Istanbul/Peter Edel (COLUMN) – Gelezen? Het artikel van Fethullah Gülen op 25 juli jl. in The New York Times? Nee? Weinig gemist, want het had bijzonder weinig om het lijf.
Slap geleuter over democratie en mediavrijheid, zaken waar de man geen jota van begrijpt. Anders had hij zijn volgelingen binnen justitie niet toegestaan om in de tijd van de Ergenekon-procedure de journalisten Ahmet Sik en Nedim Sener achter de tralies op te bergen, alleen omdat ze kritische boeken over hem schreven. Alleen als zijn eigen kranten en Tv-kanalen het moeten ontgelden is hij opeens een strijder voor mediavrijheid.
Gülen veroordeelt alle bedreigingen van de Turkse democratie. Ja hoor. Daarom bracht hij zeker een lofbetuiging aan het adres van Kenan Ervren, de leider van de junta bij de staatsgreep van 1980. En steunde hij daarom de militairen die de toch zeker niet democratische ‘postmoderne coup’ van 1997 pleegden? Neem een ander in de maling hoja effendi.
Polarisering
Gülen verwijt Erdogan polarisering binnen Turkse samenleving. Maar wat deden zijn kranten toen zij in 2009 en 2010 jubelden over de arrestaties van honderden Koerdische politici? De hypocrisie druipt er van af.
Ach, Gülen was toch zo verrast dat Erdogan een einde maakte aan democratisering van Turkije. Heeft hij nooit van Erdogans beroemde uitspraak uit de jaren negentig gehoord waarin de would be sultan democratie vergeleek met een busrit: ‘als je de juiste halte hebt bereikt, stap je uit’, zei hij toen.
En verder, denkt Gülen nu echt dat iemand hem gelooft wanneer hij ontkent eind 2013 iets te maken te hebben gehad met de justitiële procedure tegen de Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) in verband met corruptie?
Bewijs
Terwijl de couppoging van 15 juli nog gaande was, wist Erdogan al dat Gülen het had gedaan. Gülen pareerde de volgende dag met de beschuldiging dat Erdogan er zelf de hand in had. Toen ik hoorde over Gülens artikel in The New York Times ging ik het met hooggespannen verwachtingen lezen, in de veronderstelling dat de imam zijn boute beweringen hard zou proberen te maken. Maar geen woord daarover.
Omgekeerd heeft Erdogan vooralsnog evenmin erg overtuigend bewijs geleverd dat Gülen opdracht gaf om de regering onder leiding van de Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) omver te werpen. Wat mij betreft is de stand aangaande bewijsvoering tussen de imam en de president nog steeds 0-0.
Kemalisten
Het is om wanhopig van te worden. De toedracht van de couppoging is een raadsel verpakt in een enigma, omgeven door een mysterie. Geen theorie houdt stand. Als de Gülenisten niet het initiatief namen moeten het de Kemalisten zijn geweest. Maar meer dan wie dan ook zullen zij weten dat een staatsgreep alleen succesvol kan zijn met steun van een groot deel van de bevolking. En daar ontbrak het zoals bekend heel erg aan.
Bovendien, het gebouw van het parlement werd gebombardeerd. Dat instituut stond centraal in Atatürks onderneming om een nieuwe staat vorm te geven. Meer heiligschennis is vanuit een Kemalistisch perspectief ondenkbaar.
Even ondenkbaar is dat Kemalistische coupplegers zich onbewust waren van de chaos in Turkije na een geslaagde machtsovername. Als het hen daarom te doen was, waarom dan? Eerder pleegden seculiere-nationalisten juist (met snoeiharde middelen) staatsgrepen om een einde aan de heersende chaos te maken.
Niet de Kemalisten, maar de Gülenisten evenmin. Ergens daartussen dan?
Prakkiseren
Afgelopen nacht kon ik de slaap weer eens niet vatten. Prakkiseren over Gülenisten en Kemalisten. Een naam schoot in mijn hoofd. Van een seculiere nationalist die een buitengewoon slechte reputatie overhield aan de Turkse diepe staat. Iemand die vervolgd werd tijdens het Ergenekon-tribunaal, maar het tegenstrijdig daarmee niet lang daarvoor nog op goede voet stond met Gülen.
Vooral vanwege de laatstgenoemde vrij unieke combinatie zou ik dit heerschap graag eens aan de tand voelen wanneer ik Recep Tayyip Erdogan heette en integer in mijn vel stak.
Ik heb het over voormalig gendarmegeneraal Veli Kücük. Al tijden niets meer over hem vernomen. Laat me de schoft eens in het zonnetje zetten in verband met Gülen door op dit en dit artikel te wijzen. Just a hunch. Wie weet waar het goed voor is…
Volg Peter Edel op Twitter
Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (2012, Uitgeverij EPO, Antwerpen)
Ze zouden toch dollarbiljetjes vinden nu bij de officieren van de mislukte coup? Niet dat het geloofwaardig is.
Je zou toch zeggen dat de top van de coupplegers móet weten wie er achter hun putschpoging zat? Zoiets is toch nooit geheim te houden?
.
Maar onder deze omstandigheden vermoedelijk wel. Want degene die samen met zijn medestanders de putsch verhinderde (om er vervolgens het meeste voordeel uit te halen) heeft er belang bij dat Gülen bij voorbaat schuldig wordt verklaard. Al was het alleen maar omdat hij door zijn optreden in één moeite ook de HDP, maar ook de seculiere stromingen en hun media uitschakelt – zonder dat iemand hem kan verwijten dat het hem daar om is te doen. Hij heeft er dus ook belang bij dat het beeld van een misdadige Gülen beklijft en bevestigd wordt door de ‘verhoren’ die plaats gaan vinden. Om tenslotte als redder des vaderlands het presidentiële systeem in te voeren (wat feitelijk, doch ongrondwettelijk al bestaat).
.
Gülen versus Erdogan en omgekeerd. Waar het mij aan doet denken? Precies: aan afrekeningen binnen het criminele milieu.