Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – De tulpencrisis leidt tot angstige gevoelens onder Nederlanders in Turkije. Berichten als zou een journalist uit Noorwegen mishandeld zijn omdat hij voor een Nederlander werd aangezien, hadden bij hen grote schrik tot gevolg.
De angst volgt echter vooral uit het gegeven dat medestanders van president Erdogan en de Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) tot veel in staat zijn tegen hen die zij als vijanden beschouwen. Het geweld waar tegenstanders van het door Erdogan begeerde presidentieel systeem al vaker mee te maken hebben gekregen ontgaat de Nederlanders in Turkije bijvoorbeeld zeker niet.
Er worden voorzorgsmaatregelen getroffen. Zo annuleerde het Nederlandse consulaat in Istanbul een verkiezingsavond voor de Nederlandse gemeenschap. Beter om nu geen risico’s te nemen.
Nachtclub
Strikt genomen valt het tot nu toe mee. Vooral kolderieke toestanden trekken de aandacht. Zoals een massamoord op sinaasappelen. Alsof het zielige ooft er iets aan kon doen dat het oranje is. Of een artikel in de islamistische krant Yeni Akit waarin stond dat de poolkappen zeer binnenkort smelten en dat Nederland dan zal verdwijnen.
Heel apart was het verweer van een adoptiezoon van een beruchte maffiabaas nadat hij zeven schoten had gelost loste in een nachtclub in Istanbul. Er vielen gelukkig geen slachtoffers, maar na zijn aanhouding verklaarde hij in de veronderstelling te hebben verkeerd dat hij in het Nederlandse consulaat was.
Verder was er de aanklacht van een winkeleigenaar tegen koning Willem-Alexander. Kennelijk denkt de man dat het Nederlandse staatshoofd net zo veel macht naar zich toegetrokken heeft als Erdogan.
Een vlagverbranding werkte op de lachspieren, omdat de vlag van Frankrijk er het slachtoffer van werd. Even lachwekkend was de ‘deportatie’ van Nederlandse koeien, alsmede de tweet van iemand die ‘fuck you Netherlands’ wilde schrijven, maar er door gebrekkig Engels ‘fuck me Netherlands’ van maakte.
Fascisme
Gebrekkige kennis overheerst. Niet alleen van de Engelse taal, maar ook over de betekenis van begrippen. Fascisme, hoe vaak viel het woord de laatste week niet over Nederland in Turkije? Het juridisch woordenboek definieert fascisme als: ‘een politieke opvatting die zich kenmerkt door autoritaire gezagsuitoefening en verwerping van de democratie’. Een verbod op campagnevoeren voor buitenlandse ministers komt in geen enkele definitie van fascisme voor.
Nogmaals: ‘autoritaire gezagsuitoefening en verwerping van de democratie.’ Aan welk land doen die woorden anno 2017 meer denken dan aan Nederland?
Nazi’s
Erdogan sloeg een flater door Nederlanders nazi’s te noemen. De burgemeester van Rotterdam, Ahmed Aboutaleb, wees Erdogan er op dat zijn stad tijdens WOII door nazi-Duitsland werd platgebombardeerd. Het is zelfs de vraag of Erdogan dit wist. Het geschiedenisonderwijs in Turkije komt immers niet veel verder dan de geschiedenis van Turkije en het Ottomaanse Rijk. Erdogan toonde ook al vaker dat zijn historisch besef jammerlijk tekortschiet. Bijvoorbeeld toen hij zei dat het Amerikaanse continent door Ottomanen was ontdekt.
De Turkse president liet het er niet bij zitten en zette een nieuwe aanval in. Dit keer over Srebrenica. Nederlanders hadden islamitische Bosniërs vermoord, zei hij. Wederom toonde hij niet veel kaas van geschiedschrijving gegeten te hebben, want hoewel de Nederlandse militairen vreselijk faalden in Srebrenica, waren het Serviërs die een bloedbad onder islamitische Bosniërs veroorzaakten.
Koloniaal verleden
Wat voor verbaal geschut zal Erdogan verder nog tegen Nederland in stelling brengen? Het beladen koloniale verleden van Nederland ligt voor de hand. Evenals over Srebrenica zal hij er dan nogmaals op gewezen worden dat daar in ruime mate afstand van is genomen door Nederlanders en dat zij er spijt over betuigen.
