Erdogans doos van Pandora (ANALYSE)

8
11

Istanbul/Peter Edel (ANALYSE) – Sinds de mislukte staatsgreep van 15 juli 2016 heeft de toedracht van deze tragische gebeurtenis zich voor mij in een soort quantumtoestand bevonden; een toestand waarin niets waar was maar alles mogelijk.

Recentelijk is de doos waar ik Erwin Schrödingers kat uithaalde en de theorieën over de couppoging in stopte, echter op een klein kiertje komen te staan.

Theorieën

Er zijn grofweg vier theorieën:

1. De lezing van de regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP), waarbij imam Fethullah Gülen opdracht aan zijn volgelingen binnen de strijdkracht gaf om de macht te grijpen. Steun van andere landen wordt daarbij gesuggereerd door de AKP.

2. De couppoging werd in scene gezet door president Erdogan. Deze lezing wordt niet alleen onderschreven door Gülen, maar bijvoorbeeld ook door menigeen buiten Turkije, zoals in Europa.

3. Erdogan en de AKP waren vooraf op de hoogte van plannen tot een poging tot machtsovername, maar lieten die plaatsvinden omdat men oordeelde dat met een mislukte staatsgreep ideale omstandigheden zouden ontstaan om met politieke tegenstanders af te rekenen. Er zijn berichten verschenen waaruit naar voren kwam dat zowel bij de NAVO als bij de Europese inlichtingenorganisatie Intcen het sterke vermoeden leeft dat de AKP-regering vooraf op de hoogte was over plannen tot een staatsgreep.

4. In een variant van laatstgenoemde theorie lieten Erdogan en de AKP de staatsgreep niet alleen bewust doorgaan, maar dikten zij die bovendien aan met geweld van regeringsgetrouwe militairen, opportunisten in de strijdkrachten en/of particuliere militaire organisaties. In dat verband valt te denken aan militairen die sympathiseren met de Vaderlandpartij (VP) van Dogu Perincek en/of de nauw aan Erdogan verbonden militaire onderneming SADAT.

Voor al deze theorieën is een motief denkbaar, maar waar het in alle gevallen aan ontbreekt is doorslaggevend bewijs.

Fidan/Akar

Het vraagstuk wordt benadrukt door het opvallend merkwaardige handelen van Hakan Fidan, de chef van de nationale inlichtingendienst MIT en opperbevelhebber Hulusi Akar op de dag van de staatsgreep.

Dat handelen is lang drie wegen verklaard:

1. Incompetentie.

2. Fidan en Akar waren onvoldoende doordrongen van de dreiging die zich in de middag van 15 juli 2016 manifesteerde.

3. Beide besloten om de staatsgreep ‘gecontroleerd’ door te laten gaan, ten einde omstandigheden te creëren waarin Erdogans politieke tegenstanders het meest efficiënt konden worden vervolgd.

VAE

Een opvallend, maar lange tijd vrijwel onbesproken aspect van de couppoging is de link die in de eerste dagen werd gelegd met de Verenigde Arabische Emiraten (VAE), een land waarvan eerder al duidelijk was dat het verre van goede relaties met Turkije kent. Een dag na de couppoging beschuldigde AKP-politicus Ahmet Varol de VAE al van ‘negatieve tendensen richting Turkije.’

Varol noemde daarbij ook de voor de VAE werkende Palestijn Mohammed Dahlan. Hij staat bekend als een fel tegenstander van de Moslim Broederschap, waar Erdogan juist mee sympathiseert.

Drie dagen later verschenen op websites in het Midden-Oosten berichten waarin Turkse inlichtingendiensten op zoek waren naar verbindingen tussen Gülen-volgelingen en de VAE.

