Religieuze verering van president Erdogan (COLUMN)

Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – De mediamagnaat Ethem Sancak behoort tot de vijftig rijkste Turken. Ooit was hij links, maar dat is al een tijdje geleden. Tegenwoordig is hij als eigenaar van verschillende ondernemingen en regeringsgezinde kranten en Tv-kanalen, nauw verbonden aan de regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP). Alsmede aan president Erdogan, een van de oprichters van die partij.

Sancaks goede betrekkingen met de regering leveren hem geen windeieren. Zo kreeg een van zijn ondernemingen opdracht tot de levering van honderd mobiele waterkanonnen, of TOMA’s zoals die dingen in Turkije worden genoemd.

Eerder deze maand vestigde Sancak de aandacht op zich met een opmerkelijk uitspraak:

‘Een Arabisch gezegde luidt: “Mogen mijn ouders voor jou opgeofferd worden.” Ik zeg tegen Erdogan: ik wil mijn moeder, vader, vrouw en kinderen voor jou opofferen.’

Mevlana

Sancak hield het daar niet bij, want op 15 mei jl. bracht hij tijdens een Tv-interview een regelrechte liefdesverklaring aan Erdogan. Daarbij refereerde hij aan Mevlana Rumi, de beroemde islamitische dichter uit de dertiende eeuw, over wie wel gesuggereerd is dat hij een homoseksuele relatie had met zijn metgezel Shams al-Tabrizi.

Dat laatste wordt resoluut tegengesproken door islamitische theologen. Zij menen dat de liefde tussen beide Middeleeuwse heren in religieuze zin begrepen dient te worden. Zou goed kunnen, maar toch valt het niet helemaal uit te sluiten dat de liefde tussen Mevlana en al-Tabrizi wat meer aardse vormen aannam. Er is per slot van rekening geen reden om aan te nemen dat er geen homoseksuelen waren in de dertiende eeuw. Maar zelfs als het zo zat doet het er niet toe. Zijn verdiensten als dichter en religieus denker worden er niet minder door.

Sancak zei tijdens het interview over Erdogan:

‘Naarmate ik hem vaker zag voelde ik meer liefde voor hem. Om eerlijk te zijn kon ik in mijn linkse periode de liefde tussen Mevlana en Shams al-Trabizi niet begrijpen. Toen ik Erdogan beter leerde kennen merkte ik dat goddelijke liefde tussen twee mannen mogelijk is.’

Sancak werd er via de sociale media waarschuwend aan herinnerd dat het slecht afliep met al-Trabizi. Hij werd vermoord, al verschillen historici van mening door wie. De een zegt door de zoon van Mevlana, terwijl anderen volhouden dat jaloerse volgelingen van Mevlana een einde aan zijn leven maakten.

Ook Devlet Bahceli, de leider van de rechts-nationalistische Partij van de Nationale Beweging (MHP) stond tijdens een toespraak stil bij de verwijzing van Sancak over de relatie tussen Mevlana en Shams al-Trabizi. Een aardig detail daarbij is het gerucht dat de ongetrouwde Bahceli zelf gevoelens voor mannen zou hebben.

Dat laatste doet er evenmin toe, al benadrukt al dat gedoe over homoseksualiteit wel het forse taboe dat daarop rust in Turkije. Onlangs werd een optreden van een uit homoseksuelen bestaand Amerikaans zangkoor nog afgelast nadat een conservatieve vrouwenorganisatie en de regeringsgezinde krant Yeni Safak er een campagne tegen begonnen waren.

Barbaros Sansal

De AKP wijst ieder voorstel van oppositiepartijen af tot het invoeren van wetten om homoseksuelen te beschermen. Terwijl dat toch hard nodig is, want de Turkse LGTB-gemeenschap krijgt regelmatig met discriminatie en geweld te maken. En zeker niet alleen op het conservatieve platteland.

Zo herinnerde Turksnieuws er onlangs nog aan dat Barbaros Sansal, een bekende Turkse modeontwerper die van zijn geaardheid geen geheim maakt, in 2012 werd mishandeld in Istanbul, al sprak hij zelf van politieke motieven.

Verklaarbaar, want Sansal steekt zijn kritiek op Erdogan niet onder stoelen en banken. Hij maakt dan ook zeker geen deel uit van de minuscule groep homoseksuelen die de AKP steunt. Dat laatste mag merkwaardig klinken, maar Ernst Röhm, de leider van de SA, Hitlers knokploeg in de jaren dertig, was ook een nicht. En toch waren de nazi’s verre van pro-homo…

Sansal zweeg niet over de liefdesverklaring van Sancak aan Erdogan:

‘Ik ben vijftig jaar homoseksueel, maar nooit eerder zag ik een homoseksuele relatie als deze.’

Een beetje overdrijven zal erbij horen voor Sansal.

Profeet

Het homoseksuele aspect daargelaten gaat de adoratie voor Erdogan erg ver de laatste tijd. Neem de AKP-aanhanger die een dag na de uitspraken van Sancak op de aankomst van de president wachtte bij een openbare partijbijeenkomst en tegen journalisten zei dat hij hem wilde ‘bijten en likken.’ Een andere medestander riep ‘welkom, boodschapper van God’ toen Erdogan ergens verscheen.

Religieuze aspecten zijn de verering van Erdogan niet vreemd. Verwijzingen naar de profeet Mohammed evenmin. Er waren islamitische theologen die de liefdesverklaring van Sancak beschouwden als een poging van zijn kant om de profeet Mohammed door Erdogan te vervangen (voor zoiets kan je in Saoedi Arabië wellicht je hoofd inleveren).

Ook bij partijgenoten valt Erdogan een religieuze verering ten deel. AKP-volksvertegenwoordiger Hüseyin Sahin zei dat het aanraken van Erdogan ‘gelijk staat aan een gebed.’ Sahins collega Fevai Arslan meent dat Erdogan ‘alle eigenschappen van God’ in zich draagt. De AKP lijkt zo een Messiaanse beweging te zijn geworden, met Erdogan als verlosser.

Beladen begrip

De Turkse romanschrijver Mehmet Murat zei: ‘Wie van de dictator houdt is gevaarlijker dan de dictator.’

Nee, nee, nee zullen ze hier bij de AKP zeggen. Erdogan is democratisch gekozen en daarom geen dictator. Dat laatste is helemaal waar, maar hoe relevant zijn aardse beslommeringen als democratie en verkiezingen voor een leider waarvan de status in de buurt komt van de profeet?

Zonder gekheid, de verering van Erdogan door partijgenoten en figuren als Sancak heeft niets met religie te maken, maar alles met praktische materiële overwegingen. Behlul Özkan, die verbonden is aan de faculteit internationale betrekkingen van de Marmara Universiteit, wees daarop:

‘Sancaks liefde wordt verklaard met het feit dat zijn winsten in gevaar komen wanneer Erdogan de macht verliest. De regering beschermt ondernemingen [als van Sancak] tegen vervolging bij wetsovertreding. De manier om op te klimmen binnen de hiërarchie is niet gebaseerd op verdiensten, maar op loyaliteit aan Erdogan. Wanneer Erdogan verliest, verliezen zij ook, dus verbinden ze zich op deze manier aan hem. “Liefde” is een beladen begrip, omdat het onvoorwaardelijke toewijding veronderstelt. Sancak wil dat we zonder vragen te stellen van Erdogan houden.’

Volg Peter Edel op Twitter

Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, uitgeverij EPO, Antwerpen)