Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – De kogel is door de moskee: de naam van de nieuwe gouverneur van de Turkse centrale bank (TCMB) is bekend. Er werd al een tijd over gespeculeerd wie de opvolger van Erdem Basci zou worden. Als er een opvolger zou komen, want er werd ook rekening mee gehouden dat Basci nog een termijn op zijn schouders zou nemen. Dat deed hij niet en zo werd Murat Cetinkaya baas van de TCMB.
Wat weten we van Centinkaya? Dat hij de laatste vier jaar vicegouverneur van de TCMB was onder Basci. Dat leidde tot een zeker vertrouwen, omdat gevreesd werd dat het een buitenstaander zonder ervaring zou worden.
In 2012 deed de benoeming van Cetinkaya tot vicegouverneur wat wenkbrauwen fronzen. Omdat werd gemeend dat zijn opleiding tekortschoot en er naar daarom verluidt zelfs een wetswijziging voor nodig was om hem op deze positie te krijgen. Zoveel moeite leidt al snel tot de suggestie dat Cetinkaya door president Erdogan achter de hand werd gehouden als opvolger van Basci.
Rente
De hamvraag is in hoeverre Cetinkaya zich laat ringeloren door Erdogan. Dat wil zeggen, of hij toe gaat geven aan Erdogans verlangen naar een aanmerkelijk lagere rente.
Dat Erdogan het land heeft aan rente volgt uit zijn islamitische geloofsovertuiging. In de islam is rente verboden. Daarom is de president ook een groot voorstander van islamitisch bankieren. Momenteel functioneert vijf procent van de Turkse banken volgens dat principe, maar Erdogan zou dat tegen 2015 graag uitgebreid zien tot 25 procent.
Dat islamitische banken geen rente berekenen mag niet tot het misverstand leiden dat geld lenen daar gratis is, want dat is het zeker niet. Waar het op neerkomt is dat de rente bij islamitisch bankieren vervangen wordt door een systeem dat grofweg op hetzelfde neerkomt.
De nieuwe gouverneur van de TCMB werkte eerder bij de Albaraka Türk en Kuveyt Türk, twee islamitische banken in Turkije.
Inflatie
Erdogan heeft nog andere bezwaren tegen rente. Samen met zijn adviseur Yigit ‘hairgel’ Bulut is hij ervan overtuigd dat hoge rente tot hoge inflatie leidt. Verlaag de rente en de inflatie gaat vanzelf mee omlaag, vinden beide heren.
Klinkt voor economische nitwits misschien aardig, maar geen econoom op de aardkloot deelt deze mening. Voor hen is en blijft een hogere rente het middel bij uitstek om inflatie te bestrijden. En als het om inflatie gaat is de doelstelling van TCMB nog lang niet bereikt.
Gezipark
De eminente president van de Turkse Republiek zei het volgende over rente:
‘Het rentesysteem is oneerlijk en genadeloos, het is het zwaarste wapen van het kolonialisme.’
Erdogan zette deze visie in tijdens het protest tegen de afbraak van het Gezipark in Istanbul in 2013. Dat werd volgens hem georkestreerd door wat hij de ‘rentelobby’ noemde (*).
In de jaren na Gezipark gaf Erdogan de nu vertrekkende gouverneur van de TCMB regelmatig op zijn falie omdat de onverlaat de rente maar niet rigoureus wilde verlagen. Erdogan ging zelfs zo ver om Basci van ‘verraad’ te beschuldigen.
Basci wist zijn poot stijf te houden over de rente. Niet in de laatste plaats omdat hij steun vond bij voormalig vicepremier Ali Babacan en diens opvolger Mehmet Simsek, die eerder minister van Financiën was. Babacan, Simsek en Basci vormden een vastberaden team, waar Erdogan geen weerwoord tegen had. Zijn ambitie naar absolute macht lijkt echter nog nauwelijks grenzen te kennen, waardoor het de vraag is of hij Cetinkaya toe gaat staan de lijn van Basci te volgen.
