‘Propaganda voor terrorisme’ (COLUMN)

13
6

Cumhuriyet, de oudste krant van Turkije, krijgt met veel repressie te maken. Dat is al langer zo. In de jaren zeventig konden ook de lezers van het dagblad dat ervaren.

De vader van een kennis werd destijds als een daredevil gezien door zijn familieleden, omdat hij het waagde openlijk met een Cumhuriyet onder zijn arm over straat te gaan. Gezien de linkse reputatie van de krant werd dat toen als linke soep gezien, met Grijze Wolven – de jongerenafdeling van de extreemrechtse Partij van Nationale Beweging (MHP) – die de straten van de Turkse steden destijds onveilig maakten.

Ergenekon

Een incident in 2006, waarbij handgranaten naar het redactiegebouw van Cumhuriyet werden geworpen, kwam terecht in de tenlastelegging rond Ergenekon, de vermeende samenzwering tegen de regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) en de toenmalige bondgenoot daarvan, de beweging rond imam Fethullah Gülen.

Opmerkelijk genoeg gaf justitie, dat destijds volledig werd gecontroleerd door de Gülen-beweging, Cumhuriyet niet de status van slachtoffer, maar van dader. De toenmalige hoofdredacteur, Ilhan Selcuk, behoorde in ieder geval tot de verdachten tijdens het Ergenekon-proces. Het einde daarvan maakte hij niet mee, want in 2010 kwam Selcuk op 85-jarige leeftijd te overlijden.

Charlie Hebdo

Zoals ik vaker heb beschreven was Ergenekon een bedenksel van de Gülen-beweging en de AKP, gericht op het neutraliseren van de meest uitgesproken seculiere-nationalisten en andere – linkse – tegenstanders. Vrijwel even vaak schreef ik dat de Ergenekon-vonnissen werden vernietigd nadat de aanvankelijk goed lopende samenwerking tussen de AKP en de Gülen-beweging was omgeslagen in een regelrechte oorlog.

Voor Cumhuriyet betekende dat geen einde van de zorgen. Dat bleek in 2015 na de aanslag van de Islamitische Staat (IS) op het satirische tijdschrift Charlie Hebdo in Parijs.

Cumhuriyet besloot een cover van Charlie Hebdo over te nemen, waarop de profeet Mohammed was afgebeeld. Dit kwam twee redactieleden van de krant op vervolging te staan door justitie, dat ondertussen niet meer onder controle viel van de Gülen-beweging, maar van de AKP en president Erdogan.

Can Dündar

Vorig jaar werd Cumhuriyet-hoofdredacteur Can Dündar gearresteerd na een onthulling in zijn krant over een wapentransport naar Syrië van de nationale inlichtingendienst MIT. Het Constitutioneel Hof gelaste de voorlopige vrijlating van Dündar, maar tijdens een proces werd vijf jaar en tien maanden gevangenisstraf tegen hem geëist.

Nadat eerst nog een aanslag op zijn leven was gepleegd, week Dündar daarop uit naar Duitsland. Daar lanceerde hij onlangs een nieuwe, op Turkije gerichte, website. Wat voor de hand lag gebeurde: de website werd geblokkeerd door de Turkse autoriteiten.

Ahmet Sik

Later in 2016 werden andere redactieleden van Cumhuriyet gearresteerd. Meer dan drie maanden later is er nog geen tenlastelegging tegen hen, waardoor zij zich onmogelijk kunnen verdedigen. In feite komt het neer op gevangenisstraf zonder veroordeling, wat uiteraard alle principes van de rechtsstaat tart. De na de mislukte staatsgreep van vorig jaar afgekondigde noodtoestand is daarbij geen excuus.

