Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – Aan het einde van mijn vorige artikel schreef ik dat ik de eerste opzet daarvan naar een aantal kennissen had gestuurd. Zo kwam het ook terecht bij Hakan Büyük, de journalist die een interview deed met de Britse collega Gareth H. Jenkins, en daarbij verzweeg dat de krant waar hij voor werkt drie maanden geleden nog Zaman Vandaag heette.
Geen banden
De reactie van Büyük kwam via via terug. Tot drie keer aan toe. De eerste was kort: ‘hilarisch.’ Goed, dan de tweede: ‘De Kanttekening heeft geen banden met Gülen, daarom zijn we van naam veranderd.’
Situatie rond Turkse bank leidt naar Nederlandse tak Gülen-beweging (herpublicatie)
Deze ontkenning is typerend voor de Gülen-beweging en heb ik dan ook al veel vaker gehoord. Sterker nog, ik weet van geen Gülenist die ooit volmondig zei aangesloten te zijn bij de beweging. Omtrekkende bewegingen horen er bij, zoals ‘ik ben geen Gülen-volgeling, maar…’
Ik ben dan ook nog altijd verre van overtuigd. Alleen al tijdens het onderzoek voor mijn artikel Situatie rond Turkse bank leidt naar Nederlandse tak Gülen-beweging zag ik de bewering ‘geen banden met Gülen’ grondig onderuitgehaald worden.
Truc
Het zal best dat Zaman Vandaag van naam veranderde omdat de noodzaak ontstond afstand tot Gülen te suggereren. Echt onverwacht kwam het niet, want bij de Nederlandse tak van de Gülen-beweging verandert de ene na de andere naam. Zo kregen tot de beweging behorende scholen niet lang na oprichting al een andere naam en werd de Stichting Islam en Dialoog opgevolgd door Platform INS. Erg transparant wordt het zo niet.
Daarnaast worden websites opgeheven en door nieuwe opgevolgd, waarbij ongewenste digitale sporen worden gewist. Ik zocht eens op een Gülen-website naar informatie die ik daar eerder had aangetroffen, maar ondertussen bleek de geschiedenis al te zijn aangepast.
Met De Kanttekening werkte de truc, althans bij Jenkins. De aan de naamsverandering gekoppelde pretentie van afstand tot Gülen kon mij weliswaar niet overtuigen, maar was Zaman Vandaag door Büyük Zaman genoemd dan had Jenkins direct genoeg geweten.
Camouflage
Het redactieadres van De Kanttekening is die van Zaman Vandaag. Telefoon- en postbusnummers bleven ook ongewijzigd. De redactie van de nieuwe krant komt daarnaast globaal overeen met die van de oude. Er is weinig veranderd. Alleen de naam en de toepassing van een hoop nieuw camouflagemateriaal.
Ze zullen bij De Kanttekening wel zeggen dat Zaman Vandaag ook los stond van de Gülen-beweging. Ik meen me zelfs te herinneren dat dit werd gezegd over het opgeheven Zaman in Turkije, al was die krant de primaire uitlaatklep voor propaganda van de imam. Het is allemaal zo oppervlakkig…
Hoewel hij kort daarvoor nog had geschreven dat De Kanttekening niets met Gülen te maken heeft, stelde Büyük in zijn derde reactie dat die krant door symphatisanten van de imam was opgericht. Een krant wordt opgericht vanuit een religieuze beweging, maar heet daar niets mee te maken. Bij mij gaat het er niet in. Het staat gelijk aan beweren dat de schrijver van een door de Scientology Kerk gepubliceerd boek geen banden met de sekte heeft. Wie gelooft het?
Liegen
Jenkins was al voor het interview op de hoogte van de connectie tussen De Kanttekening en de beweging, schreef Büyük verder. Jenkins ontkende dat toen ik hem nogmaals sprak. Moet ik daardoor geloven dat hij loog? Waarom zou ik daar over liegen? zei hij. Hij zond me vervolgens een bericht dat hij dezelfde dag aan Büyük had gestuurd. Daarin stond onder andere dat hij een Gülenistische hardliner geen interview had toegestaan.
Tijdens dit gesprek met Jenkins kwam nog iets anders aan de orde. Büyük zweeg zweeg niet alleen over de voormalige naam van De Kanttekening, want daarnaast ontkende hij tegenover Jenkins met Gülen te sympathiseren. Dat laatste vernam ik ook uit andere richtingen over hem. Kan zijn, al vraag ik me af wat hij dan bij die krant doet. Met andere woorden, welke Turk laadt momenteel vrijwillig de verdenking op zich tot de Gülen-beweging te behoren als hij daar in werkelijkheid niets mee heeft? Wie dat doet is gek, naïef, heeft graag problemen, of behoort stiekem toch tot de beweging.
