De tulpencrisis. En nu? (COLUMN)

Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – Begin vorige week schreef ik al dat het me slimmer had geleken om de Turkse buitenlandminister Cavusoglu onder een volledige zwijgdood naar Nederland te laten komen. Had het met een zachte sisser afgelopen. Met de snel naderende verkiezingen voelde premier Mark Rutte echter de hete adem van Geert Wilders in zijn nek, waardoor hij meende er een ondoordacht hanengevecht met Erdogan van te moeten maken. We kennen de gevolgen…

Of het Rutte oplevert wat hij ervan verwachtte zal woensdag blijken. Mogelijk is het politieke landschap in Nederland zo overhoop geschud door de tulpencrisis dat de verkiezingsuitslag verrassend uitvalt. Met een CDA bijvoorbeeld dat als grootste partij uit de stembus kruipt. Volgens de laatste hondenpeiling staan de christendemocraten qua zetelaantal gelijk aan de PVV en maar twee zetels onder de VVD.

Mocht Wilders toch de grote winnaar worden, zoals velen verwachten, dan kan dat onmogelijk in het voordeel van de Nederturken uitpakken. Die mogen dan een bedankkaartje naar Erdogan sturen als hun moskeeën door de PVV worden gesloten.

Referendum

Wat voor Rutte de verkiezingen zijn is voor Erdogan het referendum op 16 april over het door hem zo vurig begeerde presidentieel systeem. Dat hij bereid was het er in deze mate op aan te laten komen met Nederland verraadt zijn onzekerheid over de uitkomst van de volksraadpleging.

Officieel ging het om het winnen van ja-stemmen in het buitenland, maar in werkelijkheid veel meer om de binnenlandse twijfelaars. Die wilde Erdogan over de brug trekken door te tonen dat hij meer haar op de tanden heeft dan onder zijn neus. Dus werden de Hollanders geprovoceerd tot een voor hun doen ongebruikelijk standvastig en hard optreden.

De-escaleren

Hoe nu verder? Voor de Nederlandse politiek zal de noodzaak om het conflict op de spits te drijven stukken minder worden na de verkiezingen. Daarom zegt Rutte nu al aan de-escaleren toe te zijn. Zou aardig zijn als vanuit de EU een bemiddelaar wordt aangewezen. Erg stil trouwens in Europa over dit akkefietje. Na de mislukte staatsgreep in Turkije van vorig jaar was Federica Mogherini van de Europese Commissie er als de kippen bij, maar dit keer niet. Op een zaterdag volgt echter een zondag en wellicht moet ook nog even nagedacht worden over een treffende reactie.

Het is in ieder geval twijfelachtig of Erdogan erg te porren zal zijn voor een bemiddelingspoging. Dat de Nederlandse regering met open ogen in de val liep kwam voor hem als een geschenk uit de hemel dat hij optimaal zal trachten uit te buiten. Daarbij staat hij alleen voor de niet geringe opgave om de ruzie de komende 35 dagen warm te houden in de ogen van de natie. Lijkt kort, maar een ruime maand kan in de politiek een eeuwigheid zijn.

Sancties

Toegegeven, nadat het vuurtje een uitslaande brand werd zat de stemming er direct helemaal in. Erdogan wentelde zich in zijn bekende slachtofferrol en klaagde over mensenrechten en democratie in Nederland, zaken waarover hij geen recht van spreken heeft omdat hij er zelf niets van begrepen heeft. Ook maakte hij Nederlanders voor nazi’s uit, omdat hij en zijn cronies niet de dienst mogen uitmaken in Rotterdam als het puntje bij paaltje komt.

De volgende dag verscheen in de regeringsgezinde krant Yeni Akit een absurd artikel waarin werd gesuggereerd dat 400.000 Turken in Nederland het op kunnen nemen tegen 48.000 Nederlandse militairen. Er waren die aan de het beleg van Wenen dachten…

Erdogan dreigde met sancties dat het een aard had. Hij zei diplomatieke vluchten uit Nederland te gaan weigeren. Maar hoeveel diplomatieke vluchten gaan er vanuit Nederland naar Turkije? Daarnaast mag ambassadeur Cornelis Van Rij voorlopig niet op zijn post in Ankara terugkeren en bestaat de mogelijkheid dat andere diplomaten worden uitgewezen. Kan vervelend zijn, zoals voor Nederlanders in Turkije. Maar veel meer heeft het niet om het lijf, want in Nederland zal niemand er veel last van hebben.

