Positief/negatief over Turkije (COLUMN)

5
38

neg-pos-index

Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – Uit de tijd waarin ik nog over Israël schreef herinner ik me een opiniepeiling waaruit naar voren kwam dat Nederlandse krantenlezers nergens zo verveeld over waren als over het conflict tussen Israël en de Palestijnen. Ik kan me voorstellen dat nieuws over Turkije nu op soortgelijke wijze wordt ontvangen.

Het is dan ook verdomd eentonig aan het worden. Iedere dag weer onheilstijdingen gebaseerd op uitspraken van president Erdogan, of door hem geïnitieerde beslissingen van zijn Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP). Neem het publiek maar eens kwalijk dat het Turkije begint op te geven.

Zelf ben ik niet zo negatief over Turkije als mijn artikelen wellicht vaak suggereren. Dan gaat het echter om een ander Turkije dan dat dagelijks in de kranten staat. Met andere woorden, Turkije is meer dan Erdogan en de AKP.

Protest/kunst

Een tijdje geleden kwam ik langs het Gezipark in Istanbul. In 2013 begon hier een vreedzaam protest tegen de afbraak van dit laatste stukje groen in het stadsdeel. Het protest werd met veel politiegeweld beëindigd, maar leverde precies op waar het voor bedoeld was, want de afgelopen drie jaar heeft Gezipark weten te overleven. Er kwam in ieder geval geen complex met een winkelcentrum, waarvan er al zoveel van zijn in Istanbul dat je door bomen het bos niet meer ziet. In plaats daarvan hebben de echte bomen voorlopig gezegevierd, wat niet mogelijk was geweest zonder dat andere Turkije.

Hetzelfde kan ik zeggen over het brede protest van vorige maand tegen een wet waardoor seksueel misbruik van kinderen gepardonneerd zou worden. De AKP had die wet zonder meer ingevoerd als tegenstanders ervan zich niet massaal op straat hadden begeven. Dat vergt moed, want onder de noodtoestand leidt protest vrijwel zonder uitzondering tot politiegeweld en aanhoudingen.

Of neem de kunstenaars, die niet alleen de schaduw, maar ook het licht scheppen dat de toekomst van Turkije voor zich uitwerpt. Zij laten zich niet weerhouden door aanvallen van fundamentalisten, waarover AKP-bestuurders doen alsof het niet gebeurt. En dan zijn er natuurlijk de journalisten van de weinige onafhankelijke media die Turkije nog kent. Ondanks bedreigingen, intimidaties en talloze collega’s in gevangenschap gaan zij door met hun belangrijke werk.

EU

Over dit Turkije kan ik met geen mogelijkheid negatief zijn. Dat brengt me op de gedachte dat het een slechte zaak zou zijn wanneer de EU de naar vrijheid en rechtvaardigheid strevende Turken in de steek laat. Dat zou immers gebeuren wanneer resoluut de deur wordt dicht gegooid over onderhandelingen omtrent toetreding.

Wordt besloten tot sancties dan dienen de Europese leiders er verder voor te waken dat het andere Turkije daar niet het slachtoffer van wordt, want in dat geval zou Erdogan een dienst worden bewezen en dat kan niet de bedoeling zijn.

Van luchtkasteel tot slooppand

Hoe veelbelovend leek het veertien jaar geleden. Met hervormingen opende de AKP de weg naar een daadwerkelijk beter Turkije. Althans, daar leek het op, want nu weten we dat het schone schijn was; een luchtkasteel gebaseerd op valse voorwendselen.

Dat luchtkasteel is verworden tot een slooppand met autocratisch bestuur en een scala samenzweringstheorieën als wankele fundamenten. Het is dat veel Turken gevoelig zijn voor irrationele complotverhalen anders zou het AKP-bastion al zijn ingestort.

Een paar jaar geleden werd vaak gezegd dat De AKP het van de oppositie wist te winnen met een gedegen toekomstvisie. Achteraf vraag ik me af hoe gedegen die visie was. Nu zie ik in ieder geval geen enkele visie bij de AKP, laat staan een visie op de toekomst.

Lira

De economie is een van de centrale punten ten aanzien van de toekomst van Turkije. Hoe moet het daar verder mee als het aan de AKP ligt? Wanneer de regeringspartij er niet in slaagt om problemen te ontkennen, wordt de zoveelste samenzweringstheorie wereldkundig gemaakt. Zo horen we nu dat een samenzwering tot het recente waardeverlies van de Turkse lira heeft geleid.

