Van Trumps strateeg terug naar de couppoging in Turkije (COLUMN)

0
7

bannon-images

Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – Ben ik de enige die Steve Bannon, de aanstaande topadviseur van President-elect Donald Trump, op sommige foto’s gelijkenissen met een weerwolf vindt hebben? Vast staat dat menigeen hem even griezelig als een weerwolf vindt.

Bannon is de voormalige baas van Breitbart, de website bij uitstek van de Amerikaanse ‘alt right’. Met andere woorden, de website voor white supremacists, misogynists, moslimhaters en antisemieten. Wat betreft dat laatste: ook Bannon zelf wordt er van beschuldigd een Jodenhater te zijn, om te beginnen door zijn ex-vrouw.

Toch staan Bannon en Breitbart sympathiek ten opzichte van de staat Israël. De oprichters van Breitbart, Larry Solov en (de ondertussen overleden) Andrew Breitbart kwamen tijdens een reis naar Israël op het idee een website te beginnen. Breitbart kent ook een Israëlische vertakking, die gerund wordt door de Israëlische journalist Aron Klein.

The Forward

Aangezien Israël een land is met een onmiskenbaar Joodse signatuur klinkt het bovenstaande tegenstrijdig, maar de Joods georiënteerde Amerikaanse krant The Forward weet het goed te verklaren. In het artikel ‘How Steve Bannon and Breitbart News Can Be Pro-Israel – and Anti-Semitic at the Same Time’ liet Naomi Zeveloff de aan een Joods instituut verbonden socioloog Steven M. Cohen aan het woord:

‘Er bestaat feitelijk weinig verband tussen antisemitisme en antizionisme… Veel mensen die een hekel hebben aan Joden zijn gesteld op Israël, terwijl veel mensen die kritisch ten opzichte van Israël positief tegenover Joden staan.’

‘Dezelfde ziel’

Het is de haat ten aanzien van Arabieren die voor alt right figuren als Steve Bannon tot sympathie voor Israël leidt. Of zoals Yael Sternhell, een professor in geschiedenis en Amerikaanse studies aan de Universiteit van Tel Aviv het stelt in het artikel van Zeveloff:

‘Zolang Joden in Israël het “goede gevecht” vechten met de Arabische wereld, en een bastion van Amerikaanse idealen en waarden in het Midden-Oosten vormen, dan zijn het bruikbare en gerespecteerde bondgenoten. Het wordt echter een ander verhaal wanneer ze thuis [in de VS] aan hun geloof en gebruiken vasthouden.’

The Forward ontving een email van Todd Gitlin, een aan de Columbia universiteit verbonden socioloog. Hij drukte het eveneens treffend uit:

‘Antisemitisme en rechts zionisme zijn varianten van het ultranationalisme, of om het (terecht) negatiever te stellen, tribalisme… Ze haten en vrezen multiculturalisme. Ze maken een fetisj van zuiverheid. Ze hebben dezelfde ziel, ze rijmen op elkaar.’

Antisemitisme/zionisme

Zelfs voeg ik hier nog aan toe dat de paradoxale wisselwerking die antisemieten en zionisten op elkaar kunnen krijgen zo oud is als het zionisme. Het denken van de oprichters van het politieke zionisme aan het begin van de 20e eeuw kende al aspecten die antisemitisch over komen.

Zoals de opmerking in het dagboek van Theodor Herzl, de oprichter van de World Zionist Organization (WZO), over Joden als ‘een misvormd oriëntaals ras’. De opvatting dat ‘een goede zionist zijn iets van een antisemiet zijn betekent’ was destijds hoorbaar in zionistische kringen.

Omgekeerd kende de Jodenmoordenaar Adolf Eichmann in de jaren dertig een zekere sympathie voor het zionisme. Daarmee lag de weg open naar een samenwerking. Die kwam er dan ook in de jaren dertig, toen de Duitse tak van de WZO een overeenkomst sloot met het nationaalsocialistische ministerie van Economische Zaken over de huisvesting van Duitse Joden in Palestina.

