Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – Amerikanen leefden vol spanning naar de Super Bowl toe. Niet alleen omdat ze uitkeken naar het duel tussen de New England Patriots en de Atlanta Falcons, alsmede naar hun hot chicken wings, maar ook om te zien of zangeres Lady Gaga tijdens de half time show een politiek statement zou maken over de verse Amerikaanse president, Donald Trump. Lady Gaga uitte voorafgaand aan de presidentsverkiezingen immers veel kritiek op Trump, dus werd vrij algemeen aangenomen dat ze van de gelegenheid gebruik zou maken.
De New England Patriots wonnen, de hot chicken wings zullen ongetwijfeld gesmaakt hebben en Lady Gaga hield haar mond zeker niet dicht. Echter, alleen om te zingen, want over Trump zweeg ze. Ze maakte een klein puntje over vrijheidsrechten voor homoseksuelen, maar daar hield ze het bij, waardoor het toch een beetje op een anticlimax uitliep.
Commercial
Toch was er afgelopen nacht een controverse, al draaide die niet om Lady Gaga, maar om een commercial van Turkish Airlines in het voorprogramma van de Super Bowl. De national flag carrier airline van Turkije, die gedeeltelijk in handen is van de Turkse staat, sloot daar begin vorig jaar een contract over. Zo kon Turkish Airlines gisteren ook live beelden van het sportevenement op haar vluchten tonen.
Onlangs werd bekend dat Turkish Airlines de voortreffelijk Amerikaanse acteur Morgan Freeman heeft aangetrokken voor een reclamecampagne. Hij was dat ook te zien tijdens de commercial voorafgaand aan de Super Bowl.
Tv-reclame rond de Super Bowl kost vijf miljoen dollar per dertig seconden. Aangezien het reclamespotje wereldwijd door 188 miljoen televisiekijker werd aanschouwd was het dat echter waard voor Turkish Airlines. De luchtvaartmaatschappij kon een impuls in die vorm goed gebruiken, want het teruggelopen toerisme naar Turkije is ook hier uiteraard niet in de koude kleren gaan zitten. Over het de eerste helft van 2016 maakte Turkish Airlines een verlies van 644,4 miljoen dollar bekend en dat viel op het moment waarop het contract voor het reclamespotje werd getekend al te voorzien.
Kritiek
Begrijpelijk dus dat Turkish Airlines zich in de schijnwerpers wilde zitten. Afgelopen nacht lieten nogal wat Amerikanen echter via de sociale media blijken dat ze het daar niet mee eens waren. Om verschillende redenen was er kritiek. Er waren er die vanuit nationalistische gevoelens liever reclame voor een Amerikaanse luchtvaartmaatschappij hadden gezien.
Er werd echter ook een verband gelegd met de wens van Trump om immigranten uit zeven moslimlanden – waar Turkije niet toe behoort – toegang tot de VS te ontzeggen. Daarnaast waren er Amerikanen die de commercial van Turkish Airlines ongepast vonden vanwege de mensenrechtensituatie in Turkije, die na de mislukte staatsgreep van vorig jaar danig verslechterd is. Ook de vermeende connectie tussen de Turkse staat en de Islamitische Staat (IS) werd daarbij door Amerikaanse gebruikers van de sociale media genoemd.
Fonds
Kort voor de uitzending van de commercial in de VS, werd in Turkije bekend dat de staatsbelangen in een aantal ondernemingen worden overgeheveld naar een speciaal daartoe in het leven geroepen fonds. Niet alleen Ziraat Bank, Halkbank, de beurs in Istanbul, de gasleiding onderneming Botas, Türk Telekom, en Turkish Petroleum werden in dat verband genoemd, maar ook Turkish Airlines.
Tot 2004 was 98 procent van de aandelen Turkish Airlines in handen van de Turkse staat, maar dat jaar volgde gedeeltelijke privatisering. Momenteel is 49,12 procent van de aandelen in handen van een privatiseringsautoriteit onder auspiciën van de premier, terwijl de rest publiek bezit is. Die 49,12 procent gaan nu dus naar het nieuwe fonds.
Fiscale chaos
De regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkleing (AKP) zegt dat dit fonds op jaarbasis goed zal zijn voor 1,5 procent economische groei, maar dat weerhield de oppositievoerende Republikeinse Volkspartij (CHP) er niet van om erg argwanend te reageren. Daar wordt gevreesd dat het nieuwe fonds tot een gebrek aan controle over de genoemde ondernemingen en fiscale chaos zal leiden.
De gezaghebbende econoom Mahfi Egilmez waarschuwde in 2016 voor dergelijkse fondsen. Niet ten onrechte, want in 1994 en 2001 droegen ze bij tot het ontstaan van een economische crisis. Een belangrijke hervorming die de AKP na 2002 doorvoerde hield het einde van dit soort fiscale structuren in. Dergelijke initiatieven tot regulering werden alom als een verstandig besluit gezien van de AKP en het beschermde Turkije ook tegen al te grote consequenties van de wereldwijde financiële crisis. Egilmez constateert dat de AKP nu van dit beleid afwijkt, met alle risico’s vandien.
Volg Peter Edel op Twitter
Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)
Vorige week riep Peter Edel op tot een beperking wat betreft de reacties. Na daarover nagedacht te hebben in het weekend is besloten daar niet in mee te gaan. Vanwege deze bedenktijd zijn tijdelijk geen reacties doorgelaten. Een lezer kon daar geen geduld voor opbrengen en stuurde een aantal fake reacties. We weten al langer dat deze lezer vorig jaar probeerde Turksnieuws te saboteren, al gebruikte hij de laatste maanden een andere naam. Om die reden kreeg hij destijds een ban door ons opgelegd. Hij dacht slim te zijn door te goochelen met namen en IP-adressen, maar kan ons niet misleiden. We hebben het een tijdje aangezien, maar nu hij wederom met irritant gedrag begint is de grens bereikt. Dit soort spelletjes tolereren we niet en daarom hebben we besloten zijn reacties permanent te weigeren. We sluiten niet uit dat hij weer zal proberen om er met andere namen en IP-adressen tussendoor te komen. Daarom zullen we reacties voortaan al bij de geringste twijfel weigeren. Dit houdt het risico in dat ook reacties van andere lezers geweigerd kunnen worden, al zullen we er alles aan doen om dit te voorkomen. Mocht het toch gebeuren dan bieden we daar bij voorbaat onze excuses over aan, al menen we dat het in feite onder de verantwoording van de betreffende lezer valt.