Istanbul- En hup daar ging de Turkse lira weer op vrijdag. Tot onder de psychologisch belangrijke grens van 3,00 ten opzichte van de dollar. Oorzaken waren ook nu weer tweeledig en lagen zowel buiten als binnen Turkije.
De eerste opdonder kreeg de lira toen de Turkse inflatiecijfers over augustus tegenvielen. In juli liep de inflatie nog wat terug, door iets lagere voedselprijzen. Dat was echter van korte duur, want een maand stegen de prijzen weer.
De tweede klap voor de lira kwam dezelfde dag, nadat in de VS de cijfers over werkgelegenheid bekend waren gemaakt. De werkloosheid onder Amerikanen liep weliswaar minder terug dan verwacht, maar is nu wel het laagst in zeven jaar.
Dat laatste onderbouwt de tekenen dat de Federal Reserve Bank niet erg lang meer gaat wachten met het verhogen van de Amerikaanse rente. De dollar steeg daardoor, wat de munteenheden van opkomende economieën zoals de lira, wederom een knauw gaf.
TCB
Wat doet een centrale bank wanneer een munteenheid drastisch omlaag kiepert? Vooral als daar niet het voordeel van meer export uit voorkomt verhoogt die als de wiedeweerga de rente om het waardeverlies te beteugelen. In januari 2014 deed de Turkse Centrale Bank (TCB) dat nadat de lira een duik had genomen te midden van het corruptieschandaal rond de regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP).
Dit besluit van TCB-gouverneur Erdem Basci was zeer tegen de zin van de nationale brombeer sultan Erdogan. Die begon een campagne tegen Basci omdat hij zeer gekant is tegen een hoge rente. Sterker nog, zijn religieuze overtuiging brengt met zich mee dat hij in het algemeen tegen rente is. Daarom is hij ook een voorstander van islamitisch bankieren. Niet dat de islamitische banken in Turkije geen rente heffen, maar het is daar vervangen door het woord ‘participatie’ en dat is uiteraard een wereld van verschil…
Oran
Verder menen Erdogan en zijn trouwe lakei, economieminister Nihat Zeybekci, dat een hogere rente productie, investeringen en werkgelegenheid in de weg staat. Volgens Zeybekci legt iedere procent extra rente een last van 5 miljard lira (bijna 1,5 miljard euro) op de schuld van Turkije in het buitenland.
Dat laatste is zonder meer waar, maar het is niet het hele verhaal. Umut Oran, een zakenman die parlementariër werd van de Republikeinse Volkspartij (CHP), berekende de mate waarin de buitenlandse schuld van Turkije is toegenomen door de devaluatie van de lira. Sinds de verkiezingen is dat 34,72 miljard euro, en daar is het meest recente waardeverlies nog niet in meegerekend.
Verhogen dus die rente, zou je zeggen. Erdem Basci weet dat donders goed, maar is pagus voor Erdogan en zal daardoor wel uitkijken. Dat plaatst vraagtekens bij de onafhankelijkheid van zijn positie, wat op zich al tot argwaan in het buitenland leidt. Op deze manier is het einde van de val waarin de lira zich bevindt nog lang niet in zicht. En de kwalijke gevolgen ervan evenmin.
Coalitie
Het lijkt Erdogan en trawanten weinig te kunnen schelen. Terwijl zij het voor een deel toch zelf in de hand hadden. Aan de vlucht van de dollar kunnen ze weliswaar niets veranderen, maar aan andere factoren die de lira waarde doen verliezen wel degelijk.
Zo hadden de markten beslist positief gereageerd wanneer de AKP een coalitie was aangegaan met de CHP. In plaats van de kapitaalvlucht die Turkije nu meemaakt, hadden buitenlandse investeerders in dat geval meer vertrouwen gekregen, wat de stabiliteit van de lira zeker zeker ten goede was gekomen. De schuld van Turkije in het buitenland in lira’s was dan ook minder hoog opgelopen dan nu het geval is.
Voorwaarden van de CHP om tot coalitie toe te treden, als vervolgingen in verband met corruptie en een president die zich aan grondwet houdt, waren echter onacceptabel voor Erdogan. Hij liet het liever aankomen op nieuwe verkiezingen, omdat hij gokt dat de AKP dan haar op 7 juni verloren parlementaire meerderheid terug zal krijgen.
Dat Erdogan zijn protserige presidentieel paleis aldus tot het grootste illegale casino van Turkije transformeert brengt de kredietbeoordelaars Fitch en Moody’s tot de verwachting dat de Turkse economie een lagere beoordeling te wachten staat. Dat zal dan vervolgens tot meer kapitaalvlucht leiden en verder waardeverlies van de lira. Grondstoffen die Turkse ondernemers importeren worden zo nog onbetaalbaarder dan ze nu al zijn. De consument zal het voelen in de vorm van hogere prijzen, wat verklaart waarom hun vertrouwen in de economie afneemt.
Kortom, de sowieso al onder vuur liggende Turkse economie staat extra onder druk omdat de belangen van een man tegen iedere prijs gediend moeten worden. Daarmee neemt Erdogan een risico, want naarmate het consumentenvertrouwen verder afneemt kan hij zich in de vingers snijden. De president is echter een wanhopig man. Met de dreiging van vervolging wegens corruptie als het zwaard van Damocles boven zijn hoofd kan hij zich de luxe niet veroorloven om risico’s uit de weg te gaan.
Istanbul/Peter Edel
