand aan de Amerikaanse senaatverkiezingen. Daar had D’Souza ruim een jaar voor achter de tralies kunnen gaan. Aanklager Bharara eiste zestien maanden, maar rechter Berman vond acht maanden overnachten in een zogenaamd halfway house, maatschappelijke dienstverlening, een boete van 30.000 dollar en therapie voldoende.
D’Souza’s advocaat Brafman was Berman zeer erkentelijk voor dit in zijn ogen ‘eerlijke’ vonnis. Wellicht dat Brafman daarom zo voorkomend was tegenover Berman toen laatstgenoemde bij de opening van het proces tegen Zerrab verklaarde in Istanbul te zijn geweest voor een juristensymposium (dat later gefinancierd bleek te zijn door een advocatenkantoor waarover beweerd wordt dat het verbonden is aan de beweging rond imam Fethullah Gülen). Brafman zei bij die gelegenheid dat hij Berman kent als een eerlijk en onpartijdig rechter.
Wendy Long
De Republikeinse kandidaat voor wie D’Souza illegale streken uithaalde heet Wendy Long. Deze dame wist niet wat D’Souza uitvrat, maar dat is van minder betekenis dan de naam van de Democratische kandidaat tegen wie zij het bij de eerstvolgende senaatverkiezingen op zal nemen. Zij die mijn eerdere artikelen over het proces tegen Reza Zerrab lazen zal deze naam bekend voor komen, want het gaat om Chuck Shumer.
Ja, de U.S. Senator Chuck Shumer zijn die door regeringsgezinde kranten in Turkije werd genoemd, omdat hij de voormalige werkgever is van Preet Bharara, deze aanklager hielp in zijn carrière, en banden kent met de Gülen-beweging.
Ik weet het, de wereld zit vol toeval, maar zoveel toevalligheden als in het proces tegen Zarrab is toch vrij zeldzaam.
Halkbank
Los van deze al dan niet relevante toevalligheden is het geen wilde veronderstelling dat het proces tegen de Iraanse goudhandelaar in de VS gevolgen zal krijgen voor Turkije. Sterker nog, die gevolgen zijn er nu al.
Eind 2013 werd niet alleen onthuld dat Zarrab steekpenningen uitdeelde aan vier ministers, want die overhandigde hij ook aan Süleyman Aslan, de directeur van Halkbank, een Turkse staatsbank. Politieagenten die later door de AKP van hun positie werden verdreven vonden in Aslans huis 4,5 miljoen dollar. In schoenendozen, u weet nog wel. Dat aardige sommetje kreeg Aslan van Zarrab omdat hij behulpzaam was bij diens zwendel bij de goud-voor-olie deal met Iran, die neerkwam op het ontwijken van de boycot tegen dat land.
De corruptieaffaire was niet bevorderlijk voor het vertrouwen van investeerders in Halkbank. De aandelen ervan daalden sindsdien met 42 procent, waarvan 16 procent sinds op 22 maart jl. bekend werd dat Zarrab in de VS de schoenveters moest inleveren. Die dag verloor het aandeel Halkbank vijf procent.
Er hoeft onder de omstandigheden weinig te gebeuren om Halkbank minder waard te laten worden. Nadat Bharara op 26 mei zijn bezwaren tegen borgtocht voor Zarrab kenbaar had gemaakt volgden nog eens drie procent verlies.
Beurs
Halkbank gooit veel gewicht in de schaal bij de beurs van Istanbul. Die deed het niet slecht de laatste tijd, met een zeven procent hogere index. Alleen de banksector daalde vier procent, wat met name kwam omdat andere staatsbanken besmet raakten met de schade bij Halkbank door het proces tegen Zarrab. Dus voor het goed en wel begonnen is sleept de gerechtelijke procedure in de VS de Turkse banksector nu al de verkeerde kant op. Dat belooft niet veel goeds en suggereert dat er voor Turkije naast politieke, ook economische gevolgen in het verschiet liggen.
Dit zijn geen grappen die de Turkse economie kan gebruiken. De beurs kon het dan over de gehele linie beter doen de laatste tijd, en ook de Turkse lira steeg (een beetje) nadat bekend was geworden dat de in het buitenland vertrouwen genietende vicepremier Mehmet Simsek aanbleef in de nieuwe regering. Dat kon echter niet verhinderen dat buitenlandse investeerders in mei weer voor 646 miljoen dollar aandelen van de hand deden.