Mujtahid

Daarna werd het stiller rond de Emiraten-link, al had de klokkenluider Mujtahid uit Saoedi Arabië daar een verklaring voor. Volgens hem wist koning Salman van Saoedi Arabië van de rol van de VAE bij de couppoging, maar wist hij Erdogan ervan te overtuigen daarover te zwijgen. Mujtahid voegde daaraan toe dat Erdogan in ruil voor zijn zwijgen een aanzienlijk bedrag werd beloofd door Salman. In Turkije, noch in de westerse media, ontstond aandacht voor wat Mujtahid zei.

Zoals we later in dit artikel zullen zien is er echter nog een reden denkbaar waarom Erdogan de Emiraten-link bij de couppoging lang buiten zicht trachtte te houden.

FDD

Op 26 juli werden in Dubai twee Turkse generaals gearresteerd, op verdenking van betrokkenheid bij de couppoging. Volgens de regeringsgezinde Turkse krant Yeni Safak probeerden ze naar de VAE te vluchten. De krant Hürriyet hield het er op dat de arrestatie het resultaat was een samenwerking tussen MIT, het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken en de autoriteiten van de VAE.

De stilte rond de Emiraten-link werd daarna volkomen. Dat wil zeggen, tot begin deze maand een hoeveelheid e-mails lekten tussen de ambassadeur van de VAE in de VS, Yousef al-Otaiba, en John Hannah, een adviseur van de Foundation for Defence of Democracies (FDD), een neoconservatieve en pro-Israëlische organisatie in de VS.

Hannah stuurde een artikel naar Otaiba over gezamenlijke verantwoordelijkheid van de FDD en de VAE voor de couppoging in Turkije. ‘Vereerd om in jullie gezelschap te verkeren’, schreef hij verder in zijn bericht.

In een op 24 april van dit jaar door Hannah verzonden e-mail vroeg hij Otaiba een afspraak te maken met de eerder genoemde Palestijn Mohammed Dahlan, van wie zoals ik eerder schreef is gezegd dat hij de architect van de couppoging in Turkije was.

Gercek Hayat/Yeni Safak

Nog geen week later ontstond de crisis rond Qatar, en kwamen de betrekkingen van Turkije met Saoedi Arabië en de VAE op scherp te staan. Daarmee leefde ook de Emiraten-link op. Plotseling kwamen uit Ankara berichten dat de VAE in AKP-kringen beschuldigd worden van betrokkenheid bij de couppoging. Erdogan sloot daar impliciet bij aan door een paar dagen later tijdens een toespraak te zeggen dat men in de VAE verheugd was geweest toen de poging tot staatsgreep zich voltrok in Turkije.

Kortom, de VAE behoren voor de AKP nu opeens wel tot de primaire verdachten ten aanzien van de couppoging. Hier schuilt een addertje onder het gras voor Erdogan, opperbevelhebber Akar en inlichtingenchef Fidan, want het kan vrijwel niet anders dan dat zij op de hoogte waren van een artikel dat in januari 2016 verscheen in de aan het regeringsgezinde dagblad Yeni Safak verbonden krant Gercek Hayat. Daarin werd haarfijn uiteengezet hoe in de VAE onder leiding van genoemde Mohammed Dahlan aan een plan werd gewerkt om een staatsgreep te plegen in Turkije. Dezelfde maand, op 18 januari, verwees Yeni Safak nog eens naar dit artikel.

Daarmee wisten Erdogan, Fidan en Akar dus begin 2016 van een in het buitenland gesmeed plan om de AKP ten val te brengen. MIT zou als inlichtingendienst geen knip voor de neus waard zijn wanneer dit artikel daar niet was opgevallen. Het valt zelfs te overwegen dat MIT de bron was van het bericht in Gercek Hayat/Yeni Safak en dat Fidan veel meer wist dan wat hier verscheen.

Fuat Ugur

Bovendien moet MIT ook langs andere wegen meer hebben geweten over snode plannen binnen de strijdkrachten. Daarover verschenen eveneens eerder berichten in de Turkse media. Zoals in de krant Türkiye, waar de journalist Fuat Ugur er op 24 maart, 2 april en 21 april serieus rekening mee hield dat een groep militairen mogelijk bezig was met voorbereidingen tot een staatsgreep.