Dermer

Is er sindsdien veel veranderd? Op de keper beschouwd niet eens erg veel. Uit de woorden van Ron Dermer, de huidige ambassadeur van Israël in de VS, blijkt dat het nog altijd tot een verstandhouding tussen antisemieten en zionisten kan komen. In de Trump Tower in New York zei Dermer het volgende over Trump en Bannon:

‘We kijken er naar uit om samen te werken met de Trump-regering. Met alle leden van de Trump-regering, inclusief Steve Bannon. Om het bondgenootschap tussen de VS en Israël sterker dan ooit te maken.’

VAE

De lezer zal zich ondertussen wellicht afvragen of ik terug ben gekeerd naar de onderwerpen waar ik in het verleden over schreef, of waar het verband ligt met Turkije, het thema waar ik me sinds het begin van dit decennium toe beperk? De aap zal echter uit de mouw komen.

Extreemrechtse websites als Breitbart mijdt ik als de pest. Kort na de mislukte staatsgreep in Turkije van 15 juli jl. werd mijn aandacht echter getrokken door een artikel op de Israëlische Breitbart website. Daar stond dat Turkse inlichtingendiensten connecties onderzochten tussen de Gülen-beweging en de Verenigde Arabische Emiraten (VAE). Dat laatstgenoemde land zou, zo werd gesteld, een rol hebben gespeeld bij de couppoging.

Yeni Safak

Ik had het verhaal in Breitbart waarschijnlijk ongelezen terzijde geschoven als een half jaar voor de couppoging geen artikel in de regeringsgezinde krant Yeni Safak had gestaan over plannen in de VAE om een staatsgreep in Turkije op gang te brengen. De sympathie bij de regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) voor de Moslim Broederschap zou daar de inspiratie toe hebben gevormd, wist Yeni Safak.

Dat de machtselite van de VAE zeer gekant is tegen de Moslim Broederschap is een gegeven. Dat de Milli Görüs beweging waar de AKP uit voorkomt als de Turkse tak van de Moslim Broederschap kan worden beschouwd eveneens. De AKP heeft zich vaak positief opgesteld naar de Moslim Broederschap. De steun waar de daaraan verbonden oud-president van Egypte, Muhamed Morsi, op kon rekenen bij Erdogan en de AKP is illustratief.

Mujtahid

De dag na het artikel op de Israëlische Breitbart website citeerde het Iraanse Fars News een klokkenluider uit Saoedi Arabië. Volgens deze Mujtahid bestond in Saoedi Arabië voorkennis over de poging tot machtsovername in Turkije en de rol daarbij van de VAE. Mujtahid zei verder dat koning Salman van Saoedi Arabië een aanzienlijk bedrag aan Turkije beloofde indien het veronderstelde aandeel van de VAE bij de couppoging in de doofpot zou belanden.

Erg obscure materie uiteraard. Het blijft echter opvallen dat het regeringsgezinde Yeni Safak in januari van dit jaar al schreef over een op handen zijnde staatsgreep en daarbij een verband met de VAE legde. Die opvallende samenloop van omstandigheden inspireerde me om in de week na de couppoging een artikel over de VAE-theorie te schrijven, al was het onmogelijk om daarin tot een slotsom te komen.

Al-Sisi

Het werd volledig stil over de veronderstelde VAE-link bij de couppoging. Na het stuk op Breitbart en het artikel dat ik er zelf over schreef, volgden nog twee publicaties op Midden-Oosten websites, maar daarna niets meer. Ook in Yeni Safak werd niet ingehaakt op het in januari verschenen artikel.

Neemt niet weg dat bepaalde zaken opvallen. Zoals de opstelling van Erdogan richting de Egyptische generaal al-Sisi, die met een staatsgreep een einde maakte aan de Moslim Broederschap-regering van Morsi.