De zoon is niet schuldig aan de misdaden van de vader. Het wordt echter anders wanneer die zoon goedpraat wat zijn vader heeft gedaan. Dus als Erdogan een punt maakt van het koloniale verleden van Nederland zal hij er fijntjes aan herinnerd worden dat hij over de gruweldaden die het Ottomaanse Rijk van Sofia tot Cairo beging geen enkele afstand of spijt toont. In plaats daarvan hoort de wereld alleen maar over zijn dromen om Turkije naar de Ottomaanse grandeur terug te laten keren.
Over het uitblijven van Turkse excuses voor de moord op honderdduizenden Armeniërs in 1915 zullen we het hier verder maar niet hebben…
PKK/Gülen
Een andere mogelijkheid is dat we meer van Erdogan zullen horen over de vermeende steun van Nederland aan de Koerdische PKK. Valt te verwachten, want tegen Duitsland trok hij daar al alle registers over open. Het opvallende daarbij is dat hij aanmerkelijk vergevingsgezinder staat tegenover de sympathie voor de PKK van Rusland, waar de bloeddorstige Koerdische organisatie in tegenstelling tot in Duitsland en Nederland niet op de lijst van terroristische organisatie staat. Erdogan noemt Europa hypocriet, maar wat is dit dan?
Overigens zou het me niet verbazen als de sympathie voor de PKK onder Nederlanders de laatste week aardig is gegroeid. Mocht dat inderdaad het geval zijn dan heeft Erdogan dat geheel aan zichzelf te danken. De mensenrechtenschendingen onder Erdogans bestuur leiden nu eenmaal tot begrip voor zijn vijanden.
Hetzelfde geldt voor de Gülen-beweging, die thans volop geniet van de slachtofferrol en precies zegt wat Nederland graag wil horen. Volgens Erdogan en zijn mediavrienden houdt Nederland de Gülenisten de hand boven het hoofd. Zeker, Den Haag is de laatste jaren erg laks geweest ten opzichte van hen, maar wie stimuleerde het dat de fethullaci in eerste instantie voet aan de grond kregen op Nederlandse bodem? Juist.
Vuur
Hoewel hij nog niet helemaal door zijn argumenten tegen Nederland heen is, heeft Erdogan een paar dagen nadat het conflict ontbrandde toch al veel kruit verschoten. Is hij door zijn munitie heen dan wordt het lastig om het vuur van de haat tegen de Nederlanders volledig brandend te houden.
Komt het op een laag pitje te staan dan zullen de Turken geneigd zijn te vergeten en worden ze weer met hun neus op de problemen gedrukt die ze van nabij meemaken. Zoals de sterk gegroeide inflatie en werkloosheid in Turkije. Oftewel, de economische teruggang die Ankara met het oog op het referendum op 16 april tracht te verhullen achter fors opgeschroefde overheidsuitgaven.
Vanuit Erdogans perspectief was het slimmer geweest om zijn aantijgingen richting Nederland wat meer te verspreiden over de weken die Turkije nog scheiden van het referendum. Dat hij zich niet kan inhouden onderstreept zijn impulsiviteit en gebrek aan rationeel denkvermogen.
Jaloezie
In hun aanvallen op Nederland en de rest van de EU spreken Erdogans media zichzelf tegen. Enerzijds ontkennen ze de antidemocratische tendens in Turkije en zeggen ze zelfs dat nergens meer vrijheid heerst dan in hun land, maar tegelijkertijd vergoelijken ze die met de stelling dat Erdogans harde hand en mensenrechtenschendingen noodzakelijk zijn om buitenlandse aanvallen te pareren.
Kort voordat de rel met Nederland uitbrak zei buitenlandminister Cavusoglu dat het buitenland ‘groen van jaloezie’ is over de over de opkomst van het machtige ‘nieuwe Turkije’. De kritiek in Europese landen op Erdogan zou daar uit voortvloeien, niet uit zijn autocratische neigingen, de sinds de mislukte staatsgreep van vorig jaar op gang gekomen heksenjacht en het verval de rechtsstaat.
