Ontwikkelingen rond moord op Koerdische activisten Parijs

1
1

Police[Door Peter Edel/Istanbul] – Op 9 januari jl. werden in Parijs drie vrouwelijke PKK-activisten vermoord. Onder hen bevond zich Sakine Cansiz. Samen met onder andere Abullah Öcalan richtte zij in de jaren zeventig de PKK op. Later bleef zij een prominente figuur binnen deze organisatie. Na de staatsgreep van 1980 in Turkije kwam Cansiz in de beruchte gevangenis van Diyarbakir terecht. Daar werd zij aan martelingen onderworpen die zelfs de meest overtuigde pacifist tot gewapend activisme zouden doen besluiten.

Over het motief achter de moorden twijfelde aanvankelijk vrijwel niemand. De regerende Gerechtigheids- en Ontwikkelingspartij (AKP) en de Koerdische Partij voor Vrede en Democratie (BDP) noemden het een poging om de onderhandelingen tussen de Turkse inlichtingendienst MIT en Abdullah Öcalan op het gevangeniseiland Imrali te saboteren.

Over de daders waren de meningen zeer verdeeld. Premier Erdogan suggereerde erg snel dat de moorden uit een intern conflict binnen de PKK volgden. Hij haalde zo de woede van veel Koerden op de hals. Had hij kunnen verwachten, want het onderzoek van de Franse politie was nog maar net begonnen. Aan Koerdische kant hield men de Turkse regering, of de Turkse ‘diepe staat’, verantwoordelijk. Eveneens een erg snelle conclusie aangezien daar evenmin directe aanwijzingen voor waren.

EU en Israël
Wat volgde was een bonte stoet samenzweringstheorieën, variërend van vaag aannemelijk en erg losjes gebaseerd op ‘circumstancial evidence’, tot volstrekt ongeloofwaardig en gespeend van enig bewijs. Mede omdat Frankrijk de plaats van delict was meenden sommigen bijvoorbeeld dat Europese landen de gesprekken op Imrali wilden blokkeren via de moorden, ten einde de economische groei van Turkije te vertragen. Alsof aan een arm Turkije meer te verdienen valt dan aan een rijk Turkije.

Ook Israël kreeg de schuld. Er wordt al jaren beweerd dat de zionistische staat via PKK-aanslagen Turkije tracht te destabiliseren. Het zal best dat er sinds het conflict met Erdogan enige sympathie voor de Koerdische zaak is ontstaan in Israël, maar enig bewijs voor een direct verband tussen dat land en de aanslagen van de PKK ontbreekt. Neemt niet weg dat de veronderstelling als zou Israël verder overleg met Öcalan hebben willen voorkomen in Parijs, te verwachten viel. Ook daartoe ontbrak het geringste bewijs.

Kortom: ik zag alle reden om te wachten tot alle onzin voorbij was alvorens in de pen te klimmen.

Vragen
Ondertussen ontstonden de vragen. Hoe zeker is het dat de gebeurtenis in Parijs het ‘vredesproces’ op Imrali moest frustreren? De nasleep van de moorden toont dat de gesprekken met Öcalan geen moment in het geding kwamen. De vastberadenheid om er mee door te gaan nam zelfs toe. Turkije zou Turkije niet zijn wanneer dat geen aanleiding zou geven tot een nieuwe samenzweringstheorie. Eentje waarin het niet de bedoeling was om het overleg met Öcalan te saboteren, maar juist om het te stimuleren. Vast staat dat een grote bomaanslag in een Turkse stad oneindig veel effectiever was geweest wanneer het er om zou zijn gegaan de gesprekken met Öcalan te beëindigen.

Verder is het merkwaardig dat de moord gepleegd werd op een locatie waarvan de dader op zijn vingers kon natellen dat de Franse geheime dienst er de blik op gericht hield. Een locatie bovendien waar het wemelt van de bewakingscamera’s. Je zou bijna denken dat de dader er om vroeg gepakt te worden. Ik was dan ook niet verbaasd toen de Franse politie vorige week twee verdachten arresteerde. Een van hen is ondertussen vrijgelaten, maar tegen de andere lijken de verdenkingen serieus. Dat wil zeggen, als we voorbij gaan aan de theoretische mogelijkheid dat de Franse onderzoekers niet integer zijn in deze.

Ömer Güney
Volgens de Franse aanklager Francois Molin heet de verdachte Ömer Güney. Op de laatste video-opname van Sakine Cansiz is zij samen met Güney gezien. Hij betrad samen met Cansiz het pand. In eerste instantie bleef Güney twintig minuten, om vervolgens alleen te vertrekken. Tien minuten later keerde hij terug om nog eens 45 minuten te blijven. Precies de periode waarin de moord volgens het onderzoek plaatsvond.

De politie vond in Güneys auto een koffer waar het moordwapen mogelijk in verborgen is gehouden. De politie trof er kruitsporen op aan. Güney zegt dat de koffer in zijn auto werd gelegd om hem met de moorden in verband te brengen en ontkent verder iedere betrokkenheid. Overigens zijn de fatale kogels volgens de politie met hetzelfde wapen afgevuurd. Daardoor wordt Güney mogelijk als enige dader beschouwd, wat verklaart waarom de andere verdachte ondertussen is vrijgelaten.