Volgens de aanklacht tegen de coupplegers begon een groep militairen eind 2015 met deze voorbereidingen. Volgens Kemal Kilicdaroglu van de oppositievoerende Republikeinse Volkspartij (CHP) wist MIT dat zij banden met de Gülen-beweging hadden. Toch ondernam MIT niets tegen hen. Daarbij is het gezien de vijandige opstelling van de Gülen-beweging ten aanzien van de AKP onvoorstelbaar dat MIT geen infiltranten binnen de strijdkrachten had zitten om zich aldaar ophoudende volgelingen van de imam in hun doen en laten te volgen.

Bewijs

Aldus is toch iets ontstaan dat in de verte begint te lijken op bewijs voor de theorie waarin Erdogan, Fidan en Akar wisten van een op handen zijnde staatsgreep, maar die ‘gecontroleerd’ door lieten omdat daarmee een vrijbrief ontstond voor de massale vervolging van politieke tegenstanders. Ook van tegenstanders die niets met de couppoging van doen hadden. Tot dat laatste kwam het, zoveel staat in ieder geval vast.

Er resteren uiteraard talloze vragen. Wisten de president, de inlichtingenchef en de opperbevelhebber bijvoorbeeld ook precies hoe en wanneer de poging tot staatsgreep zou worden uitgevoerd? Dat Erdogan oprecht geschrokken overkwam toen hij zich die bewuste avond via Facetime tot de bevolking richtte, kan als een indicatie begrepen worden dat daar geen exacte kennis over voorhanden was.

Maar toch, bevindt zich hier bijvoorbeeld de verklaring waarom Akar, nadat hij door Fidan was geïnformeerd over onregelmatigheden binnen de strijdkrachten, naliet bevel te geven tot het afgrendelen van het luchtruim en de kazernes? Was wat oppositieleider Kilicdaroglu een ‘gecontroleerde coup’ noemde de intentie van Akar toen hij besloot die bevelen niet te geven? Vaststaat dat het met dat bevel nooit zo ver zou zijn gekomen en dat veel levens gespaard waren gebleven.

Hoogverraad

Zoals ik aan het begin van dit artikel schreef is de doos van Schrödinger op een kiertje komen te staan in deze. Door de wederopleving van de Emiraten-link beginnen de theorieën over de toedracht van de couppoging uit hun quantumtoestand te ontwaken.

Komt voor Erdogan de doos van Pandora hiermee op een kiertje te staan? Enerzijds zal hij zich gezien de situatie rond bondgenoot Qatar verplicht voelen om zijn pijlen op de VAE te richten. Bovendien zal hij sinds Qatarese monarchie onder druk is komen te staan het gevoel hebben dat hij de volgende kan zijn. Daarmee zou hij echter wat betreft zijn binnenlandse positie meer overhoop kunnen halen dan hem lief is.

Hoe heet het wanneer een president informatie verzwijgt over plannen tot een staatsgreep? Hoogverraad, toch?

De kansen dat Erdogan zich voor het Constitutioneel Hof zal moeten verantwoorden dienen echter niet erg hoog ingeschat te worden. Daarvoor is zijn greep over de AKP-meerderheid in het parlement te groot. Maar hoe zullen de nabestaanden van de 249 dodelijke slachtoffers van 15 juli het opvatten als zij constateren dat in Ankara bepaalde cruciale informatie ‘onder de pet werd gehouden’? Informatie die tot adequaat optreden en het voorkomen van de couppoging had kunnen leiden waardoor hun familieleden nu nog zouden leven.

