Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – Melih Gökcek, de aan de regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) verbonden burgemeester van Ankara, is een verwoed twitteraar. Regelmatig laat hij via dat sociale medium van zich horen. Onlangs hield hij via Twitter een opiniepeiling onder zijn volgers over de herinvoering van de doodstraf in Turkije.
Gökceks volgers konden klikken op drie stellingen: ‘terrorisme dient met de doodstraf bestraft worden’, ‘de doodstraf moet bij alle misdaden opgelegd worden’ en ‘de doodstraf zou niet heringevoerd moeten worden’.
44 procent van deelnemers aan Gökceks Twitterenquête reageerde positief op de eerste stelling, 36 procent op de tweede en 20 procent op de derde.
Gökcek reageerde als volgt op de uitslag:
‘We willen de doodstraf…Mijn president zegt dat hij een wet hierover zal ondertekenen. Kom op parlement, wacht niet langer… We willen de doodstraf’
Los van de uitslag fascineert vooral Gökceks tweede stelling me: de doodstraf zou uitgesproken moeten worden naar aanleiding van alle misdaden en dus niet alleen voor moord en terrorisme.
Alle misdaden, dat is erg breed. Dus bijvoorbeeld ook voor diefstal of inbraak? Of voor het schrijven van artikelen die tot de beschuldiging van lidmaatschap van een terroristische organisatie leiden?
Asli Erdogan
Een paar maanden geleden werd de bekende schrijfster Asli Erdogan (geen familie) gearresteerd op beschuldiging van ‘lidmaatschap van de Koerdische PKK’, en omdat ze de ‘nationale eenheid’ in gevaar zou hebben gebracht.
Tegen dergelijke beschuldigingen loopt een publicist in Turkije erg snel aan, zeker sinds de noodtoestand van kracht is. Bijvoorbeeld door te schrijven dat het een goed idee is om het bestuur in Turkije te decentraliseren, zoals in de EU de doodgewoonste zaak van de wereld is. In Turkije heet dat echter aansluiten bij het streven van de PKK naar autonomie in de Koerdische gebieden.
Er is geen reden om aan te nemen dat Asli Erdogan instemt met de aanslagen van de PKK. Wel komt ze op voor de mensenrechten van Koerden, maar wie dat doet loopt in Turkije ook het risico om met de PKK geassocieerd te worden. Zoals het schrijven van het woord ‘vrede’ al tot die associatie leidt.
Verzwaard levenslang
Vorige week hoorde Asli Erdogan de eis van ‘verzwaard levenslang’ tegen zich uitspreken. Dat zette me aan het denken.
Verzwaard levenslang, dat neerkomt op nagenoeg eenzame opsluiting voor de rest van het leven, werd ingevoerd als vervanging van de doodstraf.
Betekent dit omgekeerd dat de doodstraf bij herinvoering verzwaard levenslang zal vervangen? Anders gesteld, kan voor delicten die aan Asli Erdogan worden toegeschreven de doodstraf worden uitgesproken bij een terugkeer daarvan in Turkije?
Afschrikking
Een vaak gehoord argument voor de doodstraf is afschrikking, met de bedoeling criminaliteit terug te brengen. Ik vraag me af of dat wat betreft terrorisme zou werken in Turkije.
De twee organisaties die de laatste jaren de meeste aanslagen pleegden, de PKK en de Islamitische Staat (IS) doen dat vaak met zelfmoordterroristen. Wanneer een terrorist bereid is voor zijn zaak te sterven zou hij of zij zich dan laten afschrikken door de doodstraf? Bovendien, de dader is dan doorgaans al dood voordat de doodstraf kan worden uitgesproken.
Uiteraard is het mogelijk de leiders van terroristische organisaties tot de doodstraf te veroordelen. Dat zal echter niet tot minder terrorisme leiden. Eerder tot meer, want aldus worden martelaren gecreëerd, wat in een cultuur waar wraak vooropstaat zeker gevolgen krijgt.
De geschiedenis biedt lessen. In 1972 werd de iconisch revolutionair Deniz Gezmis terechtgesteld voor zijn acties (waarbij overigens geen doden vielen). Voordat hij werd opgehangen ondernamen zijn kameraden een gijzelingsactie, in een ultieme poging zijn leven te redden. Tevergeefs, en de dood van Gezmis werd gevolgd door een van de meest gewelddadige decennia in de Turkse geschiedenis. Zoveel politiek geweld dat de militairen het in 1980 als aanleiding hanteerden om de macht te grijpen.
Stelling
Burgemeester Melih Gökcek legde zijn Twittervolgers drie stellingen voor. Ik doe dat mede gezien de recente eis van verzwaard levenslang voor Asli Erdogan ook ten aanzien van mijn lezers, al beperk ik me tot een stelling.
Die stelling luidt als volgt: als het tot een herinvoeringen van de doodstraf komt in Turkije, dan is die niet alleen gericht op het afschrikken van potentiële terroristen, maar vooral ook van publicisten met meningen waar de regering zich niet mee kan verenigen en daardoor in de hoek van het terrorisme worden geplaatst.
Wordt het schrijven van kritische artikelen een suïcidale aangelegenheid dan zou de door president Erdogan nagestreefde controle over de media bekroond worden, zoveel staat vast.
De in 2007 overleden Nederlandse advocaat Herman Pieter Bakker Schut zei ooit dat staten de grootste terroristen zijn…
Volg Peter Edel op Twitter
Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)
Een collum waar de wolken alsmaar donkerder worden. En invoering in een land waar de rechtstaat al lang verleden tijd is,….
ben benieuwd naar je volgende collumn morgen