‘Zarrab vluchtte naar de VS om aan uitlevering naar Iran te ontkomen’ (COLUMN)

Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – Twee maanden geleden werd de uit Iran afkomstige goudhandelaar Reza Zarrab in de VS gearresteerd. De Amerikaanse aanklager Preet Bahrara verdenkt hem er onder andere van de ondertussen opgeheven boycot tegen Iran te hebben ontweken.

In Turkije krijgt deze zaak ook aandacht, omdat Zarrab eind 2013 centraal stond in een corruptieschandaal rond de regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP). Zarrab betaalde smeergeld aan vier AKP-ministers om fraude mogelijk te maken tijdens de goud-voor-olie-deal tussen Iran en Turkije.

In Iran worden de ontwikkelingen eveneens gevolgd. In dat land beschouwt men Zarrab als medeplichtige van Babek Zanjani, een zakenman die in een Iraanse dodencel verblijft sinds hij eerder dit jaar veroordeeld werd wegens grootschalige zwendel bij handel in olie tijdens de jaren van de boycot.

Soltani

Amir Abbas Soltani is lid van de parlementaire commissie in Iran die de zaak tegen Zanjani volgt. Vorige week sprak hij zich uit over Zarrab

Soltani meent dat Zarrab volgens een vooropgezet plan naar de VS trok, in de wetenschap dat hij daar gearresteerd zou worden. Dat zou hij gedaan hebben om aan uitlevering door Turkije aan Iran te ontkomen. Soltani noemde daarbij de betere betrekkingen tussen Iran en Turkije en het uitleveringsverdrag tussen beide landen.

Iran en de VS kennen geen uitleveringsverdrag. Dat deed Zarrab volgens Soltani besluiten om naar de VS uit te wijken, waar hij dan af wilde wachten tot Zanjani was opgehangen. Daarna kon hij veel feiten ontkennen, zo stelt Soltani.

Verder zei Soltani dat Zarrab een vertrouweling is van Zanjani en diens ondernemingen beheert. Samen zouden ze zeventig ondernemingen bezitten.

Er lopen, zo stelt Soltani, meer dan dertig aanklachten in Iran tegen Zarrab en Zanjani, waaronder een wegens het ‘stelen van geld van het Iraanse olieministerie.’

Betrekkingen

De betrekkingen tussen Iran en Turkije inderdaad verbeterd. En dat ondanks het feit dat Turkije ook betere relaties aanknoopte met Israël en Saoedi Arabië, twee aartsvijanden van het land van de Ayatollahs. Ankara weet tussen die tegenstelling te manoeuvreren. Eeuwenoude verdragen tussen Perzië en het Ottomaanse Rijk zorgen er ook nu nog voor dat het tussen Iran en Turkije nooit helemaal op scherp komt te staan.

In Syrië staat Iran aan de kant van president al-Assad, terwijl Turkije jihadistische milities steunt die tegen hem strijden. Toch is er een raakvlak. Beide landen willen het ontstaan van een autonome Koerdische zone in Noord Syrië voorkomen. Dat laatste schept hoe dan ook een band. Bovendien kennen Iran en Turkije als buurlanden uiteraard gemeenschappelijke economische belangen.

Vraagtekens

Hier staat tegenover dat Zarrab meer weet over illegale praktijken binnen de AKP dan president Erdogan lief is. Waren de Iraniërs erin geslaagd om hem door Turkije uit te laten leveren, dan had men in Teheran graag geluisterd naar wat hij daarover te zeggen had. Niet in de laatste plaats omdat er nog vele miljarden dollars zoek zijn uit de zwendel van Zanjani en Zarrab en het gerucht gaat dat die daar Turkije verdwenen.