Volg Peter Edel op Twitter

Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, uitgeverij EPO, Antwerpen)

8 REACTIES

  1. ALS we er van uit gaan dat het bekend was dat een staatsgreep in voorbereiding was dan is het logisch dat het gecontroleerd plaatsvond. Door de poging tot staatsgreep onder controle te laten plaatsvinden is in ieder geval duidelijk geworden wie er achter zat. Heel goed en slim gehandeld. Zo handeld de politie en andere instanties in Nederland ook, lokken en vangen, en terecht. De coupplegers hebben zichzelf verraden. Ze zijn in de val gelopen..haha!
    Achteraf kun je van alles verzinnen om iets tegen te spreken. Dat is wat anti-AKP lui steeds blijven doen. Steeds de boel verdraaien en hopen dat de mensen erin trappen, ze zijn hopeloos! Saray zus, Saray zo…schiet je niets mee op. Het word tijd dat CHP/ HDP volledig uitgeroeid wordt. Het word tijd dat er nieuwe gezichten in de politiek verschijnen met een nieuwe partij die opkomt voor de belangen van alle partijen en de veroorzaakte verdeeldheid door CHP en HDP wegnemen. Een partij die AKP, CHP, MHP en HDP overtreft. Die opkomt voor iedereen en alle belangen. Tot die tijd blijft de AKP de enige partij die goed is voor het geheel!!!

    • Met deze reactie pleit Maho dus openlijk voor de eenpartijstaat. Een partij die opkomt voor iedereen en alle belangen. So wie so deelt ‘iedereen’ nooit ‘alle belangen’, maar het is goed om te weten dat deze Nederlandse burger zich van dezelfde demagogie bedient als Anton Mussert en soortgelijke fascisten in de jaren dertig. Of de opvattingen onderschrijft van iemand die nog niet lang geleden beweerde dat je democratie kan vergelijken met een bushalte waar je uitstapt wanneer je je bestemming hebt bereikt.
      .
      Hoewel Maho in ons vrije land mag kletsen tot hij een ons weegt, schaart hij zich met zijn ontboezeming achter degenen waar de AIVD doorgaans veel belangstelling voor heeft. Dat is geen mening, maar een constatering.

      • Helemaal gelijk Kees, maar het is te triest voor woorden, dat Maho, alleen maar ongefundeerd commentaar heeft.
        Het heeft ook eigenlijk geen enkele zin, dat wij er op ingaan, omdat deze persoon, alleen maar de Erdo krantjes leest, maar volgens hem zijn wij ziende blind.
        Het heeft geen enkele zin om deze man een platform te geven, want hij is niet voor rede vatbaar, een evenwichtige discussie is niet mogelijk.
        Het is jammer, dat deze mensen geboren zijn, waar er geen mening meer gehoord wordt, maar alleen akp, lees nsb, want dat is de waarheid.De geschiedenis gaat zich daar herhalen, jammer van dat mooie land en van de bevolking, die wel geleerd heeft en die verstand van democratie heeft.

        Triest, maar het einde is nog lang niet in zicht

        • @ Jaap

          Het gaat mij niet zozeer om Maho. Met hem (maar ook met andere AKP-ers) is het nauwelijks mogelijk om op basis van redelijke argumenten te discussiëren. Laat staan dat ze (al is het maar op onderdelen) te overtuigen zijn.
          .
          De reden dat ik hem toch regelmatig weerspreek is dat deze site door veel Nederturken wordt bezocht. Mensen die bezorgd zijn, maar die oprecht liefde koesteren voor hun oude vaderland en wel gevoelig zijn voor argumenten. Een liefde die ik als niet-Turkse Nederlanden goed kan invoelen, maar ook met ze deel. Of om jouw woorden aan te halen: ‘…dat mooie land en van de bevolking, die wel geleerd heeft en die verstand van democratie heeft.’
          .
          En hoewel Peter Edel het best af kan zonder mijn steun is het ook een manier om hem te laten weten dat ik zijn columns en analyses met aandacht en meestal met veel instemming lees.

    • Beste MaHo,

      In NL bestaat er een gezegde. ‘Waar rook is, is vuur (geweest)’

      Voordat je je ongefundeerde geschreeuw neer kalkt kun je misschien beter uitleggen hoe het komt dat er altijd zoveel complottheorieën zijn in Turkije en onder Turken in het algemeen!

