Westerse misvattingen over de PKK (COLUMN)

Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – Na de aanslag van vorig weekend in Istanbul is het vaker dan ooit hoorbaar: de Koerdische PKK opereert in opdracht van de westerse vijanden van Turkije. Over de redenen daartoe zijn zij die deze visie onderschrijven het eens: het westen wil de opkomst een halt toeroepen van het ‘nieuwe Turkije.’ Anders gesteld, het westen wil de regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) ten val brengen. Het ‘nieuwe Turkije’ is immers synoniem aan de AKP.

Jaloezie

Dit leidt tot de vraag waarom het westen jaloers is. Zou dat komen omdat het onderwijs in Turkije onlangs weer een aantal plaatsen is gedaald op de PISA-score? Of zou het veroorzaakt worden door het feit dat de babysterfte in Turkije sinds 2012 weer toenam? Dat het BNP per hoofd van de bevolking in Turkije ongeveer $11.000 bedraagt terwijl dat in de EU op meer dan $35.000 staat, zou natuurlijk ook jaloezie kunnen veroorzaken in het westen. Overigens, de PKK bestond begin jaren tachtig al, toen het BNP in Turkije $3000 bedroeg.

De meest geldige reden voor westerse jaloezie lijkt me de jonge bevolking van Turkije. Met de dreiging van de vergrijzing in Europa is dat zeker een punt. Maar met een jonge bevolking schiet je weinig op als die niet tot ontwikkeling komt.

Daar schort het aan in Turkije, waar de AKP totaal niet maalt om verbetering van het onderwijs. Tel daar de braindrain uit Turkije bij op en het westen zal zich niet snel zorgen hoeven maken over de ontwikkeling van jongere Turken en de economische dreiging die daar vanuit zou gaan.

Kortom, als jaloezie echt zo sterk speelt voor het westen kan ik me voorstellen dat daar juist alle reden bestaat om de AKP aan de macht te houden.

Samenzweringstheorieën

Dergelijke overwegingen zijn aan gelovigen in samenzweringstheorieën van de AKP niet besteed. Zij zullen daar niet door van hun stuk raken en ervan overtuigd blijven dat het westen de duistere macht achter de PKK is.

Als dat echt zo overduidelijk is moeten er bewijzen over bestaan waarmee het mogelijk is om bij een internationaal rechtsorgaan een procedure te beginnen tegen landen die de PKK zouden aanzetten tot het plegen van aanslagen. Het is geen geringe aantijging, dus waarom niet?

Niemand heeft het over een dergelijke optie. Logisch, want de bewijzen ontbreken als het er op aan komt. Maar we weten het, in Turkije kan zekerheid over de toedracht van een gebeurtenis nu eenmaal heel goed op een samenzweringstheorie gebaseerd zijn.

Waar wel bewijzen over bestaan is dat Europese landen Turkije vaak steunen bij het bestrijden van de PKK. Dat in Duitsland, waar PKK logo’s en slogans tegenwoordig verboden zijn, sinds 1994 93 leden van de PKK zijn veroordeeld, wordt in het Turkse oordeel over dat land als steunpilaar van terrorisme bijvoorbeeld niet meegenomen.

Media

Voor een deel heeft de Turkse kritiek betrekking op de westerse media die de PKK zouden steunen. De westerse media verschillen zeker van die in Turkije, met het uitgangspunt in de westerse journalistiek dat in een conflict alle partijen belicht worden en aan het woord dienen te komen.

In Turkije kan van dat laatste geen sprake van zijn. Daar staat iedere media-aandacht voor de PKK die verder gaat dan wat de overheid wil lezen gelijk aan ‘propaganda voor terrorisme’, met vervolging van dien voor hen die zich daaraan trachten te onttrekken.

Omdat de westerse media daar niet in meegaan heten die in Turkije ‘eenzijdig’ te zijn. Uiteraard zou menig Turk graag zien dat het westen dezelfde ‘objectiviteit’ in acht neemt als de regeringsgezinde media in hun eigen land, maar dat blijft dromen.