Een staatsgreep wordt het genoemd. Dan hebben de samenzweerders het kennelijk ook voorzien op andere opkomende markten en willen ze ook daar een staatsgreep plegen, want de munteenheden daarvan devalueerden de laatste tijd eveneens.

Op 6 december herstelde de lira zich enigszins. Betekent dit dat de samenzweerders spijt kregen? Onzin natuurlijk, het bevestigt slechts dat wisselkoersen zich nooit langs een rechte lijn bewegen. Het zou natuurlijk mooi zijn als de opwaartse lijn zich voortzet, maar een dag biedt wat dat betreft weinig zekerheid.

Patroon

Overigens is er wel degelijk een patroon herkenbaar in het waardeverlies van de lira, want het valt op dat uitspraken van Erdogan daar een negatieve invloed op hebben. Zegt hij iets controversieels over Syrië of de EU, of kan hij zijn drang om de rente te verlagen niet voor zich houden, en hup daar gaat de lira weer. Zo gaat het in feite al een tijd. Slimmeriken werden rijk door direct na een toespraak van Erdogan snel dollars te kopen.

Wat blijft is dat de lira nu op 3,42 ten opzichte van de dollar staat, terwijl dat twee maanden geleden nog 3,15 was (in 2015 2,26…). Hoe dan ook een fors verlies, waarvan de gevolgen zich volgens de Turkse Centrale Bank pas in het eerste kwartaal van 2017 volledig zullen openbaren.

Raadsel

De factoren waardoor de lira meer verloor ten opzichte van dollar dan andere munteenheden worden geriefelijk buiten beschouwing gelaten door de AKP. Nee, dat was niet de mislukte staatsgreep van 15 juli jl. Die dramatische gebeurtenis zorgde weliswaar voor een korte dip, maar daarvan herstelde de Turkse munteenheid vrij snel. In plaats daarvan is de noodtoestand, die volgde op de couppoging, funest voor de waarde van de lira; vooral de aantasting van de rechtsstaat die daarmee gepaard gaat.
van de lira
Daarnaast zijn het ontwikkelingen in de wereldeconomie die de laatste jaren tot verschillende perioden van waardeverlies hebben geleid. Dat wil zeggen, in combinatie van de structurele problemen waar de Turkse economie aan lijdt. De AKP ontkent beide factor – vooral de laatstgenoemde – en verbergt die achter samenzweringstheorieën. Helaas, want in het ombuigen van die factoren bevindt zich nu juist de formule voor een duurzaam gezonde economie in Turkije.

Schuld

De AKP zegt vooral dat het volgend jaar weer beter zal gaan. Hoe dat moet lukken is echter een raadsel zolang alle indicators negatief staan en de niet-structurele ingrepen van de regering daar niet tegen opgewassen zijn.

Nog meer schuld? De AKP stimuleert de consument daartoe en weet zo dwars door alle tegenslagen de indruk te wekken dat de zaak standhoudt. Sterker nog, het eerdere succesverhaal van de Turkse economie was al voor een groot deel op schuld gebaseerd. De schuld die Turken sinds 2002 bij banken hebben is dan ook gigantisch gegroeid. Geen ballon kan echter eindeloos worden opgeblazen. Wie dat denkt steekt de kop in het zand.

Gunstige omstandigheden

Maar toch. Hoewel met dit beleid een wonder nodig is om de economie op de korte termijn vlot te trekken, ben ik voor de langere termijn niet pessimistisch. Turkije blijft over gunstige voorwaarden beschikken die verdere groei mogelijk maken. Zoals een unieke geografische positie en een jonge bevolking.

Daarmee alleen redt je het echter niet. Dat de werkloosheid onder jongeren in Turkije nu hoger ligt dan het Europese gemiddelde zegt genoeg.

Gunstige omstandigheden kunnen alleen benut worden met een gedegen visie. Dat wil zeggen, met een op de toekomst gericht beleid, waarmee om te beginnen de afhankelijkheid van buitenlands kapitaal terug wordt gebracht. Dat kan met meer hoogkwalitatieve exportproducten. Het aandeel daarvan binnen de totale export staat nu op slechts 3 procent, wat meer moet worden, maar onmogelijk is zonder een verbetering van het onderwijs. Voor de AKP houden hervormingen van het onderwijs echter op bij meer religie op school.

