Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – Om te beginnen wil ik terugkomen op mijn vorige week verschenen artikel Positief/negatief over Turkije, waarin ik verwees naar de ideeën van Selin Sayek Böke, de woordvoerster en economiespecialiste van de oppositievoerende Republikeinse Volkspartij (CHP).
Naar aanleiding van dit artikel ontving ik reacties waarin gesteld werd dat de CHP geen verkiezingen heeft gewonnen. Dat klopt alleen in de zin dat deze partij er nooit in geslaagd is de absolute meerderheid te halen. Tegenwoordig bestaat de ‘natuurlijke omvang’ van de CHP uit 25 tot 30 procent van de stemmen, maar in 1973 en 1977 was dat 33,5 en 41,4 procent. Daarmee werd het in beide jaren de grootste partij.
Verder noemde ik Böke niet als CHP-politicus, maar vooral vanwege haar visie op de toekomst van de economie. Als iemand daar interessante standpunten over heeft wijs ik daar op. Of dat een politicus is van een partij die 10, 25, of 50 procent van de stemmen krijgt, vind ik irrelevant.
Yildirim
In de week waarin ik op Böke wees presenteerde premier Yildirim een pakket maatregelen om de economie een impuls te geven. Dat is goed nieuws, want het toont dat men zich er in Ankara in ieder geval van bewust is dat er iets moet gebeuren. De regering wil onder andere de productie stimuleren, maar vooral meer mogelijkheden creëren voor het aangaan van leningen.
De reacties waren gemengd. Een aantal vertegenwoordigers van ondernemersorganisaties reageerden positief. Daar zal men graag zien dat banken door ingrepen van de regering minder terughoudend worden bij het verstrekken van leningen. Kritiek was er ook. De econoom Inan Demir van de Japanse Namura-bank had meer verwacht dan de intentie van de regering om de al forse kredieten verder te laten groeien.
Bezuinigingen
Toch bestaat het pakket uit meer. Zo verklaarde Yildirim dat er drastisch gesneden zal worden in de overheidsuitgaven. ‘Er zullen geen onnodige uitgaven worden gedaan in 2017; geen nieuwe gebouw, geen aanschaf van nieuwe auto’s en geen snoepreisjes’ zei de premier.
Het voornemen tot bezuinigen valt op. In de eerste plaats omdat de overheiduitgaven in de eerste twee kwartalen van dit jaar sterk werden opgevoerd. De economische groei in die periode was daar voor een belangrijk deel op gebaseerd. Minder overheidsuitgaven lijkt daardoor minder groei te impliceren. Zeker zolang de groei niet op een andere manier gestimuleerd kan worden.
Verder vraag ik me af of de bezuinigingen invloed zullen hebben op de sociale projecten van de AKP in wijken waar zij veel stemmen vindt. De ontvangers van die steun zien dit niet zo zeer als een sociale voorziening van de staat, maar als een geschenk van de AKP. Zo weet de AKP stemmers aan zich te binden. Anders gesteld, als binnen deze uitgavenpost gesnoeid wordt kan dat electorale gevolgen krijgen. Interessant om te zien of dit wel of niet gaat gebeuren.
Onderwijs
De bezuinigingen hebben geen betrekking op het plan van de regering om in totaal 60.000 politieagenten en onderwijzers aan te trekken. Dat is hard nodig, omdat in beide beroepsgroepen veel ontslagen zijn gevallen. Vanwege vermeende banden met de Koerdische PKK, of met de beweging rond imam Fethullah Gülen.
Nergens blijkt uit dat de regering het onderwijs met die nieuwe onderwijzers op een structureel hoger niveau wil brengen. Terwijl de noodzaak daartoe zeker bestaat. Onlangs werden de resultaten bekend van het internationale PISA-onderzoek naar de kwaliteit van onderwijs. Het laatste onderzoek dateert uit 2012. Vergeleken met dat jaar is Turkije vijf plaatsen gedaald. Van de 44e naar de 49e plaats onder 72 onderzochte landen.