Syrië

Nochtans meen ik dat er het een en ander valt op- en aan te merken op het westerse beeld van de PKK. Een daardoor gepleegde aanslag in Turkije blijft in Europa om te beginnen toch erg als een aflevering van de ver van mijn bed show. Het laat zich raden dat er heel anders over gedacht zou worden wanneer de PKK, zoals de Islamitische Staat (IS) dat doet, ook aanslagen in Europa pleegde.

Daar komt bij dat aan de PKK verwante Koerdische milities in Noord-Syrië tegen IS vechten, wat in Europa tot sympathie leidt en er voor zorgt dat het er moeilijk wordt om hen als terroristen te beschouwen zoals Turkije dat graag ziet. Daarbij wordt echter genegeerd dat door het westen aan Koerdische milities in Noord-Syrië geleverde wapens wel degelijk hun weg vinden naar de PKK, die er aanslagen mee pleegt in Turkije.

Bovendien, er zijn redenen om aan te nemen dat de achtergrond van de aanslag vorig weekend in Istanbul zich in Noord-Syrië bevindt. Daarbij zal de motivatie zich bevinden in de Turkse operaties in Noord-Syrië waarmee Ankara de opmars van de daar naar autonomie strevende Koerdische milities wil beteugelen.

Zo heeft de situatie in Noord-Syrië de weg gevonden naar de cirkel van wraak en geweld in Turkije. Waarnemers overwegen momenteel dat de Turkse wraak voor de aanslag van vorige week ook de aan Turkse gelegen Syrische stad Kobani zou kunnen treffen. De plegers van de aanslag in Istanbul zouden daar zijn opgeleid, terwijl ook de gebruikte explosieven daar naar verluidt vandaan komen. Komt het daar tot een Turkse wraak, dan kan een gewelddadige reactie van Koerdische zijde daarop uiteraard nauwelijks uitblijven en gaat de cirkel onverminderd verder.

Uiteraard is er de vraag welk recht Turkije heeft om ontwikkelingen in een buurland om te buigen. Het in het in westen bestaande beeld dat het de Koerdische milities in Noord-Syrië alleen te doen is om het bestrijden van IS schiet echter sowieso tekort. Dat is naïef en geeft vooral blijk van een tekort aan kennis over de situatie.

Terrorisme

Het blijft in Europa in ieder geval moeilijk liggen om het etiket terrorisme op de PKK te plakken. Een Belgische rechter bevestigde dat vorige week. Hij oordeelde dat de PKK een oorlog voert met Turkije en dat daarom volgens het internationaal recht niet van terrorisme kan worden gesproken.

Kan stikt geredeneerd zo zijn, maar hoe heet het dan wanneer de PKK – of de Turkse staat – burgerslachtoffers maakt? De term oorlogsmisdaden dringt zich dan op. Maar terrorisme of oorlogsmisdaden, het is wat mij betreft lood om oud ijzer.

Terrorisme blijft hoe dan ook een lastig begrip, vooral voor journalisten. Omdat wat de een terrorisme noemt voor de ander als vrijheidsstrijd te boek staat. Voor de AKP bestaat de PKK uit terroristen, maar dat woord mocht je van de regeringspartij lang niet gebruiken wanneer het om Jahbat al-Nusra in Syrië gaat. Terwijl de modus operandi van beide toch grote gelijkenissen tonen. Daarom vermijd ik het woord terrorisme liever waar mogelijk. Zelfs ten aanzien van IS geef ik vaak de voorkeur aan het neutralere woord ‘strijder’.

Reputatie

Een ander punt is de slechte reputatie van de Turkse politiek in het westen. Die is al veel langer niet best. Tegenwoordig zwaait president Erdogan de scepter, maar zijn voorgangers konden zich bij veel westerlingen evenmin in een grote westerse populariteit verheugen.

Het lijdt geen twijfel dat wanneer Turkije onder a better guy door PKK-aanslagen werd getroffen daar meer medeleven over zou ontstaan in Europa. Er is daar toch een mentaliteit gegroeid waarin iedere tegenstander van Erdogan wel o.k. moet zijn.

