Corruptieschandaal van 2013 in Turkije gaat internationaal (COLUMN)

2
15

couple-1

Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – Eerder deze week schreef ik over de arrestatie van de goudhandelaar Reza Zerrab in de VS. Hij zal vervolgd worden voor onder andere witwaspraktijken, alsmede voor het ontduiken van de boycot tegen Iran bij de verkoop van olie uit dat land in ruil voor goud.

Onder de boycot tegen Iran was dat laatste weliswaar tot 2013 toegestaan, maar de complexe en ondoorzichtige constructies die Zerrab erbij toepaste suggereren dat er zaken plaatsvonden die het daglicht niet konden verdragen.

Spijtoptant

Sinds mijn artikel over de arrestatie van Zerrab verscheen is er in Turkije over gespeculeerd of hij naar de VS trok om zich daar opzettelijk te laten arresteren. Zodat hij daar als spijtoptant, in ruil voor informatie, met een aanmerkelijk lichtere straf weg kan komen dan in Iran, waar hem waarschijnlijk de galg te wachten zou staan.

Het komt op mij niet overtuigend over dat Zerrab om deze reden naar de VS vertrok. Het blijft uiteraard opvallend dat hij zijn bezittingen in Turkije te koop aanbood nadat in Iran het doodvonnis was uitgesproken tegen zijn vermeende zakenpartner Babek Zanjani, maar zolang hij zelf uit Iran wegblijft zal hij geen last hebben van vervolging in dat land.

Isbasaran

Het voormalige Turkse parlementslid Feyzi Isbasaran geeft een andere uitleg aan Zerrabs vertrek naar de VS. Isbasaran was tot 2009 volksvertegenwoordiger namens de regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP), maar verliet die partij na een conflict. Sindsdien uit hij regelmatig kritiek op de AKP. Over Zerrab zei Isbasaran:

‘Zerrab vertrok nadat Zanjani ter dood was veroordeeld. Hij was bang om vermoord te worden in Istanbul, omdat zijn beschermers hem aan de maffia uitleverden. Zerrab vreesde dat zijn beschermers hem zouden laten vermoorden om zichzelf in te dekken. Hij kon niet naar Europa, en waarschijnlijk nam hij contact op met de Amerikanen. Het is onvoorstelbaar dat Zerrab niet voorzag dat hij gearresteerd zou worden door de FBI wanneer hij in Miami landde. Er zijn duidelijke verbindingen tussen de FBI en de CIA. Als Zerrab vertelt wat hij weet, zal hij een lichtere straf krijgen en een gedeelte van zijn vermogen kunnen houden. Als hij praat kan de corruptiezaak van 17-25 december 2013 een internationale kwestie worden.’

Voor alle duidelijkheid: Zerrabs beschermers bevinden zich in de AKP en in het presidentieel paleis in Ankara. En de maffia? Wat dat betreft is het vermeldenswaardig dat president Erdogan vorig jaar, tijdens een trouwfeest van een beruchte AKP-internettrol, een geanimeerd gesprek had met de nog beruchtere maffiabaas Sedat Peker. Laatstgenoemde ontplooide zich de laatste maanden als een zeer actieve propagandist voor de AKP.

Kanarie

Los van Isbasarans visie ligt het voor de hand dat Zerrab in de Amerikaanse rechtszaal gaat ‘zingen’ als een kanarie. Hij zal sowieso tegen iedere prijs willen voorkomen dat hij zijn leven moet slijten als ‘vriendinnetje’ van een celgenoot. In theorie zou hij immers 75 jaar aan de broek kunnen krijgen.

Zerrabs gezang kan slecht vallen in de oren van zijn voormalige zakenrelaties. Niet alleen in Iran, want zijn ‘beschermers’ in Turkije zullen zich evenmin verheugen op wat hij mogelijk gaat verklaren.

FBI-onderdirecteur Diego Rodriguez zei:

‘De vandaag bekendgemaakte beschuldigingen dienen als boodschap te worden beschouwd in de richting van hen die zich trachten te verbergen, maar hun [ Zerrab en twee van zijn medewerkers] werkelijke zakenpartners zijn.’