Voor Selin Sayek Böke is beter onderwijs essentieel, maar de AKP blijft daaraan voorbijgaan. Dat bedoel als ik schrijf dat de regeringspartij onvoldoende toekomstvisie toont.
Lira
De Turkse lira maakte afgelopen week dolle avonturen mee. Na het bereiken van een historisch dieptepunt voor de Turkse munteenheid aan het begin van deze maand riep president Erdogan op om dollars en andere vreemde valuta in te wisselen voor lira’s. Erdogan weet dat er veel dollars in omloop zijn in Turkije en was zich bewust van het potentiële impact van het inwisselen ervan.
Om de bevolking hiertoe te bewegen bracht de president zijn zoveelste samenzweringstheorie in stelling. Hij zei dat buitenlandse machten via een aanval op de lira de Turkse economie onder vuur nemen. Dat blijft toch een vreemd verhaal. Dezelfde buitenlandse machten droegen er immers aanvankelijk toe bij dat Turkije zich onder de AKP in economisch opzicht kon ontwikkelen. Waarom zouden ze dat gedaan hebben als ze dat niet wilden en als het hun bedoeling was om de Turkse economie ten gronde te richten?
Zoals bekend gaan zelfs de meest irrationele samenzweringstheorieën er echter in als gesneden koek bij de AKP-achterban, wat verklaart dat er direct gevolg werd gegeven aan Erdogans oproep. Het leidde tot opmerkelijke nieuwsberichten. Over een kapper die een gratis knipbeurt aanbood aan hen die met een bonnetje konden tonen dat ze dollars hadden ingewisseld, en over een steenhouwer die daar een gratis grafsteen voor beloofde.
Herstel
Op 6 december begon de lira te herstellen. Van de eerdere 3,56 ten opzichte van de dollar naar 3,34. Het herstel had forser uit kunnen pakken als er meer dollars waren ingewisseld, want ondanks de kolderieke taferelen was niet iedereen daar voor te porren. Verklaarbaar, want om in waarde stijgende dollars in te wisselen voor een munteenheid die de laatste jaren zwaar heeft ingeleverd moet je veel geloof hechten in Erdogans samenzweringstheorieën.
De columniste Amberin Zaman sprak met een bankier in Londen die de Turkse economie nauwgezet volgt. Hem viel dat op dat veel Turken hun dollars recentelijk in het buitenland onderbrengen als ze de kans krijgen. Daardoor verraste het niet toen Selin Sayek Böke (daar is ze weer) op 7 december zei dat sinds november 2,5 miljard cash dollars naar het buitenland zijn verdwenen.
Verder sprak Böke tegen dat de lira het slachtoffer werd van een buitenlandse samenzwering zoals Erdogan wil doen geloven. In plaats daarvan is de daling van de lira volgens haar het gevolg van de omstandigheden die volgden uit de noodtoestand zoals die na de mislukte staatsgreep van 15 juli jl. werd afgekondigd.
Bökes partijleider, Kemal Kilicdaroglu, vroeg of Erdogan zijn eigen dollars netjes had ingewisseld en zag daar graag bewijzen over. Erdogans woordvoerder Ibrahim Kalin antwoordde dat alle dollars van ‘de chef’ waren ingewisseld, maar een bonnetje kreeg Kilicdaroglu niet te zien.
Nieuwe daling
Hoewel de 3,34 ten opzichte van de dollar van 8 december veelbelovend leek, zette de opwaartse lijn niet door. Sterker nog, dezelfde dag begon alweer een daling, al leidde dat vooralsnog niet tot een nieuw dieptepunt. Bij het aanbreken van het weekend stond de Turkse munteenheid op 3,49 ten opzichte van de dollar. Dat is ongeveer de waarde van eind november, wat toen als zorgwekkend werd gezien.