Ten aanzien van de Gülen-beweging zie ik hetzelfde. Tegenstander van president Erdogan, moet daarom dus wel cool zijn. Erg ongenuanceerd, want zelfs los van wat in Turkije speelt zijn er meer dan genoeg redenen voor een kritische opstelling ten aanzien van de Gülen-beweging.

Om bovengenoemde reden wordt ook ten aanzien van de PKK m.i. vaak teveel met de mantel der liefde bedekt. Ik schreef het in mijn vorige artikel al: bij de ideologie van de PKK kan ik me het een en ander voorstellen, maar bij de methoden totaal niets. Omdat die uitgaan van een volstrekt gebrek aan respect voor menselijk leven. Daar veranderen de niet minder onmenselijke methoden van de Turkse regering niets aan. Bij westerse normen aansluitende opvattingen van de PKK, zoals de op zich te verwelkomen emancipatie van vrouwen, veranderen evenmin iets aan het verwerpelijke karakter van die methoden. Ik kan me voorstellen dat dit aspect van de PKK wordt geapprecieerd in het westen, maar het is verkeerd de beeldvorming daarop te baseren.

Overigens hanteert Erdogan naar het westen een vergelijkbare redenering. Noemt men daar iemand een dictator dan is dat voor hem een leider met wie het wel goed zit. Dat soort onzin draagt vervolgens weer bij aan zijn lage public relations score in Europa.

15 juli

Hier bevindt zich ook de verklaring van de koele reactie in Europa na de mislukte staatsgreep in Turkije van 15 juli jl. Er zou heel anders gereageerd zijn wanneer de militairen zich tegen een regering hadden gekeerd waar Europeanen meer sympathie voor kenden. Dat wil zeggen, een regering die niet al jaren wordt beschuldigd van mensenrechtenschendingen, corruptie en ondemocratische praktijken.

Wellicht behoort dat tot de verklaringen waarom er vaak de andere kant opgekeken wordt wanneer PKK-sympathisanten activiteiten ontplooien in Europa. Er wordt pas ingegrepen bij klachten, daar zal men niet uit zichzelf toe komen. Een goed voorbeeld was de tent die sympathisanten van de PKK plaatsten bij een gebouw in Brussel waar een topbijeenkomst plaatsvond tussen Turkije en de EU. Die tent werd pas verwijderd nadat Turkije daar op hoog niveau over geklaagd had.

Demonstraties

Maar was het terecht om aldus op die klacht te reageren?

De Turkse journalist Semih Idiz schrijft columns die ik doorgaans met interesse lees en waar ik me ook vaak tot op bepaalde hoogte in kan vinden. Idiz vindt dat Europese landen hun opstelling ten aanzien van de PKK bij zouden moeten stellen. Hij noemt twee punten.

Idiz stoort zich eraan dat sympathisanten in Europa zonder enig beletsel demonstraties kunnen houden (waar die tent in Brussel een voorbeeld van genoemd kan worden). Dat is waar, maar waarom zouden sympathisanten van de Palestijnse Hamas bijvoorbeeld dan wel tegen de apartheidspolitiek van de staat Israël mogen demonstreren? Krijgen zij daar een verbod toe opgelegd? Nee, terwijl Hamas zich toch evenals de PKK van geweld bedient.

Met andere woorden, als het in Europa verboden wordt voor medestanders van de PKK om te demonstreren dan zou dit volgens het principe van gelijke monniken gelijke kappen tot meer verboden van demonstraties leiden dan tegenstanders van de militante Koerden lief is. Zeer waarschijnlijk zouden Turkse nationalisten dan zelf ook niet meer in Europa kunnen demonstreren. Ik neem niet aan dat dit hun bedoeling is.

Collecteren

Verder verwijt Idiz Europese landen de PKK toe te staan geld te collecteren. Dat gebeurt zeker. Sterker nog, vaak gaat het niet zo zeer om collecteren, maar om afpersen. De PKK is wat dat betreft zeker niet de enige. De extreemrechtse Grijze Wolven kunnen er ook wat van, om van de radicaal linkse DHKP/C maar te zwijgen.