Verder kunnen economische sancties tegen Nederland worden getroffen. Als die op soortgelijke wijze beantwoord worden door Den Haag zal Ankara zich in de vingers snijden, want de Turkse economie is veel meer afhankelijk van export naar Nederland dan andersom.

Nederland zou de prijs betalen, zei Erdogan. Zoals voor de inzet van honden door de politie in Rotterdam. Nu zal ik de laatste zijn om te zeggen dat het een pretje is om door zo’n beest in je lijf gebeten te worden. Maar betaalde Erdogan de prijs voor de dood van de vijftienjarige Berkin Elvan die deze week drie jaar geleden bezweek nadat hij een jaar eerder door een traangasgranaat van de politie aan zijn hoofd was getroffen?

Israël

Als Erdogan het over prijzen betalen heeft worden Turken daar het slachtoffer van, niet het boze buitenland. Erg veel zal hij dan ook niet kunnen uitrichten tegen Nederland. Hij zei niet zonder reden dat de sancties pas na het referendum zullen ingaan. Kan hij er tot die tijd lekker veel kabaal over maken om de Turken gek te maken zonder de daad bij het woord te hoeven voegen.

Wat betreft de daarop volgende periode dient in herinnering te worden geroepen dat Erdogans soep doorgaans minder heet wordt gegeten dan opgediend. Zo zei hij na het drama met het passagiersschip Mavi Marmara, dat in 2010 deel uitmaakte van het freedom flotilla naar Gaza, dat hij bij een volgend hulpkonvooi mee zou varen en dat de Turkse marine dan bescherming zou bieden, om eventueel de strijd met Israël aan te binden. Nooit meer iets over gehoord. Het bleef bij het terugdraaien van de diplomatieke betrekkingen met Israël, waar daar weinig last van werd ervaren. Niet in de laatste plaats omdat de handel met Turkije in de daarop volgende jaren alleen maar toenam.

Syrië

Nadat in 2012 een Turks Phantom gevechtsvliegtuig voor de kust van Syrië was neergehaald drukte Erdogan zich eveneens in niet mis te verstane termen uit over maatregelen. Kwam toen evenmin veel van terecht. Een paar gevechten aan de grens, dat was het.

Nu we het toch over Syrië hebben. Wat door alle commotie in Rotterdam vrijwel volledig ondergesneeuwd raakte waren de berichten over beschietingen door de Turkse luchtmacht op het Syrische regeringsleger bij Manbij. Zal niet in de smaak zijn gevallen bij de Russische president Poetin, waar Erdogan in het kader van zijn zoveelste U-bocht tussen de supermachten vorige week een bezoek aan bracht. De splijtzwam tussen Moskou en Ankara blijft de Koerdische Democratische Eenheidspartij (PYD). Erdogan verwacht dat Poetin daar afstand van neemt, maar die doet dat maar niet.

Bovendien, de Amerikanen blijven de PYD eveneens steunen. De VS stuurde zelfs extra troepen naar Manbij om de PYD tegen de Turkse Strijdkrachten (TSK) te beschermen. Daar is alle reden toe, want dwars door al zijn boute uitspraken over Nederland zei Cavusoglu dat Turkije bij het plan blijft om de PYD aan te vallen bij Manbij. Komt het tot een confrontatie met de VS in Syrië dan heb je de poppen aan het dansen. En dat is dan nog maar een probleem met Washington, want die imam uit Penssylvania is ook nog steeds niet op een vliegtuig naar Turkije gezet.

Op de achtergrond bevindt zich verder de onvrede binnen de hogere regionen van de TSK, over met name opperbevelhebber Hulusi Akar, wat eventueel ook nog veel aandacht kan trekken in de komende weken.

Het zijn maar voorbeelden, want de mogelijkheid van onvoorziene scenario’s die de bonje met Nederland eveneens binnen onafzienbare tijd op de achtergrond kunnen plaatsen is evenmin ondenkbaar in het hyperdynamische Turkije.

Wat vaststaat is dat het voor Nederlanders momenteel weinig gerust toeven is in Turkije…

Volg Peter Edel op Twitter

Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)