De reden waarom de opleving van korte duur was ligt voor de hand. Met het wisselen van vreemde valuta’s werden de onderliggende oorzaken van het waardeverlies gedurende de laatste weken (en jaren) immers niet weggenomen. Daarnaast bestond een meer actuele oorzaak zeer waarschijnlijk uit het besluit van kredietbeoordelaar Fitch om de vooruitzichten voor de Turkse banksector voor 2017 van ‘stabiel’ naar ‘negatief’ bij te stellen.
Kortom, Erdogans oproep om vreemde valuta te wisselen had een positief effect op de lira, maar het gaat te ver om van een wereldwonder te spreken. Vooralsnog staat de lira hoger dan voor 7 december. Of dat zo blijft zullen de komende dagen en weken uitwijzen.
Trump
Hoe zal het de lira in het nieuwe jaar vergaan? Bij de AKP bestaat de verwachting – of de hoop – dat het rustiger zal worden op de valutamarkt na de inauguratie van president-elect Donald Trump op 20 januari. Met Trump in het Witte Huis neemt de kans echter toe dat de Federal Reserve Bank in de VS tot nieuwe renteverhogingen zal beslissen, waardoor de lira meer averij kan oplopen.
Op de langere termijn blijft het tekort op de handelsbalans een blok aan het been voor de lira. De Britse Daily Mail vroeg het een aantal economen en zij veronderstelden dat de lira tegen eind 2017 zelfs tot 3,75 ten opzichte van de dollar kan dalen als het handelstekort niet terug wordt gebracht.
Inflatie
Verder zijn er de gevolgen van de gedevalueerde lira. Vorige week schreef ik al dat die zich volgens de Turkse Centrale Bank pas in het volgend jaar zullen openbaren, waarbij dan uiteraard aan meer inflatie gedacht dient te worden. De cijfers daaromtrent over november vormden een onverwachte meevaller. Zoals de economieanalist Erdal Saglam schreef is het waarschijnlijk echter de laatste positieve verrassing. Hij had het nog niet geschreven of de brandstofprijzen stegen. Bovendien werden alcohol en tabak duurder.
Saglam houdt voor 2017 rekening met een inflatie van meer dan 10 procent. Veel hangt daarbij af van Erdogan. Weet hij de Centrale Bank te bewegen tot het verlagen van de rente, dan zal dat een nadelige invloed op de inflatie hebben. Mogelijk meent hij dat de teugels wel weer wat gevierd kunnen worden met het relatief gunstige inflatiecijfer van november.
Veel van wat de lagere lira aan kan richten hangt verder af van andere ontwikkelingen in de economie. In oktober steeg de industrieoutput weer, na een eerdere daling. Of de regering deze positieve ontwikkeling met het nieuwe economiepakket vast zal weten te houden is een kwestie van afwachten.
AKP-medestander
Aan het einde van dit artikel keer ik terug naar Erdogans oproep om vreemde valuta voor lira’s in te wisselen. Mijn aandacht werd getrokken door een reactie van een AKP-medestander die bij Turksnieuws binnenkwam. Hij schreef een grote hoeveelheid euro’s voor lira’s te hebben gewisseld, en ook dat hij daar goed aan verdiend had na het herstel van de Turkse munteenheid.
Toen de lira weer daalde bedacht ik me dat zijn winst ondertussen aardig terug was gelopen. Daar was geen sprake van, want uit een volgende reactie bleek dat hij zijn lira’s snel voor euro’s had ingewisseld. Kennelijk voordat de lira weer begon te verliezen. De AKP-medestander schreef:
‘Onze president heeft niet gezegd dat we de gewisselde euro’s nooit meer terug mochten wisselen. Hij heeft alleen gezegd op dit cruciale moment de beschikbare contante euro’s om te wisselen naar lira’s om de speculanten te stoppen. En dat hebben we gedaan en het heeft gewerkt.’
Nee, Erdogan heeft niet gezegd dat er niet nogmaals gewisseld mocht worden. Dat het wel mocht zei hij echter evenmin; hij droeg er in ieder geval niet toe op. Ik vraag me dan ook ernstig af of zijn achterban het zo begrepen zal hebben. Geluiden uit die richting wijzen daar niet op. In plaats daarvan hield menigeen zich braaf aan de opdracht van de president om uit nationalistische overwegingen vreemde valuta’s definitief de rug toe te keren.
