Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – De na de mislukte staatsgreep van vorig jaar afgekondigde noodtoestand in Turkije blijft reden tot veel zorgen in Europa. De Raad Van Europa stond op het punt sancties af te kondigen, maar Ankara schrok daar kennelijk zo van dat besloten werd de noodtoestand af te zwakken. Dat klinkt mooier dan het in de praktijk is.
Het beste nieuws is dat verdachten onder de noodtoestand 2.0 niet langer het recht wordt onthouden om een advocaat te raadplegen. Verder is de periode waarin iemand zonder aanklacht kan worden vastgehouden teruggebracht van dertig naar veertien of zeven dagen. Ook mooi, al is een week nog altijd langer dan de door het Europees Hof van de Mensenrechten (ECHR) gestelde norm van vier dagen.
Commissie
Het meest controversiële aspect van de aangepaste noodtoestand is de komst van een commissie die de procedures rond de noodtoestand zal onderzoeken. Hier kunnen klachten over arrestaties, ontslagen en het opheffen van ondernemingen worden ingediend.
Er wordt sterk getwijfeld aan de objectiviteit van deze commissie, omdat vijf leden ervan worden benoemd door de premier en de overige twee door de minister van Justitie en de minister van Binnenlandse Zaken.
Bovendien is het de vraag hoe lang een commissie met slechts zeven leden er over zal doen om zich te buigen over tienduizenden klachten (naar verwacht wordt uiteindelijk 200.000). Erg lang valt te vrezen. Veel sneller zou het gaan wanneer klachten over misstanden door de noodtoestand ingediend zouden kunnen worden bij reguliere rechtbanken, maar dat is dus duidelijk niet de bedoeling.
ECHR
In plaats daarvan lijkt het doel van de commissie juist het vertragen van de afhandeling van klachten te zijn. De reden ligt voor de hand, omdat het ECHR geen klacht in behandeling neemt zolang de procedures in Turkije niet zijn afgerond. Het gevolg van de nieuwe commissie is dan ook dat het erg lang zal duren voordat Turken met een klacht over de noodtoestand bij het ECHR aan kan kloppen.
Met dergelijke intenties is het zeer de vraag of de lichtere noodtoestand een einde zal maken aan de misdadige praktijken van de afgelopen vijf maanden. Praktijken die doen denken aan de jaren negentig, toen martelingen, verdwijningen en onwettige executies aan de orde van de dag waren.
Müjgan Ekin
Als voorbeeld van een mensenrechtenschending die aan de jaren negentig doet denken noem ik het geval van Müjgan Ekin, een gemeenteraadslid namens de pro-Koerdische Democratische Volkspartij (HDP) in de stad Diyarbakir, die zich vooral richt op sociaal-cultureel werk. Op 24 oktober vorig jaar werd een taxi waarin zij zich bevond klemgereden door de politie. Althans dat bleek later, toen haar vader er in slaagde contact op te nemen met de taxichauffeur.
Sindsdien ontbreekt ieder spoor van Ekin. Haar vader en broer trokken naar Ankara om contact op te nemen met politie en parlementsleden. Ook werd een persconferentie belegd, wat tot enige aandacht leidde van de weinige Tv-kanalen die nog vrij uit kunnen zenden. Niets mocht baten, Ekin is nog steeds spoorloos.
Nogmaals, dergelijke toestanden doen aan de jaren negentig denken. Hoe vaak heeft de regerende Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling (AKP) niet gesteld dat de mensenrechtenschendingen die kenmerkend waren voor deze periode niet meer terug zouden keren? Wel, ze zijn terug, al is het in een nieuwe gedaante. Het blijft dan ook niet bij de verdwijning van Müjgan Ekin.
Artsen
Op 6 januari werd onder de noodtoestand een decreet geïntroduceerd, waardoor 1699 personeelsleden van het ministerie van Justitie ontslagen konden worden. Daaronder bevonden zich een groot aantal artsen die werkten voor de forensische afdeling van justitie. Zij waren verantwoordelijk voor het opstellen van rapporten, om er zeker van te zijn dat arrestanten niet zijn mishandeld of gemarteld. Ook analyseerden zij de reden van overlijden van arrestanten en gevangenen.
Het ontslag van deze artsen is niet alleen van betekenis ten aanzien van de honderden aanwijzingen over martelingen, maar ook wat betreft het grote aantal raadselachtige zelfmoorden (veertig maar liefst) in gevangenissen sinds de couppoging. Een verschil met de jaren waarin de procedures rond Ergenekon – de vermeende samenzwering tegen de AKP en de Gülen-beweging – zich afspeelden. Ook toen keken de verdachten in veel gevallen tegen levenslang aan, maar van zelfmoorden was geen sprake. De sterfgevallen die er waren vielen op aantoonbare gezondheidsredenen te herleiden.