Eind werd vorig jaar werd verder Cumhuriyet-journalist Ahmet Sik gearresteerd. Evenals de eerder genoemde hoofdredacteur Ilhan Selcuk werd hij ook tijdens de Ergenekon-procedure gearresteerd door Gülens aanklagers. Na vorig jaar vraagtekens te hebben geplaatst bij de toedracht van de couppoging, ging Sik achter de tralies op de beschuldiging van ‘propaganda voor terrorisme’. Dat wil zeggen, propaganda voor de door de regering voor de couppoging verantwoordelijk gehouden Gülen-beweging!

Sik kreeg geen juridische bijstand, werd in isolatie gehouden en kreeg naar verluidt drie dagen geen water en voedsel, waarmee eens te meer bevestigd werd dat de Turkse rechtsstaat verleden tijd is.

Reina

Onlangs kwam Cumhuriyet op een andere manier in het nieuws. Ditmaal naar aanleiding van de arrestatie van Abdulkadir Masharipov, de bij IS aangesloten dader van de aanslag op Istanbuls nachtclub Reina gedurende nieuwjaarsnacht.

Tijdens een verhoor zei Masharipov dat hij aanvankelijk voornemens was die nacht een aanslag te plegen op het Taksimplein in Istanbul. Omdat het regende verwachtte hij daar echter weinig volk.

Daarna overwoog IS hem een aanslag op het redactiegebouw van Cumhuriyet te laten plegen. Toen hij het adres daarvan kreeg doorgegeven door IS, werd Cumhuriyet omschreven als ‘de krant die de profeet heeft beledigd.’

Op beelden van bewakingscamera’s werd Masharipov gezien bij het gebouw van Cumhuriyet. Toch viel de keuze van IS uiteindelijk op een ander doelwit, waarschijnlijk omdat er rond de jaarwisseling weinig mensen aanwezig waren op de redactie van de krant.

En zo schoot Mashapirov zijn machinegeweer leeg bij Reina. In een verklaring kort daarop legde IS een verband met de viering van ‘een christelijk feest’ in de nachtclub.

Moraal

Nu de moraal van dit verhaal. Zowel wat betreft Reina als Cumhuriyet zien we dat IS naar overeenkomende argumenten greep als de huidige machtselite in Turkije voor de vervolging van tegenstanders. Want aan de aanslag op Reina ging een propagandaoffensief vooraf van het door de AKP gedomineerde Presidium voor religieuze zaken (Diyanet), waarbij kerst/nieuwjaar als een voor moslims verwerpelijk christelijk feest werd afgebeeld. Bovendien heeft het er alle schijn van dat IS en de AKP het eens zijn over Cumhuriyet wat betreft de Charlie Hebdo cover. Dit betekent niet dat de AKP het eens is met de door IS gepleegde aanslagen, maar wat betreft de achterliggende ideologie zijn er zeker raakvlakken.

Wie in Turkije aanluit bij de ideologie van organisaties die de gewapende strijd niet schuwen, wordt er door de AKP van beschuldigd ‘propaganda voor terrorisme’ te maken en kan op vervolging rekenen. Zij die vooropstellen aanslagen te veroordelen worden daarbij niet ontzien.

Maar maakt de AKP geen ‘propaganda voor terrorisme’ wanneer zijn aansluit bij de ideologie van IS? In mijn ogen wel degelijk, met vooruitwerkende kracht. Dat Turkse strijdkrachten in Syrië ten strijde trekken tegen IS en dat leden daarvan in Turkije worden gearresteerd, verandert daar niets aan. Overigens krijgt IS ondanks dat laatste nog altijd veel vrijheid in Turkije. Er worden bijvoorbeeld bordjes in Istanbul gezien waarmee IS openlijk naar haar vestigingen kan wijzen. We weten echter hoe het zit. IS werd pas een probleem voor de AKP toen Koerdische milities de jihadisten uit Syrische steden verdreven. Daarmee kwam een autonome Koerdische zone in Syrië naderbij en dat is het laatste wat Ankara wil zien gebeuren.