Verovering
Het is erg fascinerend om de Turkse politiek dagelijks te volgen. Ik zie dat als een voorrecht, maar het kan ook erg vermoeiend worden. Kortom, ik ben aan een rustpauze toe. Dat geeft me de kans om na te denken over een vraag die premier Yildirim er vorige week tegenover het publiek uitgooide bij de herdenking van de verovering van Constantinopel:
‘Is de tijd niet gekomen om de geest van verovering te herstellen?’
Het behoeft geen betoog dat Yildirim niet meer is dan Erdogans spreekbuis in de regering. Wat hij zei was dan ook min of meer een herhaling van wat zijn baas bij een eerdere gelegenheid zei:
‘Bereiden jullie je voor op de verovering van je doelwit.’
Heel goed mogelijk dat Erdogan en Yildirim dit eruit flapten omdat ze weten dat hun achterban door dergelijke kreten in een nationalistische extase terechtkomt en zo ultramanipuleerbaar wordt. Toch vraag ik me af, had Erdogan een specifiek ‘doelwit’ voor ogen toen hij dit zei? Hierover, en over een aantal andere zaken, ga ik een paar dagen nadenken.
Tot volgende week. Gegroet.
Eerdere artikelen over het proces tegen Reza Zerrab staan hier.
Volg Peter Edel op Twitter
Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)
Peter Edel,
Geniet van uw rust.
Mogelijk een antwoord van uw kant na uw welverdiende rust. De advocaat van Zerrab betoogt dat er geen Amerikaanse ondernemingen betrokken waren bij de handel en wandel van Zerrab. Klopt dit naar u weet? Dan zou toch inderdaad de jurisdictie van de VS ter discussie komen te staan. Of zou het een voorgekookt plan zijn. Dan zouden de toevalligheden zoals u schrijft wel wat meer op hun plaats vallen.
Het kwalijke van de hele zaak is dat de opdonder die de Turkse economie krijgt, voornamelijk de gewone Turken met de kleine beurs treft. Dit geeft Erdogan vervolgens weer munitie om te roepen over internationale complotten (misschien in dit geval niet geheel onterecht).
Nog voor mijn rustpauze dan. In de tenlastelegging worden inderdaad geen Amerikaanse bedrijven genoemd. Of dit de jurisdictie in geding brengt is echter de vraag, want wat blijft is dat een Amerikaanse sanctiemaatregel werd ontdoken. Wel maakte Zerrab gebruik van Amerikaanse banken, al hadden die naar het zich aan laat zien geen idee waarvoor. Tegelijkertijd is dat echter de reden waarom Zerrab van bankfraude wordt beschuldigd. Dat Erdogan op deze manier munitie in handen krijgt om een Amerikaanse of internationale samenzwering hard te maken suggereerde ik al eerder. In voorgaande artikelen schreef ik verder dat de Amerikanen zullen inzien dat met de corruptieaffaire van eind 2013 niet het beoogde doel werd bereikt door de Gülen-beweging, en dat zij daarom meer uit de kast moeten trekken om Erdogan wezenlijk te beschadigen. Ik veronderstel dat men meent dat dit bereikt kan worden als Zerrab tot verklaringen gedwongen kan worden. Met een theoretische strafeis van 75 jaar is het m.i. niet onmogelijk dat hij tot een overeenkomst bereid is om strafvermindering te bewerkstelligen.
Dan blijft nog wel de vraag staan of de Amerikaanse sanctiemaatregelen internationale jurisdictie kennen.
Dank voor uw uitleg. De vraag is of Erdogans positie hierdoor onhoudbaar wordt. Internationaal gezien zal Turkije waarschijnlijk meer geïsoleerd raken. In Turkije daarentegen zal de dan eventuele bewezen corruptie van Erdogan en kornuiten ongetwijfeld weggezet worden als een complot om Turkije in diskrediet te brengen.
Ik vraag mijzelf voorzichtig af of een eventueel proces tegen Zerrab niet meer kwaad dan goed zal doen.
Sarraf is geen interessante onderwerp, al is het waar wat er beweert wordt…boeie! Dat zal een minimale effect hebben op de AKP stemmer. Vooral nu CHP totaal verkeerde politieke houding aanneemt. HDP is al afgedankt, dus waar moeten we ons nog zorgen over maken…MHP?..helemaal niet!