Vluchtelingen
Wanneer Turkije echt zo machtig is als Cavusoglu zegt zouden de door Ankara tegen Nederland aangekondigde sancties dan met schouderophalen zijn ontvangen in Den Haag?
Uiteraard heeft Ankara de vluchtelingen nog als stok achter de deur. Erdogan meent zo te zien nog altijd dat die Turkije graag voor Europa willen verruilen. Kennelijk is het daar ondanks al die ‘fascisten’ en ‘nazi’s’ toch beter uit te houden dan hij wil doen geloven.
Erdogan moet uitkijken dat de vluchtelingen hem niet gaan geloven, want als die weigeren naar Europa willen vertrekken wanneer hij zijn dreigement gestalte wil geven zit hij met de gebakken peren.
Wapenembargo
Erdogans adviseur Yigit Bulut merkte begin februari op dat Turkije over raketten beschikt waar Europa mee bestookt kan worden. Cavusoglu reageerde op de uitslag van de verkiezingen in Nederland met de uitspraak dat er ‘weldra heilige oorlogen zullen beginnen in Europa.’ Hij dreigt zowaar met jihad a la de Islamitische Staat.
Tel daarbij op dat 400.000 Turken in Nederland het volgens de Erdogan-gezinde krant Yeni Akit op kunnen nemen tegen 48.000 Nederlandse militairen, en het begint behoorlijk dreigend te klinken. Ordinaire bluf en grootspraak uiteraard, maar het valt niet uit te sluiten dat de zaak verder uit de hand loopt.
Als Erdogan echt te ver gaat kan Den Haag antwoorden, zoals met een wapenembargo. Sowieso geen verkeerd idee, al geldt dat ten aanzien van ieder land waar de strijdkrachten tegen de eigen bevolking worden ingezet.
Turkije zou best last hebben van een wapenboycot door Nederland, zoveel is duidelijk. Weet bijvoorbeeld dat de Turkse marine afhankelijk is van door Nederlandse bedrijven geleverde elektronische apparatuur.
Nog vervelender wordt het voor Ankara wanneer andere Europese landen hun steun aan Nederland betuigen door ook tot wapenboycot van Turkije over te gaan. Eerder leken dergelijke maatregelen onwaarschijnlijk. De winsten van de wapenindustrie zijn natuurlijk heel belangrijk. Staat tegenover dat vorig weekend een streep is overschreden in Europese ogen en dat daarmee toch echt een nieuwe situatie is ontstaan; een situatie waarin veel kan gebeuren wat eerder voor onmogelijk werd gehouden.
Geïsoleerd
Nederland weet zich in deze door veel landen gesteund. Turkije daarentegen door heel weinig. Het lijkt Ankara totaal te ontgaan dat de macht van een land in deze moderne wereld vooral bepaald wordt volgens allianties. Als Turkije al positieve verstandhoudingen met andere landen kent bevinden zich op de achtergrond daarvan vaak echter grote meningsverschillen en een diep geworteld wantrouwen. Rusland, waar een door Donald Trump zwaar teleurgestelde Erdogan zich nu weer op richt, is daar een treffend voorbeeld van.
Vorig jaar zei premier Yildirim (wiens familie overigens vijftig procent van het Nederlandse scheepvaartbedrijf Q shipping bezit) dat zijn regering zich in ging zetten om nieuwe vriendschappen aan te kweken, maar daar is tot op heden heel weinig van terechtgekomen. Integendeel, want Turkije krijgt steeds minder vrienden en dreigt zo een zwaar geïsoleerd land te worden, met alle consequenties voor de economie en algemene positie van het land van dien.
Aangenomen wordt dat Erdogan voordeel zal halen uit de ruzie met Nederland bij het referendum op 16 april. Verre van uitgesloten dat hij inderdaad het presidentieel systeem binnen gaat slepen, ondanks dat hij zijn kruit tegen Nederland nu snel verschiet. In feite vile het al eerder min of meer te verwachten dat hij met de winst aan de haal zal gaan. De sombere toekomstverwachtingen voor Turkije in aanmerking genomen is het echter de vraag hoe lang hij er van kan genieten.
Volg Peter Edel op Twitter
Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)