Niet al te lang geleden trok Erdogan nog regelmatig fel van leer tegen al-Sisi. Sinds de couppoging in Turkije heeft hij echter geen onvertogen woord meer over hem gezegd. Verder lijkt de ambitie van de AKP om de Moslim Broederschap in Arabische landen aan de macht te laten komen volledig op de achtergrond te zijn gekomen.

Qatar

Los van de beweringen over een VAE-link bij de couppoging, ontstaat aldus de indruk van een overeenkomst tussen Turkije en landen die erg tegen de Moslim Broederschap zijn, zoals de VAE en Saoedi Arabië.

Het is de vraag hoe daarover wordt gedacht in Qatar, dat in tegenstelling tot de VAE en Saoedi Arabië wel erg gesteld is op de Moslim Broederschap. Twijfels in Qatar kunnen consequenties krijgen voor de Turkse economie, die het momenteel zwaarder te verduren krijgt dan ooit tevoren onder de AKP.

Er zijn Turken die menen dat Qatar hun land met een schip geld uit de brand zal helpen. Wanneer de Moslim Broederschap de splijtzwam wordt tussen Turkije en Qatar dient die verwachting echter bijgesteld te worden.

Kapitaal dat niet uit Qatar komt, kan in de nieuwe omstandigheden echter uit de VAE en Saoedi Arabië komen. De klokkenluider Mujtahid uit Saoedi Arabië suggereerde zoals gesteld al de betaling van zwijggeld aan Turkije (*).

Achteraf

Dit artikel werd een combinatie van de meest uiteenlopende onderwerpen. Echter, met de extreemrechtse website Breitbart als rode draad. Achteraf vraag ik me af waarom het uitgerekend Breitbart was dat als eerste na de couppoging over de veronderstelde VAE-connectie schreef. Zoals ik me nog steeds afvraag hoe Breitbart aan die ‘wijsheid’ kwam (een verwijzing naar Yeni Safak ontbrak).

Tenslotte is er ook nog de vraag of het aantreden van de antisemitisch, doch pro-Israëlisch gestemde voormalige Breitbart-baas Steve Bannon invloed zal krijgen op de betrekkingen tussen de VS en Turkije.

Bannon kent een raakvlak met Turkije, dat verschillende perioden kenden waarin nauw werd samengewerkt met Israël. Na een vijf jaar durend conflict is die samenwerking recentelijk bovendien nieuw leven ingeblazen. Daar staat een cultuur van antisemitisme in Turkije tegenover, waaronder in de Milli Görüs roots van de AKP.

Tegelijkertijd is er de moslimhaat bij Trump, Bannon en zijn ‘alt right’, al behoort een uitzondering voor het AKP-islamisme tot de mogelijkheden. Trump heeft als Bannons baas immers al respect voor Erdogan uitgedrukt. Zoals ik in mijn vorige artikel aangaf zijn er echter verschillende redenen waarom de liefde tussen Trump en Erdogan wel eens van korte duur zou kunnen zijn. Blijft afwachten dus.

(*) Toch is niet iedereen er van overtuigd dat de VAE en Saoedi Arabië onvoorwaardelijk bereid zijn tot een financiële injectie van de Turkse economie. Zoals Durmus Yilmaz, de voormalige gouverneur van de Turkse Centrale Bank. Een paar dagen geleden verscheen Yilmaz op het Turkse nieuwskanaal CNN-Türk en zei daar dat de Golfstaten, evenals westerse investeerders, huiverig zijn voor de aftakeling van de Turkse rechtsstaat.

Hier dient benadrukt te worden dat investeerders zich doorgaans niet laten afschrikken door de mensenrechtensituatie in een land. Voor problemen met de rechtsstaat zijn ze echter zeer gevoelig. Vooral wat betreft het eigendomsrecht. Daar steek het in Turkije, waar de laatste maanden veel onderneming zijn onteigend. Ondernemingen die weliswaar tot volgelingen van Gülen behoren, maar op zich legitiem zijn omdat ze zijn niet gebaseerd op illegaal verkregen vermogen.

Volg Peter Edel op Twitter

Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Please enter your comment!
Please enter your name here