Kwestie van tijd
Veel doet het er niet eens toe. Het doet er zelfs niet toe of Zaman Vandaag/De Kanttekening wel of niet aan de Gülen-beweging is verbonden – hoe duidelijk dat ook is. Waar het om gaat is dat men in Ankara overtuigd zal zijn van de banden. Dat wil zeggen, wanneer daar ontdekt wordt dat die krant vroeger Zaman Vandaag heette.
Mogelijk is dat namelijk nog niet het geval, want terwijl het openen van de website van Zaman Vandaag de beruchte blauwe pagina opleverde, is die van De Kanttekening (nog) toegankelijk.
Mocht de redactie van De Kanttekening denken dat Erdogan & Co. zelfs menen dat hun krant niets met de Gülen-beweging van doen heeft, dan moeten ze weten dat de tweets van hoofdredacteur Mehmet Cerit nu al onleesbaar worden gemaakt in Turkije. Dat lijkt het tot een kwestie van tijd te maken voor de rest aan de beurt komt.
Copyright
In de derde reactie stond verder dat Jenkins geen problemen had met De Kanttekening. Inderdaad, hij blijft er erg rustig onder. Dat blijkt niet alleen uit de gesprekken die ik met hem voerde, maar ook uit het bericht dat hij aan Büyük stuurde. Daarin constateerde hij met genoegen dat zijn woorden correct waren overgenomen. Hij deed dat zo vriendelijk dat ik die reactie, ondanks zijn toestemming, niet woordelijk heb overgenomen. Dat vermeed ik omdat Jenkins’ Britse voorkomendheid m.i. verkeerd geïnterpreteerd kan worden; geïnterpreteerd als sympathie. Ik wil ieder risico uitsluiten dat hij daardoor problemen krijgt in Turkije.
Büyük liet nogmaals blijken dat hij zich om dat laatste niet kan bekommeren, want hij plaatste het bericht van Jenkins ijskoud op internet, waarbij ik me afvraag of hij daarvoor toestemming kreeg.
Waar Büyük in ieder geval geen toestemming voor kreeg was het plaatsen van een gedeelte van mijn artikel. Terwijl dat toen nota bene nog niet eens door Turksnieuws was geplaatst.
In een reactie vroeg ik Büyük of hij het copyright heeft over wat ik schrijf. Antwoord bleef uit, wat niet betekende dat ik verder niet van hem hoorde. De afgelopen dagen kreeg ik namelijk een ware strontemmer over me heen gekeerd op de sociale media. Niet alleen door Büyük, maar ook door Gemme Burger, een redactielid van De Kantekening.
De Schaduw
Een soort van dreigement was er ook, want Burger liet weten een profiel over mij op te willen stellen ten aanzien van ‘mijn antisemitisme.’ Daarbij refereerde hij overduidelijk aan mijn vijftien jaar geleden verschenen boek De schaduw van de ster, over de geschiedenis van het zionisme, waar pro-Israëlische kringen in Nederland destijds veel heisa over schopten.
Kennelijk weten Büyük en Burger niet veel meer tegen me in stelling te brengen. Op mijn over de jaren heen geuite kritiek op de Gülen-beweging zijn ze vooralsnog niet ingegaan, waar ik dan maar de conclusie aan verbindt dat ze liever niet pogen die te weerleggen. Dan toch maar liever een argument erbij halen dat niets met de kwestie te maken heeft waar het nu om draait.
Hoewel, helemaal niets ook weer niet, want de combinatie van negatieve sentimenten over Joden en sympathie voor de staat Israël is een fenomeen waar ik in De Schaduw diverse voorbeelden van gaf. Van Adolf Eichmann tot christelijke fundamentalisten in de VS. Gezien zijn anti-Joodse uitspraken uit het verleden en de latere goede betrekkingen van zijn beweging met pro-Israëlische organisaties, zoals de Anti-Defamation League of B’nai B’rith, had Gülen had daar uitstekend tussen gepast.
