Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – In mijn vorige artikel schreef ik over de ceremonie in het presidentieel paleis waarmee het einde van de onafhankelijke rechtspraak en de Turkse rechtsstaat werd gevierd. In dit artikel noem ik twee voorbeelden van de wijze waarop de rechtsstaat in Turkije in de praktijk ten grave wordt gedragen.
Schoonmoeder
We beginnen met Adil Öksüz, die sinds de couppoging van 15 juli jl. in Turkije bekend staat als de ‘imam’ van Gülen-beweging binnen de luchtmacht. Een dag na de mislukte aanslag werd hij aangehouden op Akinci luchtmachtbasis in de provincie Sakarya, die genoemd wordt als een belangrijk centrum bij het beramen van de couppoging.
Öksüz was daar de enige in de kraag gevatte burger. Twee dagen na zijn aanhouding werd hij vanwege gebrek aan bewijs echter heengezonden en daar heeft justitie nu erg veel spijt van. De vogel is echter gevlogen, niemand weet waar Öksüz uithangt.
Op 2 september werd Hatice Yildirim, de schoonmoeder van Öksuz, aangehouden. Een actieve rol bij de couppoging kan zij onmogelijk hebben gehad, want het mens zit in een rolstoel. Dat zij er op een andere manier bij betrokken was lijkt evenmin aannemelijk. Justitie heeft daar in ieder geval geen enkele informatie over geleverd. Voorafgaand aan haar arrestatie zij ze overigens haar vertrouwen in haar schoonzoon te hebben verloren.
Het is duidelijk dat mevrouw Yildirim is aangehouden met de doelstelling Öksüz onder druk te zetten om zich uit te leveren. Hoe noem je zoiets? Ik ken een woord dat de lading dekt: gijzeling.
Baran
Laten we de zaak voor de aardigheid eens verplaatsen naar Nederland. Daar zou justitie graag zien dat de veroordeelde moordenaar en vrouwenhandelaar Saban Baran door Turkije wordt uitgeleverd. Turkije weigert echter, omdat het geen onderdanen uitlevert.
Nu zou in Nederland overgaan kunnen worden tot de arrestatie van een familielid van Baran, die niets met zijn misdaden te maken heeft. Ik weet niet of Baran sowieso familie in Nederland heeft, maar laten we daar voor het gemak van uitgaan in deze vergelijking.
Zou dit denkbaar zijn in Nederland? Op geen enkele manier, want de arrestatie van een onschuldige druist om wat voor redenen dan ook in tegen de principes waar een rechtsstaat op is gebaseerd. Alleen een dader van een misdaad kan worden gearresteerd, of een medeplichtige, maar in geen geval een buitenstaander als een familielid die zich nergens aan schuldig heeft gemaakt.
Dat dit in Turkije wel mogelijk is komt omdat Turkije geen rechtsstaat meer is. Dat was al zo voor de couppoging en de afgekondigde noodtoestand, maar sindsdien is dat vele malen nadrukkelijker geworden.
Dündar
Tweede voorbeeld. Vorig jaar publiceerde de krant Cumhuriyet informatie die bevestigde dat zich aan boord van een transport dat in 2014 vanuit Turkije naar Syrië vertrok wapens bevonden. Voor de regerende Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) was dit hoogst gênant. Tegenstrijdige verklaringen door vertegenwoordigers van de partij spraken boekdelen.
Toenmalig Cumhuriyet-hoofdredacteur Can Dündar werd samen met een collega gearresteerd, maar het tweetal kwam op vrije voeten toen het Constitutioneel Hof oordeelde dat er geen wettelijke basis bestond om hen vast te houden.
Dündar zou de informatie ontvangen hebben van Enis Berberoglu, een volksvertegenwoordiger van de Republikeinse Volkspartij (CHP), die er door een aanklager van verdacht wordt banden te hebben met de Gülen-beweging.
Na de couppoging werd de grond in Turkije te heet onder de voeten voor Dündar. Hij trad af als hoofdredacteur bij Cumhuriyet en week uit naar het buitenland, waar hij sindsdien verblijft.
Toen zijn vrouw onlangs naar Duitsland wilde vliegen werd ze daar door de Turkse autoriteiten van weerhouden, waarbij haar paspoort in beslag werd genomen. Tegen Dilek Dündar loopt echter geen gerechtelijke procedure en ze wordt ook nergens van verdacht. Toch wordt haar vrijheid aan banden gelegd, alleen omdat ze getrouwd is met een verdachte.
Dat justitie via Dilek Dündar druk tracht uit te oefenen op haar echtgenoot is op geen enkele wetbeginsel gebaseerd en daarmee in strijd met de rechtsstaat. Dergelijke praktijken horen thuis in een politiestaat.
Verkiezingen
Met dergelijke streken leveren de Turkse autoriteiten ironisch genoeg argumenten voor een staatsgreep, voor zover die er op gericht is de rechtsstaat te herstellen.
Niet schrikken: ik zou een volgende staatsgreep verwelkomen. Alleen niet door militairen op de bruggen over de Bosporus, maar door stemmers bij de stembus. Hoe kan de keuze van het electoraat als een staatsgreep worden geïnterpreteerd? Wel, volgens de regeringsgezinde media kan dat heel goed. Die betitelden de teleurstellende uitslag voor de AKP bij de verkiezingen van juni vorig jaar immers als een staatsgreep.
De vrijheidlievende Turken willen geen volgende militaire staatsgreep, maar wat betreft de ‘stembuscoup’ in juni vorig jaar roepen ze: we want more, we want more! En dat niet alleen. Voor hen kan de geest van het Geziparkprotest niet snel genoeg uit de fles komen…
Volg Peter Edel op Twitter
Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)