Nogmaals een huishoudelijke mededeling

Mijn aandacht werd getrokken door een passage in een reactie onder het artikel ‘Geen rustig weekend’ van begin deze week. Omdat er nogal wat lezers zijn die de reacties ongelezen laten citeer ik de betreffende passage (waarbij ik voor de duidelijkheid het Nederlands een beetje heb opgepoetst).

De bezoeker van Turksnieuws, die zich van het pseudoniem ‘Bull’ bedient, schreef het volgende:

‘Tegenwoordig lijken journalisten wel geheim agenten. Zo mogen ze met hun neus overal inzitten en worden ze niet opgepakt, vanwege een mooie westerse uitvinding die persvrijheid heet.’

Het aardige is natuurlijk dat deze reactie op Turksnieuws kon verschijnen omdat de redactie uitgaat van vrijheid van meningsuiting, zolang tenminste aan bepaalde regels wordt voldaan. Dat wil zeggen, geen discriminatie, geen oproep tot geweld, geen ‘ad hominem’ en het liefst zo min mogelijk ‘off topic’.

Als gevolg staat Turksnieuws ook open voor reacties waarin het recht op vrijheid van meningsuiting in het geding wordt gebracht. Dit verklaart waarom de reactie van ‘Bull’ werd toegestaan.

Toch zette de reactie me aan het denken. Het bracht me tot de gedachte dat ik er eens met de redactie over zou kunnen praten of de vrijheid van meningsuiting in de reactierubriek niet wat beperkt kan worden, om te voorkomen dat die een vrijplaats wordt voor AKP-propaganda. Die heeft daar namelijk al een tijd de overhand.

Ik ga een stapje verder. Als de redactie het daarmee eens is zou Turksnieuws bij wijze van proef een tijdje tot op bepaalde hoogte de maatstaven aangaande het recht op vrijheid van meningsuiting kunnen volgen zoals die momenteel in Turkije worden gevolgd. Alleen dan in omgekeerde richting.

Er zijn zeker voordelen verbonden aan een wat strenger redactiebeleid. Ik kan me namelijk niet aan de indruk onttrekken dat bepaalde lezers steeds meer terughoudend worden om reacties te sturen. Goed voorstelbaar, want wie dat doet kan er zo langzamerhand zeker van zijn een venijnige lawine van de AKP-NL over zich heen te krijgen.

Anders gezegd, het is misschien geen verkeerd idee om de AKP-NL er een tijdelijk van te weerhouden de reactierubriek te domineren en anderen de kans te geven hun mening te ventileren zonder dat ze een golf intimidatie over zich heen krijgen. Een lezer die zich niet laat intimideren gaf eerder al aan het een goed idee te vinden wanneer ‘AKP-trollen’ geen reacties meer kunnen plaatsen. Dat zag ik al als een indicatie dat het weigeren van bepaalde reacties ook op instemming zou kunnen rekenen van lezers die mensenrechten voorop plaatsen.

Medestanders van de AKP zullen dit vrijwel zeker censuur noemen, maar strikt genomen kunnen ze er geen probleem mee hebben. Ze hebben immers ook geen bezwaar tegen de stringente beperking van de vrijheid van meningsuiting in Turkije. Dus waarom zouden ze dat wel hebben wanneer een Nederlandse website kritischer wordt bij het plaatsen van reacties?

Er is nog niets besloten, maar zoals gesteld speel ik met de gedachte om hier met de redactie nader overleg over te voeren. Uiteraard zijn reacties over dit voorstel van harte welkom. De redactie zal die zeker ter harte nemen.

Volg Peter Edel op Twitter

Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)

13 REACTIES

  1. Naar aanleiding van het verhaal reactie,s, wil hierbij aangeven, dat er weinig goed gelezen wordt.
    Ik lees deze column regelmatig en bijna alles is op waarheid berust.
    Het is jammer dat dit mooie Turkije stelselmatig ten gronde wordt gericht, omdat iemand macht belangrijker vindt, dan de economie, daarom gaat de lira steeds meer in waarde achteruit.
    Ik waardeer deze column ten zeerste en met mij vele anderen

    • Beste Jaap,
      U schrijft:Ik lees deze column regelmatig en bijna alles is op waarheid berust.
      Wat is volgens u Niet op waarheid berust?