Ik heb geen bericht gelezen dat er twee keer binnen een week werd gewisseld, behalve dan van de AKP-medestander op Turksnieuws. Aan de andere kant, was hij de enige die zijn lira’s na twee dagen weer omzette in euro’s of dollars? Turkish Airlines en de beurs in Istanbul lijken dat bijvoorbeeld niet gedaan te hebben, maar hoe zit het met de AKP-elite? En hoe zit het met Erdogan?
Theorie
Zo ga je toch aan een theorietje denken. Eentje waarin Erdogans wisseltruc vergeleken kan worden met een piramidespel waarvan alleen de top – in dit geval voorzien van voorkennis over het plan – beter werd. Terwijl de van nationalistische trots vervulde rest van de AKP-meute, met dank aan de eminente president, in de maag kwam te zitten met onbestendige lira’s, in plaats van de hardere dollars en euro’s.
Goed, die lira’s zijn nu nog iets meer waard dan voor de dag waarop het wisselen van dollars en euro’s begon. Zoals gesteld is het een kwestie van hopen dat het zo blijft met een munteenheid waarmee het globaal gesproken al jaren bergafwaarts gaat.
Kortom, wellicht had Kilicdaroglu niet om een bonnetje van Erdogan moeten vragen, maar om twee. Waarom de CHP-leider dat eerste bonnetje niet te zien kreeg wordt dan ook verklaard, want als mijn theorie klopt stond daar misschien wel een veel hoger bedrag op dan de 200.000 dollar die Erdogan volgens zijn woordvoerder wisselde. Het kwam me eerlijk gezegd al enigszins ongeloofwaardig voor dat de president slechts 200.000 dollar in kas had…
Waarheid
Hoewel hier een verdenking ontstaat omtrent volksverlakkerij van het grofste soort blijft het uiteraard een theorie. Maar als Erdogans adviseur, Yigit Bulut, verkondigt dat buitenlandse koks op de Turkse TV spioneren, mag ik dan ook even?
Het zou in ieder geval aansluiten bij een bekend patroon in Turkije anno 2016: wie over veel geld beschikt wordt rijker, wie minder heeft wordt armer. Bovendien, AKP-ministers leverden in 2013 al streken om zich persoonlijk te verrijken, dus weten we om wat voor volk het gaat.
Ik kan me niet voorstellen dat geen Turkse journalist of oppositielid rekening houdt met deze mogelijkheid. Waag het echter maar eens te suggereren in Turkije, want voordat je het weet heet het een poging tot staatsgreep…
Volg Peter Edel op Twitter
Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)
De euro is onhoudbaar, vindt Nobelprijswinnaar Joseph Stiglitz. De eenheidsmunt heeft volgens hem meer kwaad dan goed gedaan. De beroemde Amerikaanse econoom ging afgelopen vrijdag in discussie hierover met Jeroen Dijsselbloem, voorzitter van de Eurogroep.
Dit is wat dhr Erdogan bedoeld met wissel je buitenlandse valuta in.
Het omwisselen van valuta zij hij niet alleen naar Turkse Lira maar noemde ook Goud zoals vele economen ook zeggen dat er een tweede golf van de crisis zit aan te komen ook zei zeggen dat de Goud standaard terug moet komen aangezien deze niet bijgedrukt kan worden.
Ook hebben de Turkse banken een verplichting om 10% Goud op voorraad moeten beschikken.
Ook zij dhr Erdogan dat het als de crisis in 2008 al
gebeurde Turkije er geen last van zal hebben.
Mocht er een wereldwijde crisis komen denk ik toch dat we terug kunnen kijken naar uw artikel dat eenzijdig is zoals al uw artikelen, in een Global economie kan je niet alleen kijken naar dat van de Turkse maar moet men wereldwijd kijken dan ziet de beeld er anders uit dan dat u schetst.