Agrarische sector

De situatie rond de traditionele exportproducten van Turkije leidt tot zorgen. Ondernemers in de agrarische sector staan zwaar onder druk. De liberalisering van de economie zorgde voor monopolies van producenten die kunstmest en diervoeder leveren. Bovendien werd de boeren een hogere belasting op brandstof opgelegd door de overheid en kregen zij door de opkomst van tussenhandelaren steeds minder voor hun producten.

Menig boer kan het hoofd zo niet boven water houden, waardoor hun leven en dat van hun arbeiders onmogelijk werd in de dorpen. Extra urbanisatie en daaruit volgende problemen voor de grote steden, zoals eindeloze files op de wegen, zijn de consequenties.

Handelsbalans

De problemen in de agrarische sector zorgen er voor dat een aantal gewassen, die Turkije voorheen volop produceerde en exporteerde, nu geïmporteerd moeten worden. Ook vlees wordt steeds vaker geïmporteerd.

Het al te grote tekort op de handelsbalans loopt daardoor verder op. De lagere olieprijs bracht dat tekort terug, maar dat voordeel is alweer ingehaald door de gedaalde export. Bovendien is de olieprijs de laatste tijd weer gestegen, wat er niet alleen voor zorgt dat het handelstekort oploopt, maar in combinatie met de lagere lira ook voor een fors duurdere tank benzine vergeleken met een jaar terug. Je moet er niet aan denken wat er met de Turkse economie gebeurt als de prijs van de olie terugkeert naar het oude niveau, maar dat zit er gelukkig niet in.

Voor de negatieve handelsbalans moet uit het buitenland afkomstig kapitaal compenseren. Volgend probleem, want de externe investeringen zijn de laatste jaren sterk afgenomen. Voor een belangrijk deel door ontwikkelingen in de wereldeconomie, maar ook door instabiliteit en verval van de rechtsstaat in Turkije.

Het beleid van de AKP werkt averechts, want naarmate het slechter gaat met de economie wordt de rechtsstaat verder afgebroken. Zoals het bestuur onder de AKP autocratischer wordt naarmate een economische winter naderbij komt.

Lichtpuntjes

Na al deze narigheid ga ik dit artikel toch positief besluiten.

Een vaak gehoord argument voor de grote meerderheid van de AKP in het parlement is dat de stemmers geen alternatief zien in de visie van de oppositie. Ik ben daar een tijd in meegegaan, maar nu herken ik de toekomstvisie die de AKP ontbeert juist wel bij de oppositie. Niet bij alle leden daarvan, maar lichtpuntjes zijn er zeker.

Zo noemde ik in mijn vorige artikel de in het tijdschrift Turkish Policy Quarterly verschenen beschouwing over de Turkse economie van Selin Sayek Böke. Deze woordvoerster en economiespecialist van de Republikeinse Volkspartij (CHP) weet precies wat noodzakelijk is om Turkije weer op het pad van vooruitgang en sociale rechtvaardigheid te brengen. Een herstel van de rechtsstaat, beter onderwijs, meer nadruk op industrie en export, ze noemt de belangrijke punten stuk voor stuk.

Niet dat Böke daarin alleen staat, want haar opvattingen worden gedeeld door talloze andere economen. Het is echter een verademing om haar inzichten binnen de Turkse politiek te zien. Bovendien laat Böke een frisse wind door haar eigen partij waaien, waar de CHP zeker behoefte aan heeft.

Ook Selin Sayek Böke noem ik als reden waarom ik ondanks de malaise niet negatief ben over Turkije en de toekomst van dit land. Het is de AKP die deze toekomst nu in de weg staat.

Volg Peter Edel op Twitter

Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)