    • Hoe weet je nou dat bijna op waarheid berust? Heb je alles gecontroleerd dan?
      Ook je verhaal dat Turkije niet goed gaat voor macht zal dan wel niet waar zijn, want jij concludeert dat omdat de lira omlaag gaat. Nou staat de lira terug op 3,70 dollar, van 4,00 2 weken geleden. Wil die persoon nu ineens geen macht meer, dat de lira ineens stijgt? Dat zijn toch geen argumenten…

  2. Ik schreef het al eerder: houd trollen buiten de deur. Eigenlijk bedoelde ik te zeggen: verhinder dat AKP-trollen als Kerim deze site domineren.

  3. Beste Peter,

    Volg al een tijd jouw berichten en ben je erg dankbaar dat je de waarheden beschrijft in het Turkije van tegenwoordig. Als Nederlandse Turk is het echt een verademing om te zien dat er kritische journalisten zijn die niet bang zijn om deze waarheden te benoemen en aan het licht brengen voor het Nederlandse lezerspubliek. Tevens ook met veel interesse jouw boek ‘De diepte van de Bosporus’ gelezen, waar de (politieke) ontwikkeling van een “jong” land als Turkije goed wordt beschreven.

    Graag zou ik jou bij deze een hart onder de riem willen steken en je willen vertellen dat er in Nederland nog genoeg “anders” denkende (lees: geen Edrogan trollen, klik Turken, etc.) zijn die jouw colums en berichten met veel plezier lezen. Ik zie dan ook graag in de toekomst nog vele columns van je voorbij komen. Dank!

  4. Beste heer Edel,

    Ondanks dat ik uw artikelen met interesse lees, plaats ik al geruime tijd geen reacties meer. Niet omdat ik mij geïntimideerd voel, maar vanwege het onvermogen van bepaalde mensen om goed onderbouwd te reageren. Veel van de inhoud van deze reacties zijn rechtstreeks te herleiden tot Turkse nieuwssites.

    Hoezeer ik uw overweging tot censuur ook begrijp, wil ik u toch graag het advies geven hiervan af te zien. Het toont mijns inziens juist van lef om ook de meest kortzichtige en religieus/cultureel bepaalde reacties toe te laten. Bovendien laat u hiermee zien dat een andere mening (Ook de ongefundeerde of ronduit idiote), ruimte krijgt in een vrije samenleving.
    Het spreekt voor zich dat dit platform geen ruimte biedt aan (be)dreiging en reacties binnen de grenzen van de wet (Nederlands strafrecht) dienen te worden geschreven.

  5. Geachte heer edel even terug op mijn reactie te komen persvrijheid kan niet opwegen tegen landsbelang en stel als Engeland lawrence of Arabië als journalist had bekend gemaakt maar hetzelfde opdracht had als wat ie deed wat was ie dan Spion of journalist

  6. Vergelijk je Turkije met de Ottomaanse rijk ten tijde van de eerste wereld oorlog? Toen waren er geen verschillende partijen, er was geen internet, geen tv. Nee niets. Dwaze vergelijking. Het valt gelijk op uit welke kamp jij komt. Osmanli dit osmanli dat. Islam dit Islam dat. Lawrence of Arabia gut oh gut.

    • Gut o gut o gut izmir ik heb daar gewoond en weet hoe de mensen daar denken ga niet eens woorden vuil maken aan mensen zoals jou het is mijn land waar jij mag wonen hoe moet je iemand noemen die zijn geschiedenis en voorouders ontkent importturk

  7. Nou, waar blijven ‘al die reacties die eerst niet geuit werden’ dan?
    Het is hier gewoon uitgestorven sinds de censuur is ingevoerd. Niet echt de levendige discussie over mensenrechten bla bla waar op gehoopt werd.

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Please enter your comment!
Please enter your name here