Güney is afkomstig uit Turkije en zou sinds twee jaar bij de PKK zijn aangesloten. Vorig jaar maart nam hij volgens zeggen deel aan een demonstratie waarbij de vrijlating van Öcalan werd geëist. Güney wordt ook genoemd als chauffeur van Cansiz. Als dat klopt was hij dus een bekende. Dat zou ook kunnen verklaren hoe het mogelijk is dat de moord onder de ogen van de Franse geheime dienst plaatsvond.

De verdachte is het afgelopen jaar drie maal naar Turkije gereisd. Hij heeft daar geen strafblad. Wel is hij in 2009 aangehouden in Nederland, in verband met zijn werkzaamheden destijds voor het Koerdische TV-kanaal Roj TV.

Motief
Nu er een verdachte is gaat het uiteraard om het motief. Volgens een verklaring van de Turkse regering waren de moorden volgens de Franse geheime dienst het resultaat van een interne vete binnen de PKK. Let wel, het is Ankara dat het zo stelt, niet de Franse snuffelaars. Het zou niet voor het eerst zijn dat interne conflicten binnen de PKK tot executies leiden, zoveel is duidelijk. Staat tegenover dat Cansiz op goede voet stond met zowel Abdullah Öcalan als PKK-leider Murat Karayilan. Dat maakt het onwaarschijnlijk dat het hoogste niveau van de PKK opdracht gaf om haar te vermoorden.

Daarmee blijft de mogelijkheid over van een conflict binnen de Europese tak van de PKK. Dat de Franse politie verbanden onderzoekt met afpersingspraktijken onder Koerden in West-Europa, mag in dit verband niet onvermeld blijven. Ook al omdat Sakine Cansiz naar verluidt nauw betrokken was bij het vergaren van fondsen voor de PKK.

Iran
Politici van de Koerdisch georiënteerde Partij voor Vrede en Democratie (BDP) in Turkije pasten hun opstelling aan naarmate er meer berichten uit Parijs kwamen. Waar zij er eerst niet over twijfelden dat de Turkse regering, of de Turkse ‘diepe staat’ verantwoordelijk was, werden andere mogelijkheden al snel meer serieus genomen. BDP-politicus Ahmet Türk schatte de kans dat de moorden door de diepe staat werden gepleegd recentelijk in als ‘erg klein, of niet bestaand.’ Iran is de hoofdverdachte voor hem. Hij wijst er op dat Iraanse geheim agenten in het verleden aanslagen in West-Europa hebben gepleegd op activisten van PEJAK, de zusterorganisatie van de PKK in Iran. Is ongetwijfeld waar, maar waarom Iran het uitgerekend op dit moment op Sakine Canciz had voorzien blijft in de theorie van Ahmet Türk onverklaard. Vooralsnog wijst niets op banden van de verdachte met Iran. Het ligt echter voor de hand dat de PKK door tal van inlichtingendienst wordt geïnfiltreerd en daardoor heel waarschijnlijk ook door een uit Iran. Dus sluit maar eens iets uit.

De mogelijkheid dat Iran betrokken was bij de moorden in Parijs werd vorige week ook gesuggereerd door een vertegenwoordiger van de AKP. Iran zou via de PKK een ‘proxy war’ tegen Turkije voeren en daarom de gesprekken met Öcalan ondermijnen. Precies zoals dat van Israël wordt aangenomen. Met al even weinig serieus bewijs. Bovendien, het zou gezien de oorlogsdreiging tussen Israël en Iran wel erg bizar worden wanneer die twee elkaar vinden in de PKK, alleen om het Turkije lastig te maken. Om dat serieus te nemen moet je wel erg geloven in de grote anti-Turkse wereldsamenzwering die op Turkse scholen nog altijd met de paplepel wordt ingegoten.

Op welke verklaring zou ik zelf mijn geld zetten? Ik zou er niet van opkijken wanneer de moorden het gevolg zijn van een uit de hand gelopen ruzie tussen Cansiz en Güney. Een ruzie die niets met politiek te maken had. Bedoelde de Franse aanklager Molin dat toen hij van een ‘persoonlijk conflict’ tussen Cansiz en Güney sprak? De Franse politie lijkt er rekening mee te houden dat de stoppen als gevolg daarvan doorsloegen bij Güney. Volgens de berichten onderzoekt men in ieder geval zijn psychische gesteldheid. Maar goed, misschien schrijf ik dit wel omdat de minst politieke verklaring de meest geruststellende is. Dus een slag om de arm houd ik sowieso.

Peter Edel/Istanbul

Van Peter Edel verscheen onlangs De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (Uitgeverij EPO, Antwerpen).

Volg Peter Edel op twitter.

1 REACTIE

  1. wat een achterlijke stukje text…. schrijft ie ‘ontwikkelingen rond de moord op koerdische activisten’ en uiteindelijk weet ie alsnog niets erover…. peter jij bent wel erg achterlijk als een verslaggever… als je iets schrijft, schrijf dan waarheden en niet vermoedens…

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Please enter your comment!
Please enter your name here