Een van de vragen die beantwoord kan worden tijdens het proces tegen Zerrab is in hoeverre toenmalig premier Erdogan op de hoogte was van zijn doen en laten. In 2013 leidde de onthulling over de connectie tussen Zerrab en vier AKP-ministers niet tot noemenswaardige schade voor Erdogan, maar blijft dat zo nu de zaak internationale proporties dreigt aan te nemen?

Dat de AKP-meerderheid in het parlement op 22 maart jl. met haastige spoed instemde met de invoering van een nieuwe wet om te voorkomen dat informatie over Turkse staatsburgers in handen valt van buitenlandse instanties, zou als indicatie over ongerustheid in het presidentieel paleis begrepen kunnen worden. Volgens de oppositie heeft deze wet alles te maken met de procedure tegen Zerrab in de VS.

Brief

Een Amerikaanse rechter wees het verzoek van Zerrab af om op borgtocht vrijgelaten te worden. Justitie eiste dat zijn bezittingen worden geconfisqueerd die verkregen werden via de in de tenlastelegging beschreven vergrijpen.

De tenlastelegging bevat een in opdracht van Zerrab geschreven brief aan de centrale bank van Iran. Daarin staat dat Zerrab en zijn familie bereid waren om een ‘economische jihad’ tegen de Amerikaanse sancties richting Iran te ondernemen. Dat klinkt als niet gering bewijs over het ontduiken van de boycot.

De Amerikaanse tenlastelegging verschilt met die tegen Zerrab van december 2013 in Turkije. Destijds lag het accent op door hem aan AKP-ministers betaalde smeergeld. Het ontwijken van de boycotmaatregel tegen Iran speelde toen nauwelijks een rol, maar in de VS ligt de nadruk daar nu volledig op.

Aanklager Preet Bahrara zou de tenlastelegging tegen Zerrab drie maanden geleden hebben opgesteld en toen ook aan een federaal gerechtshof hebben voorgelegd. Het wachten was vervolgens op Zerrabs komst naar de VS. Daar ontstond volgens FBI-agent Kelly Langmesser duidelijkheid over toen Zerrab in Istanbul op een vliegtuig stapte. Door de VS geëiste passagierslijsten wezen in dat geval uit dat Zerrab op weg was naar Miami, waar hij direct na aankomst in de kraag werd gevat.

Preet Bahrara

De in India geboren aanklager Preet Bahrara is niet de eerste de beste. Hij nam het op tegen straatbendes en bracht de Gambinos, een van de meest beruchte maffiafamilie in de VS, een slag toe. Verder nam hij het op tegen corrupte ambtenaren en senatoren, alsmede tegen multinationals, die hij gigantische boetes liet opleggen.

Bahrara was betrokken bij juridische operaties in 25 landen naar aanleiding waarvan menig drugs- en wapenhandelaar achter de tralies belandde. Zijn grondige aanpak maakte hem lang niet bij iedereen populair. De Russische president Poetin ergerde zich zo aan Bahrara dat hij niet meer welkom is in Rusland.

Verder is de unaniem door de Amerikaanse senaat benoemde Bahrara de schrik van voorheen onaantastbaar geachte fraudeurs op Wall Street. Die reputatie zorgde ervoor dat zijn portret op de voorpagina van Time Magazine belandde.

Shish Kebab

Ondanks al deze glorie had Bahrara kort geleden niet meer dan 10.000 volgers op Twitter. Dat veranderde deze week, want binnen 48 uur had hij er 190.000. Veelal zijn die nieuwe volgers Turken. Een van de regeringsgezinde kranten in Turkije kan dan een offensief tegen Bahrara zijn begonnen, door hem met de ‘parallelle staat’ (AKP-jargon voor de beweging rond imam Fethullah Gülen) te associëren, maar dat maakte kennelijk niet bij alle Turken indruk.

Een van de nieuwe volgers van Bahrara op Twitter schreef:

‘Wil je iets uit Turkije? Turkse raki, shish kebab, Turks fruit, een Turks tapijt? Vraag het maar, we staan tot je dienst.’

Bahrara antwoordde:

‘Echt, ik ben gek op shish kebab, maar ik denk niet dat ik geschenken kan accepteren omdat ik mijn werk doe.’

Karahan

Het zit Bahrara niet tegen. Ene Adem Karahan meldde zich met informatie waarmee de aanklacht tegen Zerrab kan worden uitgebreid.

Vooralsnog heeft die aanklacht betrekking op de periode 2011-2015, maar Karahan zegt bewijzen te hebben dat Zerrab in 2009 al verdachte transacties deed.

Karahan weet dit naar eigen zeggen omdat ondernemingen onder zijn beheer betrokken waren bij deze transacties.

Ahmedinejad/Rouhani

Houd bij dit alles in het achterhoofd dat Zerrab zijn praktijken met Iran uithaalde toen Mahmud Ahmedinejad daar nog president was. Sinds Hassan Rouhani het presidentschap overnam is veel veranderd in het land van de ayatollahs. Ahmedinejad kwam onder verdenking te staan in verband met de streken van Zanjani en Rouhani sloot een door zijn Amerikaanse collega Obama gestimuleerde nucleaire overeenkomst met de VN.

De vervolging van Zerrab in de VS speelt mede in de context van de nieuwe betrekkingen tussen Washington en Teheran. En niet te vergeten in de context van Erdogans lage populariteit in het Witte Huis. Dat aanklager Bahrara tot Obama’s favorieten behoort wordt daardoor van extra betekenis.

Internationale politieke dimensie

Hiermee is niet gezegd dat Zerrab-gate ophoudt bij Turkije. De bekentenissen die zijn veronderstelde zakenpartner Babek Zanjani in Iran aflegde, in een wanhoopspoging zich het vege lijf te redden, gaan verder dan Turkije. Veel verder zelfs. Wat te denken van Maleisië (een van de weinige landen waar Erdogan nog populair is), waar Zanjani olie uit Iran naartoe liet transporteren. Of de Verenigde Arabische Emiraten, waar goud in juwelen werd omgesmolten voor export naar Iran.

Verder sprak Zanjani over het royale in Iran uitgetrokken percentage van de oliewinst voor ‘commissies’. Daar werd niet alleen Zerrab schatrijk door. Daarnaast gingen van het enorme vermogen aan commissies volgens Zanjani aanzienlijke delen naar andere landen. Niet alleen naar Turkije, maar ook naar Duitsland, Israël en de VS. In het laatstgenoemde land zouden er senatoren mee zijn omgekocht (wat het opvallend maakt dat Bahrara eerder tegen corrupte senatoren ten strijde trok).

Een van de redenen voor het einde van de boycot tegen Iran zou bestaan uit de Amerikaanse overweging dat de stroom illegaal oliegeld rond dat land erg onoverzichtelijk begon te worden. Dat laatste wordt verklaarbaar als de berichten (geen Engelstalige…) kloppen dat een deel van de winsten van handel met olie uit Iran naar verschillende groepen in Syrië vloeide. Naar sjiitische groepen die al-Assad steunen, maar via bijvoorbeeld de Verenigde Arabische Emiraten (en wie weet Turkije…) ook naar de Islamitische Staat (IS) en Jahbat al-Nusra.

Zo komt al snel de beruchte Iran-contra affaire van de jaren tachtig in de herinnering, wat dan weer naar de gedachte leidt dat de Amerikanen er bij een afstraffing van Erdogan via het proces tegen Zerrab voor moeten waken om zich niet in de eigen voet te schieten. Er zijn immers legio aanwijzingen dat Amerikaanse steun aan de ‘gematigde oppositie’ in Syrië, maar al te vaak bij al-Nusra en IS terechtkomt. Bovendien, duister kapitaal toepassen voor illegale operaties klinkt zo typisch CIA…

Het zal allemaal erg wild over komen, maar er is er nog alle tijd voor een nadere analyse van deze internationale politieke dimensie rond het proces tegen Zerrab, want zijn arrestatie was niet meer dan het begin van het voorspel van wat nog gaat komen.

Volg Peter Edel op Twitter

Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, uitgeverij EPO, Antwerpen)

2 REACTIES

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Please enter your comment!
Please enter your name here