Slimme zet van Koerden in Syrië (COLUMN)

Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – De internationale politiek valt vaak moeilijk te voorspellen, maar soms is het een fluitje van een cent. Zo was er geen helderziendheid voor nodig om te voorzien hoe de VS het hoofdkwartier van de Islamitische Staat (IS) in de Syrische stad Raqqa denkt te gaan aanpakken. Dat Washington daarbij de samenwerking wenst voort te zetten met de militaire vleugel (YPG) van de Koerdische Democratische Eenheidspartij (PYD) viel zonder meer te verwachten.

De in Turkije regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) is hier des duivels over. Die ziet de YPG/PYD als de Syrische tak van de in Turkije actieve Koerdische PKK. Voor dat laatste is op zich veel te zeggen, maar bewijs dat de YPG/PYD bij geweld in Turkije betrokken is ontbreekt. Het streven van de Syrische Koerden naar autonomie is voor de AKP echter al voldoende reden voor het etiket ‘terrorisme’.

Liefde

Er werden vanuit Turkije pogingen ondernomen om de Amerikanen op andere gedachten te brengen. Met Barack Obama in het Witte Huis waren die tot mislukken gedoemd, maar na het aantreden van Donald Trump in Washington rook president Erdogan nieuwe kansen. Zijn verwachtingen waren zo hooggespannen dat de Turkse blik, die vorig jaar op Rusland gevestigd raakte, weer op de VS gericht werd.

Zoals het er nu naar uitziet zal Erdogans liefde voor Trump echter van korte duur zijn, met als primaire oorzaak voor dit moment het Amerikaanse besluit om met de YPG/PYD door te gaan.

al-Bab

Het is begrijpelijk dat Washington daartoe besloot, in aanmerking genomen dat de YPG/PYD zeer bedreven is in het verdelgen van IS-ongedierte. Zeker in vergelijking met de coalitie van de Turkse strijdkrachten (TSK) en het jihadistische Vrije Syrische Leger (VSL), die daarbij veel steken hebben laten vallen in Syrië.

Want jongens, wat hadden de TSK en het VSL het moeilijk met al-Bab! Klein stadje, met niet al te veel baardmannen, maar het leek een eeuwigheid te duren. Maar goed, hoewel er een tijd onduidelijkheid over heerste, lijkt al-Bab nu dan toch eindelijk op IS te zijn veroverd. Er hing echter een stevig prijskaartje aan, met niet alleen body bags die naar Turkije kwamen, maar ook veel materiële schade. Zo zouden minstens twintig Turkse tanks zo zwaar beschadigd zijn dat ze onbruikbaar werden.

Crisis

Op het eerste gezicht lijkt het raadselachtig dat het een op een na grootste NAVO-leger zo veel problemen ondervond bij al-Bab. Er zijn echter wel degelijk redenen voor te noemen, want het VSL is een ongeorganiseerd zootje en de TSK bevindt zich in een diepe crisis. De duizenden ontslagen en arrestaties van militairen na de mislukte staatsgreep vorig jaar zijn daar niet in de koude kleren gaan zitten. Als gevolg ontbreekt het de TSK nu aan gekwalificeerd personeel.

De Turkse luchtmacht kan dan over aardig wat gevechtsvliegtuigen beschikken, maar door de zuiveringen zijn er te weinig piloten over om die dingen te besturen. Met als gevolg onder andere dat Turkse militairen die in al-Bab gewond raakten niet per helikopter afgevoerd konden worden. Simpelweg omdat er onvoldoende piloten waren voor gevechtsvliegtuigen waarmee het luchtruim beveiligd kon worden. Niet zo vreemd dat hoger geplaatste militairen bij een journalist klaagden over reputatieverlies voor de TSK.

Incirlik

Al dit gestuntel ontgaat Washington uiteraard niet, wat het verklaarbaar maakt dat men daar liever vasthoudt aan de samenwerking met de YPG/PYD. Dat leidde tot boze gezichten in Ankara en dreigementen in de nauw aan de AKP verbonden krant Yeni Safak. Daar wist men te melden dat het de VS verboden zal worden om de Incirlik-luchthaven te gebruiken. Het islamistische dagblad suggereerde zelfs dat het Turkse luchtruim op slot gaat voor militaire vliegtuigen van de VS.

Even leek het er op dat Erdogan bij zijn Russische collega Poetin uit wilde huilen over Washington. Maar Poetin was daar niet voor te vinden gezien Erdogans U-bocht naar de VS. Bovendien zijn de banden van Moskou met de YPG/PYD nu minstens even goed als die van Washington. Poetin gaf vorig jaar weliswaar het groene licht voor een Turkse operatie in Syrië waar de YPG/PYD door benadeeld werd, maar het Russische verkeerslicht gaat ondertussen van oranje richting rood.

Manbij

Een complicerende factor bij de verstandhouding van Turkije met de VS en Rusland bestaat uit de aanval op Manbij, waarmee Erdogan de Koerden uit die stad naar oostelijk van de Eufraat wil verjagen.

De door de YPG/PYD gedomineerde militaire raad van Manbij kwam op een lumineus idee. In overleg met Rusland gaf die een aantal dorpen nabij Manbij over aan de strijdkrachten van de Syrische president al-Assad.

Voor zover er bij Erdogan enig rationeel denkvermogen resteert zal hem dit beletten om door te gaan met de aanval op Manbij. Doet hij het toch dan ligt niet alleen een militaire confrontatie met al-Assad op de loer, maar ook met Poetin.

Toegeven

De moraal van dit verhaal is dat de YPG/PYD niet alleen beter kan knokken tegen IS, maar ook dat de Syrische Koerden gewiekster tussen de twee supermachten weten te laveren dan Ankara. Ondertussen wordt de vraag steeds vaker gesteld met welk recht Turkije zaken naar zijn hand probeert te zetten in Syrië.

Erdogan zou er goed aan doen om zijn troepen uit Syrië terug te trekken en de strijd tegen IS aan een niet door Turkije gehinderde YPG/PYD over te laten. Dat komt echter neer op toegeven dat het Turkse beleid ten aanzien van Syrië een nog groter fiasco is geworden dan het al was. Lastig, want woorden als ‘toegeven van fouten’ komen niet voor in Erdogans vocabulaire.

Volg Peter Edel op Twitter

Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)