5 REACTIES

  1. Niet om het 1 of ander, maar het enige dat vervelend is, is jouw eentonig negatieve berichtgeving over Turkije.

    Jij geeft Turkije op, niet de Turken. De Turken hebben sinds de coup nog nooit zo eensgezind voor hun land en hun president gestaan. Ik snap niet waar jij leeft dat je denkt dat de Turken iets opgeven.
    Wéér dat gezever over Gezi Park, wat een zooi onzin is. Vergeleken bij veel anatolische steden is istanbul hartstikke groen. Je liegt glashard als je het meewarig over ‘het laatste stukje groen in Istanbul hebt’.
    Het feit dat de wet tegen kindermisbruik is aangepast na gegrond protest en nu os aangenomen ontkracht zoveel van je aantijgingen tegen Turkije in 1 keer. Er zou geen protest tegen regeringsbeleid mogelijk zijn. De regering zou autocratic zijn. Kinderen zouden niet goed beschermd worden tegen misbruikers. Demonstranten komen in de gevangenis en ga zo maar door. Allemaal ontkracht.
    Als je dus normaal en binnen de wet opereert kun je in Turkije je mening verkondigen en voor verandering zorgen en de AKP staat daarvoor open.
    Alleen journalisten die de wet overtreden zitten terecht in de lik.

  2. De Turken wíllen niet bij de EU horen. Je snapt het maar niet. En waarom zouden ze ook, de 1 na de ander stapt/wil eruit, en dan zou Turkije er bij willen? Nee toch?
    In 2017 referendum, en dan dicht die deur. Alleen nog handelen en geld verdienen aan Europa en verder geen arrogante bemoeienis meer.
    Inderdaad is er een Internationale valuta oorlog gaande. Welkom in de echte wereld. De aanval op de lira van de afgelopen weken is een gerichte aanval van speculanten op de valuta markt, als je het van dichtbij zou volgen zou je dat weten. Al 2 dagen is de lira in herstel na de oproep van Erdo?an om de munt massaal te steunen, en het werkt. De shortselling worden nu door een short-squeeze uit de markt gedrukt. En dus is je hele verhaal van de afgelopen tijd we 1 nergens op gebaseerd gebleken. Gewone golfbeweging ol de valuta markt, niks meer, niks minder. De Turkse economie staat als een huis en blijft dat, al praat je 5 kwartier in een uur. 3,2% groei dit jaar. Heeft Nederland nog niet de helft.

  3. Waarom ga jij niet de Turkse politiek in, je weet het allemaal zo goed?
    Of mag ik dit niet zeggen op dit forum, omdat je dan in de underdog positie duikt en het ‘een persoonlijke aanval’ wordt genoemd.

  4. Je klinkt als een gebroken plaat. Het eeuwenoude redelijke nog eens samen gevat, en het ergste is, omdat je geen tegengeluid krijgt op dit forum ben je het zelf gaan geloven.
    Ik wed dat als ik je een paar dagen gedegen en terecht tegengas zou geven ik verbannen wordt. Misschien is wat ik nu schrijf zelfs al teveel en wordt dit niet eens gepubliceerd.

  5. Uit je inzichten ontbreekt bij de Gezipark ging het niet alleen om het bouw van een winkelcentrum of groenvoorziening ook de 3e luchthaven van Istanboel en de nieuwe brug óver de Bosporus ook wilde men geen Opera gebouw op de Taximplein de Mega investeringen moesten direct worden stilgelegd volgens de protestanten en de CHP leden steunde deze groep dat niet vreedzaam is verlopen en veel geweld is gepleegd door en tegen de politie.
    En even over het stuk van dat de oppositie CHP in Turkije zal CHP nooit een regering kunnen vormen, kijk eens in de politieke geschiedenis ook nooit voorgekomen na Ataturk.
    Het ontbreken van een midden partij is het enige.
    In de jaren voor AKP was het altijd een midden partij dat de verkiezingen won.
    En waarom CHP in Turkije nooit de verkiezingen zullen winnen is dat binnen de partij veel vertegenwoordigers zitten dat de terroristische organisaties steunen danwel zelf bij betrokken zijn bijv Tanrikulu en een aantal andere dat zich verbonden voelen met de PKK en duidelijk laten zien door naar de uitvaart van de personen te gaan dat zichzelf opbliezen zo zijn er nog tal van voorbeelden bijv personen dat lid zijn van DHKPC (terroristische groep) TAK leden in de CHP zitten.
    Groten deel van de Turken zullen nooit op de CHP stemmen en in Turkije wordt de CHP ookwel het partij van de Alewieten genoemd vandaar zal 80% niet op de CHP stemmen.
    In het zuidoosten van Turkije waar voornamelijk Koerden wonen heeft de CHP ook geen stemmen dat is toch raar voor een partij dat zogenaamd opkomt voor de minderheden en voor socialisme terwijl de aanhangers van de CHP veelal de bovenklasse is van Turkije.

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Please enter your comment!
Please enter your name here