Met oogkleppen een artikel schrijven openen de ogen van een ander niet, zoals ik al eerder zei u noemt het ene beestje wel en het ander niet of bewust niet.
Over de antwoord over dat CHP nóóit een verkiezing heeft gewonnen maar ik heb ook gezegd dat dat CHP in de toekomst ook nooit een verkiezing zal en kan winnen dit omdat het partij niet eensgezind is en wordt gestuurd door terroristisch gezind aftakelingen zoals DHKPC en PKK dat kan je direct zien hier maken ze geen geheim van en openlijk laten blijken door kisten van terroristen te dragen danwel op condoleance te gaan.
Ook zien we de laatste jaren dat de CHP aan het krimpen is terwijl het aantal stemmers licht groeide doordat de inwoners groei en stemgerechtigden groeit, toch behaald het partij alleen stemmen van de elites uit Ankara, Izmir, Edirne, Istanboel het zuidoosten van Turkije waar voornamelijk Koerden wonen zien we geen stem voor CHP terwijl het partij zogenaamd opkomt voor de minderheden.
Het is in het algemeen bekend dat de CHP stemmers vaak uit de hoek van de Alewieten komen wat ook een minderheid vormt in Turkije.
In Turkije heeft in het verleden altijd een midden partij de verkiezingen gewonnen wat nu ontbreekt dus is er geen alternatief voor de AKP voor de meeste Turken.
Wat zijn de redenen waarom Europese leiders de terroristische groeperingen die actief zijn in Turkije niet of nauwelijks verafschuwen met duidelijk en harde taal gebruik zoals ze dat wel doen voor België of Frankrijk?
Deze vraag geld ook voor de media in Europa waarom waarom.
Waarom eenzijdig nieuws als het gaat om terroristen in Turkije waarom waarom.
Waarom dubbel maten waarom.
Waarom mogen in Europese landen onder andere Nederland de PKK met hen vlaggen zwaaien waarom.
Waarom wordt de PKK op handen gedragen in Europese landen waarom.
Waarom worden PKK leden dat in Europese wonen niet opgepakt danwel uitgeleverd waarom.
Ben ik nou zo stom.
Alstublieft vertel mij WAAROM.
En kom niet met dat gekontedraai verhalen die ken ik al.
Tjonge, het deed wel pijn hè, dat ik wat verdiend heb, en jij er alleen maar samenzweringsthoerieen over kunt schrijven.
Een tijd geleden was er hier een schrijver Stratenmaker die jou nog wel eens economieles gaf, en die jij hebt laten verbannen van dit forum, en hij gaf vaak kritiek op jouw economie kennis. In mijn ogen had hij erg vaak gelijk en jij niet. En ook nu heb jij niet gelijk.
Als je een klein beetje verstand zou hebben van economie en financiële markten, dan zou je weten dat je altijd met dit soort grote golven mee moet surfen. Go with the flow zeggen wij op de beurs. Het enige is dat je moet weten wanneer je weer uit moet stappen want golfbewegingen duren niet eeuwig, niet omhoog en ook niet omlaag.
En maak je over de Turken die hun lira’s nog hebben geen zorgen. Als je die lira’s gewoon weg zet op een deposito rekening krijg je tot 13% rente en dat is voldoende om de inflatie te overtreffen.
En nog iets wat jij de afgelopen dagen blijkbaar gemist hebt, want je noemt dit belangrijke punt nergens, afgelopen donderdag heeft draghi de euro onderuit laten gaan tegen de US dollar, en samen met de euro ging ook de lira omlaag (omdat de lira meer correlatie heeft met de euro dan met de dollar vanwege het grotere handelsbalans met de EU dan met de VS).
Maar ook dat had je aan kunnen zien komen, en alleen al daarom had je je lira’s moeten verkopen.
Maar goed, jij bent niet voor niks journalist en ik zit niet voor niks in de handel. Ieder zijn ding.
Maar niet jaloers zijn, ik ben toch ook niet jaloers op jou omdat jij hier zulke mooie en leerzame columns mag schrijven?
Nou dan!