      Die ene dat de Joden, Christenen, het Westen in het algemeen en verder iedereen die niet tot de regering of Ja-knikkers behoort er achter zitten kennen we al. En die andere dat er in het verleden veel slechte politiek was kennen we ook al! Er zijn bijv. nog steeds hele dorpen die in ruil voor hun stem op het asfalt van Erbakan zitten te wachten.

      Graag iets nieuws!

      • Zoals je wilt, iets nieuws:
        Zwaluw, jaap, kees, Peter… Allemaal Hollanders met een mening over Turkije, maar uiteindelijk net 0,0 invloed op de gang van zaken, want geen Turks stemrecht.
        En Maho? Volgens de Hollandse heren een akp-gekkie.
        Toch heeft deze ene meneer meer invloed in Turkije, ook al woont hij in Nederland, want hij heeft wél Turks stemrecht.
        Wat hier duidelijk wordt, is dat vele buitenstaanders – op deze site zelfs de meerderheid – het niet zo best voor heeft met Turkije en het liefst de ondergang van het land ziet, maar dat zij echter geen directe invloed heeft. Miet gek dat Turken vol zitten met complottheorieën, want deze buitenstaanders zijn traditioneel zo achterbaks om via een omweg hun zin te krijgen. En dat gaat nu eenmaal nooit via de eerlijke regels van democratie. Zie Qatar. Zie Egypte. Zie Saoedi Arabië.
        Als de Hollandse heren zich nu eens gingen bemoeien met zaken die hen aangaan, dus Hollandse zaken, zoals de beschamende toestand dat er al ruim 3 maanden geen missionaire regering is.

        • Jammer MaHo van deze ongenuanceerde reactie. De chaos in je hoofd (of je leven) is duidelijk! Het zal ook best wel moeilijk zijn voor je. Met 1 been sta je in een land met een regering die de stabiliteit niet echt in de hand heeft en met het andere been in een land zonder regering dat zonder noemenswaardige problemen doordraait. Ik snap trouwens niet waarom je nog blijft wonen op een plek waar iedereen ’traditioneel achterbaks’ en op de ondergang van Turkije uit is. Kom hier helpen joh! Iedere dinsdag kun je hier tegen een vergoeding bij de AKP groepsvergadering als klapvee op de tribune zitten. Er zijn genoeg bijeenkomsten in het land! Het vervoer er naartoe is gratis en het vlaggetje ook. Daarna krijg je een maaltijd en een vergoeding! En als je goed je best doet zit je carrière echt in de lift. Maar er zijn natuurlijk hele zwaarwegende redenen dat je blijft waar je bent?

  2. Maho: ‘Wat hier duidelijk wordt, is dat vele buitenstaanders – op deze site zelfs de meerderheid – het niet zo best voor heeft met Turkije en het liefst de ondergang van het land ziet.’
    .
    Ik daag je uit om die bewering waar te maken – en dan vooral de laatste zinsnede. Alvast een waarschuwing Maho: alleen clowns, boosaardige en domme mensen verwarren kritiek met haat.
    .
    Maar je hebt wel gelijk wanneer je zegt dat Nederturken zoals jij invloed kunnen uitoefenen op de gang van zaken in Turkije. Zij mogen immers stemmen. De kans is inderdaad groot dat in Europa verblijvende Turken bij het laatst gehouden ‘referendum’ de doorslag hebben gegeven.
    .
    Dat is een slechte zaak. Terwijl Britten en niet-Britten zich vanwege de Brexit ernstig zorgen maken over hun toekomstige status, mag jij vanwege je Turkse overgrootvader zich nog steeds bemoeien met de gang van zaken in een land dat 2500 kilometer verderop ligt. Onbegrijpelijk. Ik gun het alle Turken zeer dat zij eindelijk visumvrij kunnen reizen, maar de afschaffing van dubbele paspoorten is nog meer gewenst.

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Please enter your comment!
Please enter your name here