Deze omstandigheden hadden Zarrabs uitlevering door Turkije niet tot een vanzelfsprekende zaak gemaakt, en zo komen er vraagtekens bij de uitlatingen van Soltani te staan. Die vraagtekens worden benadrukt als blijkt dat Iran en de VS, ondanks het ontbreken van een uitleveringsverdrag, wel degelijk gevangenen hebben uitgewisseld.

Lastpak

Zelf houd ik het er nog steeds op dat men in de VS via Zarrab en een nieuw internationaal tintje, het corruptieschandaal van 2013 nieuw leven in willen blazen. De Amerikanen zullen immers geen gelegenheid voorbij laten gaan om de lastpak Erdogan een hak te zetten.

Een paar decennia terug was het in deze situatie mogelijk tot een door Washington gestimuleerde staatsgreep in Turkije gekomen. De kans daarop is nu nihil, maar dat betekent niet dat de VS het erbij laten zitten. Of Erdogan via Zarrab aan het wankelen gebracht kan worden is zeer de vraag, maar niet geschoten is altijd mis. Bovendien kan het onderdeel zijn van een breder project waarbij Erdogan nog meer voor de kiezen krijgt.

Isbasaran

Soltani is niet de eerste die suggereerde dat Zarrab zich opzettelijk in de VS liet arresteren. Eerder deed de voormalige AKP-parlementariër Feyzi Isbasaran dat eveneens. Het verschil is dat Zarrab volgens Isbasaran uitweek omdat hij vreesde voor de maffia in Turkije aan wie ‘zijn beschermers’ (lees: Erdogan) hem zouden hebben uitgeleverd.

Dat laatste klinkt tegenstrijdig, aangezien Erdogans AKP er begin 2014 voor zorgde dat Zerrab werd vrijgelaten uit het voorarrest waar aanklagers behorend tot de beweging rond imam Fethullah Gülen hem in hadden geplaatst. Later werd Zerrab volledig van gerechtsvervolging ontslagen en uiteindelijk kreeg hij in bijzijn van Erdogan en andere AKP-coryfeeën zelfs een onderscheiding uitgereikt voor zijn bijdrage aan de Turkse export. Erdogan kon geen kwaad horen over Zerrab, hij noemde de zwendelaar ‘een filantroop.’

En nu zou Erdogan dan bereid zijn om Zerrab aan de maffia uit te leveren? Als er verder niets aan de hand was zou hier sprake zijn van een onoverbrugbare tegenstrijdigheid. Dan is er echter weer Zarrabs kennis over corruptie binnen de AKP. Zolang hij die onder de pet hield was dat geen probleem, maar er zijn omstandigheden denkbaar waardoor hij daar niet langer voor voelde. Bijvoorbeeld omdat hij het gevoel kreeg dat Erdogan hem tot zondebok kon benoemen als er belastende informatie in Iran op zou duiken.

Fuat Avni

Het door Feyzi Isbasaran gelegde verband tussen Erdogan en de maffia staat niet op zich. Recentelijk verscheen een interessant bericht op ‘Fuat Avni’, het Twitteraccount waarop volgelingen van Fethullah Gülen al vaker streken van Erdogan voorspelden. Nu weet Fuat Avni te melden dat Erdogan de maffia gaat gebruiken om tegenstanders te neutraliseren.

Natuurlijk, de Gülenisten hebben alle reden om Erdogan in diskrediet te brengen, maar dan blijft er nog steeds zijn goede verstandhouding met de maffiabaas Sedat Peker. Gezien de publieke optredens van Peker, waarbij hij propaganda voor de AKP maakt, wordt daar niet eens geheimzinnig over gedaan.

De volgende zitting in het proces tegen Zarrab in de VS is voor juni gepland. Serieus wordt het naar verwachting echter pas in september. Als dat al gehaald wordt, want justitie verklaarde een kleinde twee weken geleden onder grote tijdsdruk te staan bij het verwerken van het grote aantal dossierstukken. Volgens zeggen bestaan die uit honderdduizenden pagina’s.

Volg Peter Edel op Twitter

Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)