Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – Al vaker heb ik tegen kennissen gezegd dat Turkije een Luilekkerland is voor journalisten. Er gaat geen dag voorbij waarop niets in de politiek gebeurd dat de moeite van het beschrijven niet waard is; never a dull moment. Er gebeurt zelfs zo veel dat ik ondanks circa vijf artikelen in de week nog regelmatig een keuze moet maken uit het grote aanbod van ontwikkelingen.
De dynamiek neemt niet weg dat het voorspelbaar begint te worden. Dat de krant Cumhuriyet door ‘hem’ aangepakt zou worden aangepakt viel bijvoorbeeld te verwachten. Zei hij niet dat voormalig hoofdredacteur Can Dündar de prijs zou betalen voor het publiceren van gegevens die bewezen dat de nationale inlichtingendienst MIT begin 2014 wapens transporteerde naar een onduidelijke bestemming in Syrië? Wel, Dündar week uit naar Duitsland en daarom krijgen anderen bij Cumhuriyet nu de rekening gepresenteerd, met zestien aanhoudingen als gevolg.
Dat er meer speelt kun je ook al op je vingers natellen. Cumhuriyet zou diensten hebben verleend aan de Koerdische PKK. Omdat de eveneens aangehouden Cumhuriyet-journalist Kadri Gürsel pleit voor onderhandelingen? Mag hij alsjeblieft? Zeker niet, vindt de man in dat grote paleis, voor wie vrede gelijk staat aan terrorisme.
Cetinkaya
Verder valt op dat zich onder de aangehouden medewerkers van Cumhuriyet ook Hikmet Cetinkaya bevindt. Hij werd verantwoordelijk gehouden voor de herpublicatie in Cumhuriyet van een cover van Charlie Hebdo nadat dit satirische tijdschrift in Frankrijk door een aanslag was getroffen. Werd als een belediging van de islam beschouwd en Centinkaya werd daarvoor tot een gevangenisstraf veroordeeld. Die moest hij nog uitzitten, maar nu zit hij sowieso achter de tralies.
Cetinkaya heeft in de loop der jaren erg veel kritiek heeft gehad op de Gülen-beweging. Dat had hij al toen het nog dik aan was tussen Gülen en ‘hem’. Dat maakt het apart dat het verlenen van diensten aan de Gülen-beweging nu wordt genoemd als reden voor de politieactie tegen Cumhuriyet. Justitie baseert zich daarbij op koppen van artikelen in die krant.
Psyche
Op die koppenkwestie zal ik binnenkort terugkomen, maar vooralsnog stel ik dat wanneer ‘hij’ jaren geleden ter harte had genomen wat Cumhuriyet schreef over de Gülen-beweging, Turkije veel problemen bespaard was gebleven.
Maar misschien was dat wel niet de bedoeling en was hij juist uit op een oorlog met Gülen, omdat hij meende er garen bij te kunnen spinnen. Zoals ten aanzien van zijn ambitie omtrent de invoering van een presidentieel systeem. Wat dat betreft worden nu alle registers opengetrokken.
De grootvizier tracht evenals zijn ‘chef’ om de massa met emoties te bespelen. Hij zei dat Turkije uiteen zal vallen als het geen presidentieel systeem krijgt. Die logica ontgaat me, maar wellicht heeft de grootvizier nog wat lessen in massamanipulatie nodig van de meester.
Er zijn er die verwachten dat hij rust in zijn hoofd zal krijgen als hij het presidentieel systeem eenmaal in zijn zak heeft, maar ik geloof daar niet in. Daar is de psychologie van de macht te manifest voor.
Wat heroïne is voor een junk, is macht voor politieke leiders die te lang top dog hebben kunnen zijn. Hoe meer zij krijgen, hoe meer zij nodig hebben. Alleen een totale implosie van macht in hun richting kan dan nog voldoening brengen.
Natie
En wat dan, als de macht eenmaal volledig gecentraliseerd is geraakt? De grootvizier zei dat zijn partij over tien jaar niet meer zal bestaan. Dat wil zeggen, geen partijen en verkiezingen meer en alle macht aan de ‘natie’.
De natie is zijn middle name; een natie, een land, een leider. Ach, de Turkse versie van de Reichstag-brand hebben we me het bombardement van het parlementsgebouw in Ankara op 15 juli volgens velen al gehad…
Hurriyet
Voor de media is het nu al buigen of barsten. In de loop der jaren hebben met hem bevriende ondernemers veel kranten en Tv-kanalen ingelijfd. De rest kon kiezen of delen.
De krant Hurriyet koos voor buigen. De mishandeling van een columnist, een belegering van het redactiegebouw en de dreiging van de belastingdienst waren afdoende om eigenaar Aydin Dogan de handdoek in de ring te doen gooien. Een aantal publicisten werd verdreven (opvallend genoeg vooral economieanalisten) en een columnist op zijn hand, Abdulkadir Selvi, kwam er voor in de plaats. Anderen mochten blijven. Om de schijn op te houden.
Dat Hurriyet nu geen last meer heeft van aanvallen uit de hoek van de (andere) regeringsgezinde media zegt genoeg. Dat de krant geen schaduw meer is van wat het een paar jaar geleden was eveneens. Dogan tracht hem zelfs te behagen door een congres over islamofobie te organiseren.
Toorn
Cumhuriyet weigerde te buigen en werd zo een van de laatste bastions van het vrije woord in Turkije. Maar nu krijgt de krant ‘zijn’ toorn in volle lagen over zich heen. Was een kwestie van tijd. De noodtoestand, waardoor het maanden kan duren voordat een verdachte zijn advocaat te zien krijgt, leent zich daar uitstekend toe.
Zo dreigt er weinig over te blijven. De linkse kranten Bir Gün en Evrensel houden moedig stand, maar ook zij kunnen aan de beurt komen. Want dat kritische media niet thuis horen in zijn ‘nieuwe Turkije’, wanneer dat eenmaal onder een presidentieel systeem valt, is erg voorspelbaar…
Volg Peter Edel op Twitter
Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)