De Diepte
Gülens antisemitische uitspraken besprak ik reeds in mijn in 2012 verschenen boek De Diepte van de Bosporus. Als de redactieleden van De Kanttekeningen dat wensen wil ik daar binnenkort echter nog wel een keer op terugkomen. Nu zij toch niets meer met de imam van doen hebben kunnen ze daar geen bezwaar tegen hebben…
Büyük stuurde via Twitter een negatieve recensie rond van De schaduw, van ook al vijftien jaar geleden. Die kende ik goed omdat ik dezelfde recensie in ingezonden artikelen, op websites en in mijn tweede boek – Banvloek – destijds al ontkrachtte. Weinig origineel ook om het over die boeg te gooien, want de Nederlandstalige Turkse website Haber Gelderland wees op dezelfde recensie toen ik daar ruzie mee had. Ook daar kampte men met een nijpend gebrek aan argumenten. Goedkoop, dat noem ik het.
Van Haber Gelderland had ik geen last en dat zal ik nu van De Kanttekening ook niet hebben. Want wat heb ik hier tegenover me? Een marginaal krantje van een klein clubje fanatici en naïevelingen met een geringe oplage. Ik maak me sterk dat ik via de vier websites waar mijn werk verschijnt aanmerkelijk meer lezers trek.
Als ik in een soortgelijke rel was beland met medestanders van Erdogan in Nederland had ik er de afgelopen nachten waarschijnlijk wakker van gelegen, maar mijn nachtrust is recentelijk meer dan uitstekend.
Lering
Ik benadruk mijn respect voor de tolerantie en voorkomendheid van Jenkins. Die vind ik even bewonderenswaardig als verbazingwekkend. Daardoor zat er ook een verschil tussen wat hij mij zei en wat hij Büyük schreef. Vergeet echter niet dat ik dit artikel schreef met toestemming van Jenkins. Hij had ook kunnen weigeren en dan was wat u nu leest er niet gekomen.
Jenkins liet een kwestie die voor hem de sop de kool niet waard is – omdat hij meent dat het hem niet kan deren – liever aan mij over. Ook de taal speelt daarbij uiteraard een rol. Ik deed het in ieder geval met genoegen. Omdat zoiets altijd leerzaam is, maar ook omdat het de gelegenheid biedt een aantal eerder besproken zaken vanuit een ander perspectief nogmaals onder de aandacht te brengen.
Alleen ontbreekt het deze directe Hollander aan Jenkins’ Britse cool. Zelf was ik van woede uit mijn vel gesprongen wanneer me dit was geflikt. Ik ben echter niet het lijdend voorwerp in deze, maar een waarnemer die alleen maar kan hopen dat de redactie van De Kanttekening lering trekt uit haar vergissingen.
Twee artikelen op een dag is veel voor Turksnieuws. Komt omdat het offerfeest op aanbreken staat en ik er weer een tijdje tussenuit ga. Tot over een dag of tien.
Iyi bayramlar!
Volg Peter Edel op Twitter
Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)
Prima verhaal Peter. En zo zie je weer eens hoe oppervlakkig de informatie is via de Nederlandse media en de zogenaamde ‘kwaliteitskranten’, ook – of misschien moet ik zeggen: zélfs – van Joop.nl De reden zal wel zijn dat men stilletjes meent dat de vijand van onze vijand onze vriend is. Of anders gezegd: de Gülenisten zijn de vijanden van Erdogan, dus hebben ze recht op een milde beoordeling. Het zou mooi en in ieder geval een stuk gemakkelijker zijn wanneer de zaak zo simpel in elkaar stak, maar dat is niet zo. De Gülenbeweging heeft tonnen boter op haar hoofd en heeft in de Ergenekonkwestie een kwalijke rol gespeeld en is er mede schuldig aan dat zij de AKP een machtsbasis heeft verschaft.
.
Daar mee juich ik niet toe dat boontje om zijn loontje komt. Integendeel, want mensenrechtschendingen zijn en blijven mensenrechtschendingen. Dat geldt ook voor de al of niet vermeende aanhangers van Fethullah Gülen die nu zelf het slachtoffer zijn van een heksenjacht.
Een beweging is een abstract concept, in tegenstelling tot een organisatie. Bijna iedereen kan eerlijk ontkennen lid te zijn van een beweging.
Bijvoorbeeld, ben ik lid van de feministische beweging? Ik weet het niet. Om dit te bepalen moet ik mijn opvattingen en acties vergelijken met die van die van verklaarde feministen.
Ik denk dat een journalist de vraag of iemand lid is van een beweging indirect moet beantwoorden in plaats van te vertrouwen op antwoorden van de geinterviewde.
Ik weet verder niets van de Gulen beweging.