Ahmet S.Yayla
De publicist Ahmet S. Yayla, die eerder chef was van de antiterreurafdeling van de Turkse en tegenwoordig verbonden is aan de faculteit criminologie, recht en samenleving van de Amerikaanse George Mason Universiteit, is er duidelijk over:
‘Dit decreet [van 6 januari] zorgt er voor dat martelingen en sterfgevallen niet gerapporteerd worden, dat beulen die sympathiseren met [president] Erdogan zich vrijer voelen om zich met dergelijke activiteiten bezig te houden, en dat er een toename zal zijn van het aantal zogenaamde “zelfmoorden” in gevangenissen. De potentiële consequenties zijn ijzingwekkend. Turkije beweegt zich er verder door in de richting van een politiestaat en ze leveren een serieus risico op voor het leven van hoog geprofileerde gevangen die zijn gearresteerd sinds de couppoging en waarvan er veel over informatie beschikken die niet welkom is voor de Erdogan-regering.’
Kortom, er is alle reden om aan te nemen dat de Raad van Europa zich een rad voor de ogen heeft laten draaien door AKP met de ‘zachtere’ noodtoestand en dat er nog alle reden is voor sancties. Bovendien, het feit dat er 191 journalisten in de Turkse gevangenissen zitten en dat protest en stakingen massaal worden onderdrukt zou daar op zich al reden toe moeten zijn.
Huishoudelijk mededeling
Verder nog een huishoudelijke mededeling. Enige tijd geleden ging ik nog regelmatig in op reacties van lezers. Daar ben ik mee gestopt. Aanleiding is een vragenronde onder een aantal lezers, die ik in de loop der jaren persoonlijk heb leren kennen. Ik vroeg het vooral aan hen die ik als zorgvuldige lezers ken. Het viel me eerder al op dat geen van hen mij ooit heeft aangesproken over een reactie onder een artikel. Desgevraagd zei niemand aandacht te hebben voor de vragenrubriek, die door de vele leugens, scheldpartijen, nonsens en mensonwaardige uitlatingen voor mij ‘de vuilnisbak van Turksnieuws’ is gaan heten. Op basis van deze steekproef heeft het voor mij weinig zin om verder nog stil te staan bij reacties. Sterker nog, de schrijvers ervan kunnen zich de moeite besparen.
Volg Peter Edel op Twitter
Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)
Reactie op huishoudelijke mededeling:
Wanneer heb jij die enquête precies gehouden, want die moet ik dan gemist hebben?
Nu zijn er hier slechts een stuk of 6 reageerder, dus ik vraag mij dan even af wie van de 6 jij hebt gesproken en hoe?
Laat even zien hoe dat is gegaan, of accepteer dat je terecht voor leugenaar wordt uitgemaakt.
#
Nou kun je wel niet reageren op mijn vraag, omdat er volgens jouw nooit plaatsgevonden enquête iemand de reacties zou lezen, maar dat is een circelredenatie met een door jouzelf verzonnen enquête, om daarmee niet te hoeven reageren op tegengeluid.
Wees dan gewoon eerlijk, en zeg dat je hier alleen een monoloog komt houden en tegengeluid doodzwijgt.
#
Volgens mij heb ik nog nooit gescholden. Als ik jou hierboven ‘leugenaar’ noem, dan komt dat door een feitelijke constatering dat je liegt over een enquête die je zou hebben gehouden. Daarmee dekt het woord de lading en Is het feitelijk juist.
Bewijs dat je die enquête gehouden hebt en dat ik daar op enige manier voor gevraagd ben of via de website aan mee had kunnen doen, en ik neem mijn woorden direct terug.
Ik citeer:
‘Praktijken die doen denken aan de jaren negentig, toen martelingen, verdwijningen en onwettige executies aan de orde van de dag waren.’
en
‘dat er nog alle reden is voor sancties.’
#
Als staving van je standpunt voer je de ontvoering van 1 persoon aan. In Diyarbak?r nota bene, waar de terroristische PKK de dienst uitmaakt nota bene, en waar gemeenteraadsleden volop vijanden hebben.
Jij gaat er maar vanuit dat dat echte politiemensen waren en geen PKK-terroristen, terwijl iedereen via internet een politieuniform kan bestellen.
Zijn dat nou die ‘massale verdwijningen uit de jaren 90’ die je daarmee wilt aantonen?
#
En dan de ‘onwettige executies’ waar je over praat. Alsof het zo onwaarschijnlijk is dat coupplegers zelfmoord plegen. Die mensen hangt levenslang boven het hoofd. Hun leven is over.
Ik heb mensen voor minder massaal zelfmoord zien plegen, zoals de bankiers die bij bosjes van de wolkenkrabbers sprongen en cyaanpilletjes innamen in 2008.
#
Dus eerst de boel via cherry-picking gekunsteld dramatiseren om daarna te pleiten voor ‘dat er nog alle reden is voor sancties’.
Dude, wat heb jij toch tegen Turkije?