Er wordt wat afgeperst in Europese landen. Beperkt zich ook niet tot een Turkse context. Zo wordt mening Chinees restaurant afgeperst door Chinese maffia-organisaties. Het is voor de autoriteiten erg moeilijk om daar greep op te krijgen. Vooral ook omdat er nooit aangifte van wordt gedaan. Dergelijke praktijken blijven binnen de gemeenschap. Bij de Koerdische gemeenschappen in Europa gaat het niet anders.

Wat betreft de door de PKK in Europa ‘gecollecteerde’ fondsen speelt nog een ander punt. Je zou verwachten dat de Turkse staat er alles aan doet om te voorkomen dat die het land binnenkomen, maar daar is dus geen sprake van. Vorig jaar werd in Turkije een einde gemaakt aan in 2013 geïntroduceerde regels om de invoer van illegale gelden te verhinderen.

De Turkse staat ziet om economische redenen namelijk maar al te graag dat er zwart geld het land in komt. De consequentie is dat organisaties als de PKK zich erg eenvoudig vanuit het buitenland kunnen financieren. Dat maakt de kritiek dat Europese autoriteiten niets ondernemen tegen het ‘collecteren’ door de PKK erg hypocriet.

Verwarring

Als oorzaak van de vaak naïeve opstelling in Europa rond de PKK noem ik tenslotte de algemene verwarring over Turkije. Het is dan ook om tureluurs van te worden.

Fethullah Gülen werd aanvankelijk in alle opzichten verdedigd door de AKP, maar transformeerde later, om voor de meeste Europeanen niet te doorgronden redenen, tot de grootste vijand van de regeringspartij.

Turkije kiest voor Rusland, belandt daarmee in een conflict, maar vervolgens wordt dan toch weer een soort vriendschap met de Russen aangeknoopt. In de tweede genoemde periode heette Rusland volgens AKP-kringen Rusland de PKK te steunen, daarna niet meer.

Of Israël dan. Eerst goede betrekkingen, daarna een conflict en vervolgens een samenwerking. Ook wat betreft Israël zien we dat dit land tijdens het conflict met Turkije van steun aan de PKK werd beschuldigd in AKP-kringen. Na het herstel van de betrekkingen was daar echter niets meer over hoorbaar.

Met al-Assad zien we nog meer Turkse U-bochten. Die moest weg, mocht blijven, moest weer weg, maar werd uiteindelijk toch maar geaccepteerd (wie weet wat er volgende week gezegd wordt…).

Met de PKK is het verhaal niet anders onder de AKP. Eerst een Koerdische opening, daarna weer oorlog, gevolgd door een vredesproces, waarna toch weer oorlog.

Hetzelfde geldt voor de Koerdische milities in Noord-Syrië. Een van de leiders daarvan, Salih Muslim, was niet al te lang geleden nog kind aan huis in Ankara, maar een paar weken geleden werd daar een arrestatiebevel tegen hem uitgevaardigd.

En wat gebeurde er toen de Turkse enclave in Syrië Suleyman Shah vorig jaar werd geëvacueerd? De Koerdische milities toonden zich toen tegenover Turkije bereid tot medewerking. Een jaar later trokken de Turkse strijdkrachten Noord-Syrië binnen, om het niet alleen op te nemen tegen IS, maar ook tegen de Koerdische milities.

Probeer er maar een touw aan vast te knopen. Alleen wie dagelijks met de neus boven op Turkije zit slaagt daar nog een beetje in. De rest niet. En die rest bestaat niet alleen uit het publiek, maar vaak ook uit de media en de politiek. Overschat de kennis in het westen over ontwikkelingen aangaande Turkije zeker niet. Wat blijft is dat Erdogan daar de boeman is en dat al zijn tegenstander daardoor gunstig uit de bus komen. Zoals ik in dit artikel uiteenzette is dat lang niet altijd terecht.

Dit is mijn laatste artikel van dit jaar. Enerzijds betreur ik dat want er voltrekt zich momenteel veel in Turkije waar ik in de komende dagen aandacht aan had kunnen besteden. Maar Kerst komt eraan en ik ben heel hard aan een rustpauze toe. Begin volgend jaar meld ik me weer. Voor dit moment wens ik alle lezers van Turksnieuws prettige feestdagen.

Volg Peter Edel op Twitter

Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politiek biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)