Er wordt gezegd dat de benoeming van Cetinkaya een compromis inhoudt tussen Erdogan en premier Davutoglu. Over laatstgenoemde is bekend dat hij andere inzichten over economie volgt. We weten echter ook dat Davutoglu doorgaans het onderspit delft in een confrontatie met Erdogan. Daarom zou alleen Cetinkayas ervaring in het islamitische bankieren al kunnen duiden op een overhand van Erdogan in het bereikte compromis.
Yilmaz
Economen vrezen dat de rapen gaar zullen zijn wanneer Cetinkaya uit de bus komt als een willoze marionet van de bewoner van dat grote paleis in Ankara. Dat wil zeggen, als de rente drastisch omlaag gaat.
Om te beginnen zal het voor de internationale markten dan volstrekt duidelijk zijn dat de TCMB niet langer onafhankelijk is. Bij buitenlandse investeerders zal dit niet in de smaak vallen, waardoor zij terughoudend kunnen worden bij het beleggen in Turkije. Een lagere rente is ook geen stimulans om te sparen, wat het probleem van de al geringe spaartegoeden in Turkije nog verder zal benadrukken.
Durmus Yilmaz, was tussen 2006 en 2011 gouverneur van de TCMB. Hij zegt dat hem drie jaar kostte om de markten ervan te overtuigen dat hij zich niet door de regering voor het karretje liet spannen. Als Centinkaya voor Erdogan zwicht en de rente wordt abrupt verlaagd, voorspelt Yilmaz dat Turkije met drie maanden in een economische crisis terecht kan komen.
Groei
Crisis is een zwaar woord. Zeker nu blijkt dat de groei van de Turkse economie met vier procent vorig jaar alleszins meevalt. Over het laatste deel van 2015 was er zelfs 5,7 procent groei. Economen verbinden dat aan de stimulans die uitging van de miljoenen Syrische vluchtelingen in Turkije. Daar voegen ze echter aan toe dat het om een eenmalige stimulans ging.
Vicepremier en economiesupervisor Mehmet Simsek waarschuwde dat de groei dit jaar niet boven de drie procent uit zal komen. Zeker weten doen we dat pas over een jaar.
Ver daarvoor, op 20 april a.s., zal echter al duidelijk worden of de komst van Murat Cetinkaya als nieuwe gouverneur van de TCMB tot een omslag van het rentebeleid gaat leiden. Kondigt hij een renteverlaging aan van niet meer dan een kwart procent dan is er niets aan de hand. Wordt het een half procent of meer dan zal verontrusting ontstaan in de markten.
* Destijds werd het woord ‘rentelobby’ meer dan eens geïnterpreteerd als ‘de Joden’. Tegelijkertijd gaf Erdogans lakei, Yigit Bulut, Duitsland de schuld van het Geziparkprotest; een op zijn zachtst gezegd nogal ironische combinatie. Recentelijk wijzen de regeringsgezinde kranten echter iemand anders aan als kwade genius achter het Geziparkprotest. Iemand waar weinig Turken drie jaar geleden nog van gehoord hadden. Deze keer is de Amerikaanse aanklager Preet Bahrara de gebeten hond. Bahrara werd vorige maand een bekende Amerikaan in Turkije omdat hij aanklager is in het proces in de VS tegen de Iraanse goudhandelaar Reza Zerrab. Volgens het eind 2013 onthulde corruptieschandaal rond de Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) deelde Zerrab smeergeld uit aan vier ministers. De krant Star meent nu dat Bahrara tijdens het Geziparkprotest, in dienst van imam Fethullah Gülen, verantwoordelijk was voor een cyberaanval op Turkije. Wie zal het protest tegen de afbraak van Gezipark volgend jaar op zijn geweten hebben? Waarschijnlijk iemand waar Erdogan en de AKP tegen die tijd last van hebben.
Volg Peter Edel op Twitter
Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen
