De AKP en het schimmige Syrië (COLUMN)

Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – De berichtgeving over de oorlog in Syrië in de westerse media blinkt niet uit door veelzijdigheid. De primaire bron is veelal het Syrisch Observatorium voor Mensenrechten (SOHR) dat gevestigd is in het Britse Coventry. Op deze organisatie baseren veel kranten zich bijvoorbeeld als ze cijfers noemen over slachtoffers onder de Syrische burgerbevolking. Volgens het SOHR is dictator al-Assad verantwoordelijk voor verreweg het grootste deel daarvan.

Het SOHR is van Rami Abdulrahman (waarschijnlijk een pseudoniem voor Osama Ali Suleiman). De Volkskrant noemde hem ‘de directeur’ van het SOHR. Zo ontstaat een beeld van een gebouw waar honderden mensen werken onder leiding van Abdulrahman. In werkelijkheid runt deze uitbater van een kledingzaak het SOHR vanuit zijn woning. Het SOHR is dus een eenpersoonsorganisatie.

Maes

Tegenover Adulrahman plaats ik de Rooms Katholieke priester Daniël Maes. Zijn naam wordt door westerse kranten niet genoemd. Maes pretendeert ook niet de directeur van een organisatie te zijn, al maakt hij in zijn wekelijks verstuurde nieuwsbrief wel een uitgesproken standpunt over Syrië kenbaar. Die mening staat haaks op die van Abdulrahman. Zo zijn voor Maes de jihadistische milities verantwoordelijk voor de meeste slachtoffers onder de burgerbevolking en niet al-Assad.

Abdulrahman is uit Syrië afkomstig, maar hij was daar vijftien jaar geleden voor het laatst. Hij zegt dat door hem verspreidde informatie afkomstig is van een netwerk informanten in Syrië. Maes woont in het klooster Mar Yakub in het Syrische Qara, nabij de grens met Libanon en maakt de realiteit van Syrië zo via contacten met de bevolking in de dagelijkse praktijk mee.

Maes is een exponent van de Rooms Katholieke kerk, een instituut met een C.V. waar zeker kanttekeningen bij passen. Overigens behoort het Rooms Katholieke pontificale Instituut voor buitenlandse missies tot de critici van Abdulrahman.

Een ander terzijde is dat het klooster Mar Yakub waar Maes woont onlangs bezoek kreeg van Mairead Maguire, een al even katholieke mensenrechtenactiviste uit Noord-Ierland, die in 1978 de Nobelprijs voor vrede kreeg.

Moslim Broederschap

Adulrahman is een soennitische moslim. Nu zijn er soennieten in soorten en maten, maar volgens Thierry Meysan van de website Voltairenet.org is het SOHR niets anders dan een afdeling van de Moslim Broederschap, een islamitische organisatie waar in Gaza Hamas uit voortvloeide en de in Turkije regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP).

Wie te geloven, Abdulrahman, of Maes? De westerse media weten het wel, die gaan voor Abdulrahman en kennen Maes niet eens. Bij de onbevangen externe waarnemer van de oorlog in Syrië die de tegengestelde informatie van beide heren volgt slaan twijfel en onzekerheid echter toe.

Onzekerheid

Er blijft veel in onzekerheid hangen als het om Syrië gaat. Meningen zijn er te over, maar onweerlegbare feiten ontbreken vaak. Neem de aanval met het gifgas Sarin in 2013 te Ghouta, een buitenwijk van Damascus.

Het SOHR wist zeker dat het regime van al-Assad daar verantwoordelijk voor was. Maar een onderzoekscommissie van de Verenigde Naties kon niet met zekerheid zeggen of al-Assad het op zijn geweten had, of een van de oppositiegroepen.

En hoe zit het met operaties waarvan weliswaar vaststaat dat ze door het Syrische leger worden uitgevoerd, maar waarvan het SOHR stelt dat ze op de burgerbevolking zijn gericht? Als het om burgers gaat zou je verwachten dat daarbij onder de slachtoffers ongeveer evenveel mannen als vrouwen zijn. In een specifiek geval waar ik over vernam bleek echter dat er onder de slachtoffers van een aanval op burgers maar een paar vrouwen waren.

Het suggereert dat het in dit geval om een aanval op milities ging, waar het SOHR een slinger aan gaf om het beeld van al-Assad als moordenaar van burgers in stand te houden.

Het beeld wordt er zo in ieder geval niet duidelijker door. Dat wordt het evenmin door de wispelturige manoeuvres van al-Assads regime. Wie vandaag een bondgenoot van hem is kan bij wijze van spreken morgen tot vijand verklaard worden, of andersom.

Het is zelfs mogelijk dat een vijand tegelijkertijd tot op bepaalde hoogte bondgenoot blijft. De connectie tussen al-Assad en de Islamitische Staat (IS) is daar een voorbeeld van. (Al wil dat niet zeggen dat het IS-probleem uit de wereld zal zijn na het vertrek van al-Assad zoals de Turkse regering vaak beweert). Dergelijke tegenstrijdigheden zijn in een bredere context kernmerkend voor de regio, maar in Syrië nemen ze erg extreme vormen aan.

Democratie

Veel twijfel en onzekerheid, maar een paar zaken staan vast. Bijvoorbeeld dat democratie en mensenrechten al ver voor de opstand in Syrië uitbrak niet hoog in het vaandel stonden van de familie al-Assad, al leidde dat toen niet tot enorme groepen vluchtelingen uit Syrië.

Maar hoe dan ook, het zou prima zijn wanneer voor al-Assad en zijn kliek een mooie democratie in de plaats komt, die bijvoorbeeld ook rechten toekent aan al de religieuze en etnische minderheden. Het probleem is alleen dat daarover absoluut geen garantie bestaat. Er loopt in het Midden-Oosten nu eenmaal veel volk rond dat democratie bij voorkeur verwelkomt om een einde aan democratische principes te maken. Kortom, de paradox van de democratie.

Syrië kan na de verdrijving van al-Assad heel goed een soort Libië worden, waar verschillende jihadistische krijgsheren elkaar naar het leven staan. Met dergelijke lui kunnen geen verkiezingen dat voorkomen. Bovendien, als de minderheden zich niet meer beschermd weten door het regeringsleger en de chaos nog groter wordt dan die nu al is, kunnen de dagen van christenen, (Arabische) Alevieten en seculiere soennieten snel geteld zijn. Er zijn al veel slachtoffers gevallen, maar in deze situatie kunnen er veel bij komen.

Als met al-Assad doorgaan geen optie is, blijft een menswaardig alternatief in ieder geval buiten zicht. Tel daarbij op dat er voor iedere (bijvoorbeeld naar aanleiding van bombardementen door westerse landen) uitgeschakelde jihadist twee bij lijken te komen en de conclusie luidt dat Syrië een groot dilemma is. Een dilemma in een regio die tot overmaat van ramp op zich al een bende is. Een oplossing via dialoog dan? Probeer maar eens met een jihadist tot een vergelijk te komen. Voor een jihadist bestaan in principe maar twee keuzemogelijkheden. Islamitische wereldheerschappij, of de dood voor ongelovigen.

AKP

Maar goed, deze website heet geen Syriënieuws, maar Turksnieuws en daarom gaan we naar Turkije, al is het naar het beleid daarvan ten opzichte van Syrië.

De in Turkije regerende AKP is onvermoeibaar als het om het benadrukken gaat van de door het SOHR wereldkundig gemaakte misdaden van het Syrische regime. Dat betekent echter niet dat de AKP in het algemeen vooroploopt bij het bekritiseren van bloeddorstige tirannen. Of de partij van president Erdogan dat doet hangt sterk af van de religieuze richting waar een tiran zich in bevindt.

Al-Bashir

Zo is er Omar al-Bashir. Deze president en militair leider van Soedan heeft even veel bloed aan zijn handen als al-Assad, misschien zelfs meer. Het Internationaal Strafhof beschuldigt hem van genocide in Darfur, waarbij honderdduizenden doden vielen.

Echter, bij de AKP geen onvertogen woord over al-Bashir. President Erdogan kan het zelfs prima met hem vinden. Genocide? Ach, het zijn toch allemaal islamhaters daar in Den Haag. Uitgesloten dat die aardige Omar dat heeft gedaan, want hij is een goede soennitische moslim, en goede soennieten doen geen slechte dingen. Dat doet alleen dat (Arabisch) Alevitische/sjiitische tuig zoals al-Assad.

Toen al-Bashir verleden jaar aan zijn knie werd geopereerd kreeg hij een telefoontje van Erdogan. Ach, Omar, doet het knietje een beetje au? Hopen dat het snel overgaat hoor, doe maar rustig aan.

Goede moslim

Wie zich binnen een soennitische elite bevindt, zich tot goed moslim verklaart en daarover bij vrienden bevestiging vindt, ziet een wonderlijke wereld voor zich opengaan. Ook goede moslims zijn per slot van rekening maar mensen en dat biedt bepaalde privileges.

De soennitische prinsen van Saudi Arabië gaan daar erg ver in. Die permitteren zich zonden waar landgenoten het hoofd voor verliezen. Alcohol, drugs, een beetje met een andere prins flikflooien, of zo en dan een minderjarig meisje pakken, het kan allemaal. Ik moet Erdogan nageven dat hij zijn status van goede moslim alleen misbruikt voor zelfverrijking en corruptie, althans voor zover bekend. Wat zijn soennitische buddy’s uitspoken ziet hij echter maar al te graag door de vingers.

Panislamisme

Dat laatste in aanmerking genomen: hoeveel recht van spreken hebben Erdogan en trawanten over al-Assad? Weinig, maar het ligt dan ook anders. De campagne van de AKP tegen de Syrische dictator dient begrepen te worden als onderneming om de heerschappij van de soennitische Übermensch in het Midden-Oosten uit te breiden onder auspiciën van het in Turkije herboren kalifaat.

Dit buitenlandbeleid van ‘het Nieuwe Turkije’, waarin politiek en religie met elkaar samenvloeien, werd door premier Davutoglu beschreven in zijn mede door de nazi-ideoloog Karl ‘Lebensraum’ beïnvloede boek Strategische Diepte. Davutoglus panislamisme, of beter pansoennisme, gaat uit van goede betrekkingen met soennitische regimes. Hoe weerzinwekkend onmenselijk die ook zijn, want mensenrechten en democratische normen zijn zonder meer ondergeschikt aan het hogere belang van het soennitische panislamisme.

Een ander aspect daarvan is dat het vuur van soennitische opstand in niet-soennitisch geregeerde islamitische landen terstond opgestookt dient te worden. Dus toen in 2011 een protest ontstond tegen het regime van al-Assad rook de AKP onmiddellijk kansen voor een soennitische bewind in Syrië. Bij voorkeur een van de Islamitische Broederschap, maar als jihadisten daar de weg toe moesten openen was dat geen probleem.

Het opportunistische enthousiasme van de AKP voor de opstand in Syrië had dus niets te maken met al-Assads hardhandige methoden bij het handhaven van zijn regime, maar alles met het feit dat hij als Aleviet niet tot de soennitische club behoort. Met andere woorden, in het denkbeeldige geval waarin al-Assad een soennitische tiran was geweest had hij geen cent last gehad van de AKP.

Volg Peter Edel op Twitter

Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)